Kafe, kahvehane, restoran ve eğlence yerleri dahil, tüm kapalı alanlarda ve eğitim ve sağlık kurumlarının hem kapalı hem de açık alanlarında sigara ve diğer tütün ürünlerini yasaklayan özel bir kanun var (4207 sayılı Kanun).

Bu kanun görünüşte halen yürürlükte.

Ama ne yazık ki özellikle son zamanlarda fiilen uygulanmıyor gibi.

Özellikle restoran, kafe, bar, birahane gibi yemek yenen ve içki içilen yerler ile eğlence yerlerinde sigara yasağı fiilen uygulanmıyor.

Geçenlerde bir arkadaş grubu ile Ankara'da Maidan alışveriş merkezinde bir mekanda akşam yemeği yemek için rezervasyon yaptırdık. Kış olduğundan mekanın her tarafı kapalı alan.

Akşam mekana vardığımızda bir de ne görelim? Mekanın tüm kapalı alanlarında herkes fosur fosur sigara içiyor. Dumandan göz gözü görmüyor.

Mekan oldukça büyük ve birçok ayrı kapalı alanı var.

Sigara içilmeyen bir bölüm var mı diye sorduk. Hayır, her yerde sigara içiliyor dediler.

Kapalı mekanlarda sigarayı yasaklayan kanun size işlemiyor mu diye sorduk garsonlara.

Yok, bizde içiliyor, işinize gelirse, isterseniz şikayet edin dediler!

Mekan Cumhurbaşkanı Külliyesine taş çatlasa 2 kilometre mesafede.

Telefon edip mekanı şikayet ettik. Ceza uygulanıp bize bilgi verilmesini talep ettik.

Tabii ki hiçbir şey olmadı. Bize geri dönen de olmadı.

Şikayet üzerine bile sanırım cezalar ya hiç uygulanmıyor, rüşvet vs. devreye giriyor; ya da uygulanan ceza caydırıcı değil.

Aynı yerdeki diğer birkaç mekana baktık. Bir yer hariç, hepsi aynı idi.

Sadece orası değil, Ankara'da akşam çıkıp yemek yiyebileceğiniz içkili restoranlar ve barların ya tamamında sigara içiliyor, ya da daha insaflı olanlar sigara içmeyenler için ayrı bir bölüm ayırmış, ama o bölüm sigara içilen bölümden tamamen izole edilmediği için, kapı açılıp kapandığında yine diğer alandaki sigara dumanı olduğu gibi içilmeyen bölüme geliyor.

Kanunu uyguluyor gibi görünen birçok yer ise teras kısmında sigara içiriyor. Oysa mevzuata göre mekanların (cafe, restoran, bar vs.) üstü kapalı olan ve en az üç tarafı açık olmayan teras ve balkon gibi kısımlarında da sigara içilmesi yasak.

Ama varın görün ki kışın bu teras kısımlarının sadece yarım yamalak bir tarafı açılıp diğer kısımları kapalı tutulmasına karşın sigara içilmesine müsaade ediliyor.

Geçenlerde bir vesile ile birkaç gün kaldığımız İstanbul'da da her yerde durum aynı.

Sık gittiğimiz İzmir de aynı şekilde.

İki hafta önce oğlumuzun spor turnuvası için Düzce'ye gittik ve birkaç gün kaldık.

Sigara konusunda şaşırdığım ilk husus, yolda sokakta gördüğümüz kadınlı erkekli Düzce ahalisinin herhalde yüzde 90'ının sürekli sigara içiyor oluşuydu.

Abartmıyorum, eşimle özellikle saydık.

Tesadüfen bize mi denk geldi bilmiyorum. Ama sokakta gördüğümüz kadın ve erkeklerden saydığımız 50 kişiden sigara içmeyen sadece iki kişi filandı.

Bir akşam gittiğimiz Akçakoca'da ise sigara içilmeyen ve içki de alınabilen hiçbir balık restoranı bulamadık. Sahil boyunca tüm balık restoranlarını gezdik. Sigara içilmeyen sadece tek bir balık restoranı bulduk. O da alkolsüzdü.

Bizzat bizim tanık olduğumuz ve gözlemlediğimiz yerlerde durum bu.

Ülkenin tamamında da durum sanırım aynı.

Ülkede maalesef sigara yasağı kanunu fiilen uygulanmıyor.

Hatta içkili restoran, bar ve eğlence yerlerinde bu kanun hiç işlemiyor.

Bilindiği gibi Sayın Cumhurbaşkanı da bu yasak konusunda çok hassas.

Kendisinin sigara ile mücadelesi normalde siyasi olarak kendisine muhalif çoğu kişinin de takdir ettiği ve desteklediği bir konu.

Ne var ki ülkede her şeye gücü yeten muktedir "tek adam", kendi koyduğu ve üstelik çok da önemsediği bir yasağı uygulatamıyor.

Belki de farkında değil ve bu yasağın uygulandığını sanıyor.

Ama maalesef gerçek bu değil.

Sigara yasağının uygulanamayan cezaları

Oysa kanun uygulansa sigara yasağının cezaları hiç de az değil.

Sigara yasağına uymayıp içenlere 2024 yılı için Kabahatler Kanunu m.39 uyarınca 977 TL idari para cezası veriliyor.

Yasak olan yerde sigara içilmesine müsaade eden işletmeye ise 4207 sayılı Kanun m.5 uyarınca 2024 yılı için 13.532 TL ile 67.912 TL arası idari para cezası uygulanıyor.

Bu cezalar şikayet üzerine veya resen mahalli mülki amir (kaymakam) veya yetkilendireceği memurlar tarafından uygulanmak zorunda.

Bir yıl içinde aynı fiili tekrar işleyen işletmeye ve kişiye bu cezanın bir katı, ikinci defa tekrar edene iki katı uygulanıyor. Üçüncü defa işleyen işletme ise 10 gün ile 1 ay süre için kapatılıyor.

Ama bu yasağı her gün ihlal eden onca işletmenin hiçbirine bu nedenle kapatma cezası verildiğini ben görmedim.

Kanun gereği gibi uygulanmayınca da bizler gibi sigara içmeyenlerin özgürlük alanları her geçen gün biraz daha kısıtlanıyor.

İşin daha da vahimi, sigara ve diğer tütün mamullerinin aşırı tüketiminin ülkemizde gerçekten çok ciddi bir halk sağlığı sorunu haline gelmiş olması.

Amerikalı bir arkadaşım ziyaret için Türkiye'ye geldiğinde sigara içen insanların çokluğunu görünce dehşete düşmüştü ve inanamamıştı.

Koskoca bir toplumun kendi kendisini böylesine zehirleme arzusuna şaşırmıştı.

Avrupa ve Amerika'da gerçekten de her gidişimde gördüğüm ve şaşırdığım husus, sigara içen sayısının sürekli düşüş içinde olmasıydı. Artık oralarda sigara içenler gerçekten azınlık konumunda.

Los Angeles'ta okyanus kıyısında püfür püfür esen büyük bir parkta sigara yasağı tabelasını görünce şaşırmıştım. Biraz da abartmışlar diye düşünmüştüm.

Üniversitenin (UCLA) lojman kapısının önünde gece sigara içmeye çıkanlara göz attığımda Çinli ve Koreliler dışındaki tek farklı kişinin tanıdığım bir Türk, üstelik Hacettepe Tıp'tan akademisyen, olduğunu fark edince üzülmüştüm.

Türkye'de ise maalesef içmeyenler olarak azınlık konumundayız.

Sigara reklam yasağı etkili mi?

Ülkemizde sigara yasakları fiilen uygulanmadığı gibi, yıllardır uygulanan sigara reklam yasakları da pek işe yaramamış görünüyor.

Üstelik görünürde sigara reklamı yasak olsa da, örneğin Netflix'de hemen her fırsatta sigara içilip dolaylı sigara reklamı yapılmayan film yok gibi.

Film seyretmek istiyorsanız dolaylı sigara reklamına maruz kalmama şansınız yok.

Yani sigara reklamının dolaylı bir yolu hemen bulunuveriyor.

Sonuç olarak, işin ilginç yanı ise Sayın Cumhurbaşkanı belki de siyasi kariyerini hiçbir siyasi yarışta kaybetmeden tamamlayacak (önceki ve belki de önümüzdeki İstanbul büyükşehir belediye seçimlerini saymazsak).

Ama siyasi kariyerinde açıkça tek yenilgisi sigara lobilerine karşı olacak.

Ya da halkın sigara düşkünlüğüne.

Ali D. Ulusoy kimdir? Halen Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Başkanı ve öğretim üyesi olan Prof. Dr. Ali D. Ulusoy, 1968 yılı Mersin Mut doğumludur. Öğretim üyeliği yanında EPDK Hukuk Dairesi Başkanlığı, BDDK Hukuk Danışmanlığı, Başbakanlık Bilgi Edinme Kurulu Üyeliği, TOBB-ETÜ Hukuk Fakültesi kurucu dekanlığı ve İzmir Yaşar Üniversitesi rektör yardımcılığı gibi idari görevlerde bulunmuştur. ABD Los Angeles California Üniversitesinde (UCLA) iki yıl (2006-2007; 2017-2018) misafir öğretim üyesi olarak kalmıştır. 2011-2014 arası üç yıl Danıştay Üyeliği yapmış ve kendi isteğiyle ayrılıp üniversiteye dönmüştür. Uzmanlık alanları: İdare hukuku, İdari yargı, Ekonomik kamu hukuku, İdari yaptırımlar, İnsan hakları, Devlet-din ilişkileri. Lisans: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi. Yüksek Lisans: Fransa Bordeaux Üniversitesi. Doktora: Fransa Bordeaux Üniversitesi. Doçentlik:2002, Profesörlük: 2008.