İşte son Venedik festivalinde gösterilip bir ödül de kazanan, ayrıca İstanbul Film Festivali'nde de sunulup büyük ödülü kazanan ve en azından yabancı eleştirmenlerden hayli övgü alan iddialı bir Türk filmi... Pazartesi sabahı bunu, öncesindeki yine bir Türk filmi olan Eclipse ile birlikte izledik. İkisi de belli benzerlikler taşıyordu: siyah-beyaz olan, ancak sonunda renklenen filmler. Ama kuşkusuz konuları, sorunları ve kaygıları çok farklı olan...

Ama isterseniz önce şu "yurt" sözcüğüne eğilelim. Ve onca şairimiz arasından iki örnek verelim. Örneğin Galatasaray lisesinde öğrencisi olduğum, biraz unutulmuş ozan Ahmet Kutsi Tecer nasıl başlamıştı Anadolu şiirine:  

"Anadolu'm, yurdum, toprağım, yuvam;
Göğünde şahinler, dağında çobanlar
Yayılır gece gündüz ovan, dağın, ırmağın
Bütün bu güzellikler senin, yalnız senin."

Faruk Nafiz Çamlıbel ise kısacık şiirinde şöyle demişti:

"Bir gün gözlerin buğulanırsa
Fırtınalı bir akşamüstü anla ki:
Belki de yurdumun toprağına düşen
Bir damla yağmur musun."

Daha sayısız örnek verilebilir. Biz filme gelelim. Yurt, ilk uzun filmini çeviren Nehir Tuna'nın yazdığı senaryoya dayanıyor. Hikâye 1996 yılının gergin Türkiye'sinde başlıyor. Dine dayalı siyasal partilerin belli bir güç kazandığı ülkede, dindar ve seküler iki kesimin belli ölçüde çatıştığı bir dönem... Ahmet adlı sevimli bir oğlan, 13-14 yaşlarındadır. Ve babası Kemir tarafından geceleri kalmak üzere Yurt denen gece okullarından birine gönderilmiştir. İşin tuhafı, gündüzleri gittiği okul temelde laik bir kuruluştur. Ciddi öğretmenlerin öğrencilere İngilizce de öğrettiği; seküler sistemin ana düşüncelerini savunduğu...

Ama babası, ah babası... Kemir yürekten inanmış bir cemaat mensubudur ve oğlunu ne yapıp edip bu yönde yetiştirmek arzusundadır. Tam tersini düşünen, arada kalmış zavallı anneye rağmen...

Böylece Ahmet için zor günler ve geceler başlar. İki ayrı düşünce birbiriyle çatışsa da, gönlü asıl okuldadır elbette; ama orada da çeşitli zorluklar vardır. Geceleri Yakup Hoca'nın yönetimi altındaki yurtta cübbe, takke, tespih gibi nesnelerin yanı sıra din üzerine ahkam kesilir; örneğin "Bir günahın günah olduğu nasıl anlaşılır?" konusu tartışılır; Arapça broşürler dağıtılır. Kuran okunurken öğrencilerin birden futbola geçmeleri ve bunun yurtçuların baskınına uğraması da çok ilginç bir sahne... Babanın ısrarcı din savunuculuğuna karşın, baba-oğul hemen küsmüş değildirler. Arabayla yaptıkları bir gezideki çılgınlıkları, sanki ideal bir baba-oğul sergiler. Ve baba ona açıkça "Gez, gör, oku, okumayı sürdür; benim gibi olma!" nasihatını verir.

Bu arada Ahmet büyümenin tüm sorunlarını yaşamaya başlar. Zaten dönemin siyah-beyaz TV'sini ve örneğin bir öpüşme sahnesini izlerken, kendilerinden geçerler. Bir genç kıza tutulur; ilk mastürbasyonunu yapar; cinselliğin sorunları onu da hayli sarsar. O eski klasik çıplak heykeller bile tahrik nedeni olur. Okuldaysa kıyametler kopar. O tokatlaşma sahnesi, o dayaklı eğitim, o şeriata karşı çıkanların mitingleri... Ama yapacak çok şey yoktur ve sonunda babanın ısrarıyla, bir ölçüde cemaatçilere katılacaktır.

Bu arada işin içine Hakan girer. Sokakta yetişmiş, hınzır ve sevimli bir genç. Belki Ahmet'ten birkaç yaş büyük... Öylesine dost olurlar ki, birlikte kaçıp gitmeyi bile düşünürler. Ama bu gerçekleşebilir mi? Üstelik o dönem Türkiye'sinde sonunda Mustafa Kemal sevgisinin, Atatürk hayranlığının galip gelmemesi mümkün müdür? Tıpkı günümüzde olduğu gibi...

Ben bu filmi hayli sevdim doğrusu... Sonundaki trajik finale karşın... Benim için en ilgi çekici ilişki Ahmet'le Hakan arasında olandı. Birçok sahnede hem fiziksel, hem de manevi (ya da duygusal) olarak öylesine yaklaştılar ki... Bunu kesinlikle eşcinsel bir ilişki olarak yorumlamıyorum. Ama filmde iki kişi arasında oluşan en derin bağ, en dokunaklı ilişki buydu. Gerçek bir sevgi; dostluğun belki en nadir ve etkileyici örneklerinden biri... Ve bana çok etki etti. Neredeyse filmdeki Ne Mutlu Türküm Diyene deyişi kadar!...

Filmin başka özelliklerine gelince... Önemli bölümü siyah-beyaz olarak çekilmiş. Ancak belli bir noktadan itibaren (ki o da Ahmet'in Hakan'la birlikte kaçışı) film renkleniyor. Her iki bölümde de kameranın ardındaki özellikle Reha Erdem'in filmlerinde tanıdığımız Florent Herry elbette son derece başarılı. Avi Medina'nın fazla öne çıkmadan misyonunu yerine getiren müziği de öyle. Yazar-yönetmenine gelince... 1985 Tekirdağ doğumlu Nehir Tuna 2004'den itibaren kısa film ve videolar çekmiş. Bu ilk uzun filmi. Doğrusu böylesine bir başarı bu açıdan şaşırtıcı. Ama o kısaları da küçümsememeli. Hepsinin öylesine ilginç adları var ki...

Filmin bizde çekilmesi sorunlu olmuş ve gereken maddi destek bulunamamış. O nedenle karşımıza bir Türkiye-Fransa-Almanya ortak yapımı olarak geliyor. Gösterildiği andan itibaren Batı'da çok sevilmesinin nedenleri arasında özellikle eleştirmen ve sinefillerin filmi sevmeleri neden olabilir. En çok François Truffaut'nun başyapıtı Les 400 Coups - 400 Darbe ya da Xavier Dolan'ın başta Mommy kimi filmleri anılıyor. Oyuncularsa gayet iyi. Özellikle Ahmet'te Doğan Karakaş, Hakan'da Can Bartu Aslan, babada deneyimli Tansu Biçer sivriliyorlar.

YARIN: HAYALİ ARKADAŞLAR