Diyarbakır'da Roma İmparatorluğu döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde kış sezonunda devam eden kazı çalışmalarıyla surlar ve gizli ayinlere katılanların konakladığı alan gün yüzüne çıkarılıyor.
Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan ve askeri yerleşimde dünyada bulunan son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı kale, bilimsel kazılarla tarihe ışık tutuyor.
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne 2020 yılında dahil edilen, yerli ve yabancı turistlerin büyük ilgi gösterdiği kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesinin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürüyor.
Bugüne kadar yürütülen kazılarla 60 dönüm alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığacağı yer altı sığınağı, konutlar, gizli geçitler, Milattan Sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle önemini kaybeden dönemin Mithras dinine ait yer altı tapınağı gün yüzüne çıkarıldı.
Roma İmparatorluğu döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde surlar ve gizli ayinlere katılanların konakladığı alanın ortaya çıkarılması için kış sezonunda da kazı çalışmaları yürütülüyor.
"Toprağa vurulan her çapa ile tarihe ışık tutuyoruz"
Kazı heyeti başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, Zerzevan Kalesi'nde kazıların 2014'te başladığını anımsatarak, kazı çalışmalarının bölge ve kentin tarihini değiştirdiğini söyledi.
Kalenin bölge ve Diyarbakır turizmine katkı sunduğunu dile getiren Coşkun, kazı çalışmalarında birçok yeni alanın ortaya çıkarıldığını belirtti.
Kazılarda binlerce eserin bulunduğunu, o dönemin askeri ve sosyal yaşantısına dair her şeyin kalede olduğunu anlatan Coşkun, kalenin 3 bin yıldır kullanılan aktif bir yerleşim yeri olduğunu bildirdi.
Coşkun, kazı çalışmalarının hızla devam ettiğini ifade ederek, şöyle konuştu:
"Kış sezonunda bile devam ediyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığının 'Geleceğe Miras Projesi' kapsamında kalede kazı ve restorasyon çalışmaları aralıksız devam edecek. Kış koşullarına rağmen kazı çalışmalarımız kesintiye uğramıyor ve 12 ay boyunca devam ediyor. En yoğun çalıştığımız yer Mithras kutsal alanı ve surlar. Kale kültür ve inanç turizmi açısından önemli bir alan. Kale kültür ve inanç turizmi açısından önemli bir alan."
Zerzevan Kalesi'nin Türkiye'de en çok ziyaret edilen noktalardan biri olduğuna dikkati çeken Coşkun, sadece kazı değil aynı zamanda alanda mevcut yapılarının korunmasına yönelik çalışmalar yürüttüklerini, bunun yapıların korunması için önemli olduğunu bildirdi.
Coşkun, "Zerzevan Kalesi'nde kış sezonunda çalışmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Toprağa vurulan her çapa ile tarihe ışık tutuyoruz. Bütün bölgenin tarihini değiştiriyoruz. Kale ziyaretçiler için de birçok farklı alanlar sunuyor. Bu nedenle kış sezonunda da çalışmaktan mutluyuz." diye konuştu.
Zerzevan Kalesi
Askeri yerleşim antik yol güzergahında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor.
Yerleşim konumu itibarıyla bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde geniş bir alanı kontrol altında tutan, Roma sınır garnizonu olan kale, Romalılar ve Sasaniler arasında büyük mücadelelere sahne oldu.
Zerzevan Kalesi'nin tarihi, Asur dönemine (MÖ 882-611) kadar gidiyor. Kalede Roma döneminde MS 3. yüzyılda asıl askeri yerleşim inşa edildi ve 639 yılına İslam ordularının fethine kadar kesintisiz kullanıldı.
Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios (MS 491-518) ve Justinianos (MS 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazıları ise yeniden inşa edilerek mevcut haline getirildi. (AA)
