Sierra Leone'nin yerini haritada gösterebilir miyim? Hayır

Sierra Leone'nin başkentini biliyor muyum? Hayır.

Sierra Leonelilerden cehaletim için özür dilerim. 

Peki Sierra Leone'de Türk büyükelçiliğinin olmasına gerek var mı?Var.

Niye? Başta Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanı'nın çıkıp, elleriyle 5 işaretini yapıp; dünyada en çok diplomatik misyonu bulunan 5 ülke arasındayız diye böbürlenebilmesi için gerek var.

AK Parti iktidarının Orta Doğululaştırdığı dış politikada şekil içerikten önce geliyor.

Bize işlevsel değil, tabela büyükelçilik lazım ki; ilk 5'in içindeyiz diye reklam yapabilelim.

Sonuçta gerçeklerin değil algıların dünyasında yaşıyoruz. 

Oysa, bir kısım gelişmiş demokrasilerin böyle kompleksleri yok. Kanada misal. Ankara'daki büyükelçiliği aynı zamanda Azerbaycan, Gürcistan ve Türkmenistan'dan da sorumlu.

Büyükelçilerin yüzde 27'si kariyerdışı, siyasi atama

Türkiye, 144 Büyükelçilik, 13 Daimi Temsilcilik, 94 Başkonsolosluk, 1 Konsolosluk Ajanlığı ve 1 Ticaret Ofisi olmak üzere toplam 253 misyona sahip. Mısır, İsrail, Suriye gibi bazı başkentlerde büyükelçi bulunmuyor. Bu nedenle büyükelçinin görev yaptığı toplam 138 büyükelçilik ve (AB, BM, OECD gibi) 12 daimi temsilcilik var.

İlk kez 2003 yılında kariyerdışı büyükelçi atayan AK Parti İktidarı 2009'dan sonra hızını alamadı. 2009'dan bu yana toplam 53 kariyerdışı büyükelçi ataması yaptı. Ayrıca yine bu dönemde aralarında Ahmet Davutoğlu, İbrahim Kalın'ın da bulunduğu beş kişiye de herhangi bir dış atama yapmadan büyükelçi unvanı verildi.

Bu bilgileri, Kastamonu Üniversitesi'nden iki akademisyenin yaptığı araştırmadan aldım; son durumla ilgili bilgileri de yine "Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı" adlı makalelerinden aktarıyorum:

"138 büyükelçiliğin 27'sinde (yaklaşık yüzde 17) kariyerdışı büyükelçiler görev yapmaktadır. (AK Parti döneminde büyükelçi olarak görev yapmış, ancak şu anda görevde olmayan 26 kariyerdışı büyükelçi ataması daha bulunmaktadır.) 

Ayrıca Türkiye'nin toplam 12 Daimi Temsilciliğinin dördünde de (yüzde 30) kariyerdışı Daimi Temsilci/Büyükelçi görev yapmaktadır. Özetle, Türkiye Cumhuriyeti'nin aktif 150 Büyükelçi ve Daimi Temsilci/Büyükelçisinin yaklaşık yüzde 20'si kariyerdışı büyükelçidir."

Yani Dışişleri Bakanlığı'nın dışından 60'ı aşkın kişi, AK Parti iktidarı tarafından büyükelçi yapılmış. Kariyerden gelenleri de eklerseniz, ortalık büyükelçiden geçilmiyor. Toplam 250 büyükelçiden 100 kadarı evde oturmuş görev bekliyor.

Siyasi atamalar için karmaşık yasal çerçeve

Bu yazının konusu kariyerdışı büyükelçiler değil.

Zaten Doç Dr. Fırat Yaldız ve Doç. Dr. Enver Küçük'ün TÜBİTAK desteğiyle yaptığı araştırmadan çıkan ilk makalede de, kariyerdışı atamaların yasal çerçevesi ele alınmış. AK Parti iktidarı sırasında yapılan yasal düzenlemeler incelenmiş ve eleştirilere de sebep veren karmaşık bir yasal çerçeve olduğu sonucu ortaya çıkmış. (Konunun teknik boyutuyla okuyucuyu sıkmamak adına makalenin sonuç kısmından bir bölümü yazının altına ekledim.)

Büyükelçiler Konferansı

Şimdi bu büyükelçiler ordusu önümüzdeki hafta 13. Büyükelçiler Konferansı'nda bir araya gelecekler.

AK Parti iktidarında iyi başlayıp sonra işlevsizleşen uygulamalardan biri de büyükelçiler konferansıdır. İlk başlarda, büyükelçiler kapalı oturumlarda beyin fırtınası yapıyor, uygulamayı başlatan dönemin dışişleri bakanı da değerlendirmeleri dinliyordu.

Ve fakat artık dış politikada da AK Parti'nin ustalık dönemindeyiz ya; artık büyükelçileri dinlemeye gerek kalmadı.

Büyükelçiler konferansı, diplomatların konu mankeni olarak kullanıldığı, cumhurbaşkanının, dışişleri bakanı ve diğer bakanlarla, çeşitli kamu kuruluşlarının başkanlarının birbiri ardına konuştuğu, kamuoyuna dönük bir şova dönüştü.

Ülke ekonomik darboğazdayken ve büyükelçilikler sürekli tasarruf etmeleri için uyarılırken, 250 civarı büyükelçiyle konferans düzenlenmesi tam bir müsriflik. 4 gün sürecek konferansın bir de Kayseri ayağı olacak.

Yanlış anlaşılmasın gereğince yapılsa, büyükelçiler konferansından tasarruf edilsin demezdim. Bu büyükelçiler oturup dünya nereye gidiyor, Türkiye ne yapmalı diye tartışmayacaklar. Hoş tartışsaydılar da, seslerini zaten dış politikadaki tek belirleyici Beştepe'ye duyuramayacaklardı.

Ama tabii seçim dönemindeyiz; devletin kasasından yapılacak her şova ihtiyaç var.

Yaldız ve Küçük'ün makalesinin sonuç bölümünden:

"Bu yasal düzenlemelerin dikkat çeken dikkat çeken bir diğer yönü de normlar hiyerarşisi bağlamındaki durumudur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında (m.104/17), "Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz." hükmü yer almasına rağmen, kanunlarda yer alan kariyerdışı büyükelçi atamalarına ilişkin düzenlemeler, OHAL döneminde, KHK ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile kaldırılmıştır. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı sisteminde kariyerdışı büyükelçi atamalarına yönelik kanunların cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile değiştirilmesi hem bu düzenlemelerin Anayasa'ya uygunluğunun sorgulanmasına neden olmakta hem de bu konunun TBMM'de görüşülmesini ve tartışılmasını, TBMM iradesinin sürece dâhil edilmesini engellemektedir."

Makalenin tümü için https://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/