IKBY bağımsızlık referandum sonuçları: Evet, yüzde 90'ın üzerinde

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) yaşayan vatandaşlar, Türkiyeli yetkililerin "Yok sayıyoruz" dediği bağımsızlık referandumu için sandık başına gitti. 

IKBY lideri Mesud Barzani tarafından ilk olarak 7 Haziran'da duyurulan ve Erbil yönetiminin tek taraflı kararıyla yapılacak olan referandum, IKBY'nin resmi olarak kontrol ettiği Erbil, Süleymaniye ve Duhok'u kapsadı.

Referandum Kerkük'ün yanı sıra tartışmalı bölgeler olarak tabir edilen Musul'un batısındaki Şengal ilçesiyle doğusundaki Başika kasabası, Tuzhurmatu ve Hanekin ilçeleriyle Mendeli, Celavla ve Karatepe kasabalarında düzenlendi.

Sabah saat 08:00 itibariyle başlayan oy verme işlemi akşam 19:00'da sona erdi. IKBY Yüksek Seçim Kurulu referandum sonuçlarının bu gece açıklanacağını duyurdu. Referanduma katılımın en az yüzde 78 olduğu bildirildi. Sandıkların kapanmasının ardından Erbil ve Kerkük'te kutlamalar yapılmaya başlandı. 

Öte yandan Kerkük Valiliği, referandum sonrası sevinç gösterileri yapılması sırasında herhangi bir olay yaşanmaması için kentte gece sokağa çıkma yasağı ilan etti. 

İşte Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) bağımsızlık referandumundan dakika dakika gelişmeler:

Saat 01.36: Irak Başbakanı Haydar el İbadi, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ndeki referandumu yapan yetkililere karşı gereken tedbirleri artıracaklarını söyledi.

Saat 01.02: Rudaw’ın aktardığı referandum sonuçlarına göre, halkın yüzde 93.29’u ‘Evet’, Yüzde 6.71’i ‘Hayır’ dedi. Referanduma katılım oranını yüzde 72.16 olarak açıklandı.

Yüksek Seçim ve Referandum Komisyonu Sözcüsü Şirwan Zırari, başkent Erbil’de bugün gerçekleştirilen referandumla ilgili bir basın açıklaması yaptı.

Şirwan Zırari, Kürdistan Bölgesi ve idaresi dışındaki Kürdistani bölgelerde referandumda 3 milyon 985 bin 120 seçmenin oy kullanma hakkına sahip olduğunu belirtti. Sonuçların 72 saat içinde açıklanacağını belirten Zirari, medyada yer alan verilere itibar edilmemesi gerektiğini söyledi.

Kanada Başbakanı Trudeau: Sürece saygı duyuyorum

22:47 - Kanada Başbakanı Justin Trudeau Irak Kürt Bölgesi Yönetimi tarafından yapılan bağımsızlık referandumuna dair açıklamada bulunmayı reddederken, sürece saygı duyduğunu dile getirdi.  

Trudeau, “Başka ülkelerin kendi içinde aldığı kararlara karışmak ile ilgili hassas olduğunu” belirtti. Trudeau, aynı zamanda Kürtler tarafından yapılan demokratik sürece saygı duyduğunu ekledi.

22:00 - İran'dan Kuzey Irak'la ilgili bir açıklama daha geldi. Yetkililer, Kuzey Irak'la sınır kapılarını kapatmadıklarını duyurdu.

21: 40 - Erbil kentinde binlerce kişi, referandumun düzenlenmesi ve resmi olmayan sonuçlara göre yüksek bir katılımın olmasından dolayı caddelere çıktı. 

Kentin tarihi kalesi ve trafiğe kapalı caddelerinde bir araya gelenlerin ellerine IKBY bayrağı ve Mesut Barzani posterleri taşıdıkları görüldü. Aynı zamanda bazı kent sakinleri ise havai fişek kullanıyor. Yöresel elbiseler içerisindeki vatandaşlar kale önünde halay çekip, eğlendi. Kentin başka semtlerinde ise araçlarıyla caddelere çıkanlar konvoy oluşturdu.

21:30 - Rudaw, IKBY referandumundan ilk sonuçları aktardı.

Yüzde 95,93'ü 'Evet',

Yüzde 4,07'si 'Hayır'

20:30 -  "Referanduma Şimdi Hayır Hareketi" yaptığı yazılı açıklamada, vatandaşların referanduma katılımının yüzde 43 civarında olduğunu iddia etti. Harekete mensup gözlemcilerin ise sandık başında görev yapmalarına izin verilmediği duyuruldu. 

20:00 - IKBY referandumunda katılım oranları açıklanmanmaya başlandı. İşte ilk oranlar: 

Soran'da katılım oranı yüzde 80

Xaneqîn'de katılım oranı yüzde 90

Şengal’de katılım oranı yüzde 92

Xurmatu'da katılım oranı yüzde 67

Erbil'de katılım oranı yüzde 86

Duhok'da katılım oranı yüzde 90

Zaxo'da katılım oranı yüzde 94

Süleymaniye'de katılım oranı yüzde 50

Akre'de katılım oranı yüzde 94

Nînowa Ovası'nda katılım oranı yüzde 80

19:35 - Irak Savunma Bakanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) 8 gündür Silopi-Habur bölgesinde gerçekleştirilen operasyonuna ilişkin olarak "Türkiye ile sınırda ortak manevralara başladık" açıklamasında bulundu.

19:05 - IKBY'deki bağımsızlık referandumunda sandıklar kapandı

İsrail'de bakanlara konuşma yasağı

18.25: İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun, İsrail hükümet yetkililerine bağımsızlık referandumu konusunda konuşma yasağı getirdiği belirtildi. Reuters’ın ulaştığı bir İsrailli bakan, “Netanyahu bizden bu konuda yorum yapmamızı istedi” dedi. İkinci bir İsrailli yetkili de talimatı teyit ederek, konu için ‘çok hassas’ nitelemesi yaptı.

İsrail, bölge ülkeleri arasında referanduma destek veren tek ülke.

Sandık kapanış saati uzatıldı

17.53: Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Seçim Kurulu, oy verme işleminin bir saat uzatıldığını açıkladı. Bu kararla, sandıklar 19.00’da kapanacak.

Şu ana dek seçmenlerin yüzde 73’ünün oy kullandığı sanılıyor.

Kerkük'te sokağa çıkma yasağı

17:25 -  Kerkük'te gece sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

Kerkük Valiliği'nden yapılan açıklamada kent merkezinde gece sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Gün içinde gerginliğin arttığı kentte araçlarla sokağa çıkmak yasaklanmıştı.

17.03: Bağdat yönetimi, ‘Kerkük’e asker gönderildiği’ yönündeki iddialara açıklık getirdi. Irak Başbakanı Haydar Abadi’nin medya ofisinden yapılan açıklamada, asker gönderme kararının tartışmalı bölgeler olan Kerkük, Hanekin, Mahmur, Şengal ve Calavla için, ‘vatandaşları koruma’ amacıyla alındığı belirtildi.

Açıklamada şu ifadeler kullanıldı: “Haydar Abadi, vatandaşların Kürdistan Bölgesi’nin kontrolündeki bölgelerde karşılaşabilecekleri tehdit ve zorlamalardan korumak için güvenlik güçlerini yönlendirdi.”

16:45 - IKBY bağımsızlık referandumu yapmasından sonra olağanüstü toplanan Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’ne yakınlığı ile bilinen Erbil merkezli yayın yapan Rudaw, K24, Waar televizyon kanallarının  Türksat’tan çıkarılmasına karar verdi.

16:30 - Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nden (IKBY) general Şirvan Barzani, Rus enerji şirketi Rosneft'in IKBY'de boru hattı inşa etme planlarının Kürtlere referandum öncesinde moral desteği verdiğini söyledi.

16:00 - IKBY resmi haber ajansı Rudaw'ın haberine göre bağımsızlık referandumuna saat 15:00 itibariyle yüzde 65 katılım olduğu bildirildi.

15.45  Irak Kürdistan Başkanı Mesud Barzani’nin ofisinden yapılan açıklamada, Kürdistan halkına referandumdan sonra yapılacak kutlamalarda ‘sorumlu’ davranılması istenildi. Açıklamada, havaya ateş açmak gibi provokatif eylemlerden kaçınılması, huzursuzluk yaratılmaması istendi; “Her türlü silah kullanımı, gayrımedeni davranış, taşkınlık ve yasadışı eylemlerden sakınıp, şehirlerin ve halkın huzurunu koruyun” denildi.

14.55: Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, IKBY’nin bağımsızlık referandumu konusunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüştü.

TIKLAYIN- Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ile ıkby referandumunu görüştü

15.34 Bağımsızlık referandumunda oyunu kullanan insanlar kutlamalara başladı. Erbil ve Kerkük'te ellerine IKBY bayrağını alan Kürtler, araçlarla şehir turu yapıyorlar.

15.10: Gazeteci Nevzat Çiçek: Erbil sokaklarında iyimser bir hava var. Askeri müdahale olasılığı görmüyorlar.

Bağdat Kürdistan sınırlarını kapattı

14.33: Bağımsızlık referandumuna karşı çıkan Bağdat’taki merkezi yönetimden yeni hamle geldi. Irak parlamentosu, Kürdistan bölgesinin uluslararası sınır kapılarının kapatılması kararını onayladı. Rudaw’ın haberine göre oylama, Meclis Başkanı Selim el Jaburi’nin altı meclis komitesinden bu yönde girişimde bulunmasını istemesi sonrasında yapıldı.

TIKLAYIN- Bağdat, sınır kapılarını Erbil'e kapattı

İbadi'den azınlıklar için emir

13.56: Irak Başbakanı Haydar İbadi, bazı azınlık mensuplarının zorla sandığa götürüldüklerinden şikâyet etmesi sonrası, güvenlik güçlerine azınlıkları koruma talimatı verdi. Referanduma karşı çıkan İbadi, Erbil’den oylamayı iptal etmesini istemişti.

Kerkük valisi: İkinci referandum düzenlenebilir

13.43: Bağdat ile Erbil arasındaki en önemli tartışma konularından biri olan petrol zengini Kerkük’ün valisi Ecmeddin Kerim, İngiliz gözlemci heyetiyle biraraya geldi. Kerim, heyetle görüşmesinde ‘özel statüsü’ nedeniyle Kerkük’te bağımsızlık referandumundan sonra ikinci bir referandum düzenlenebileceğini söyledi.

Kerkük’ü ziyaret eden İngiliz gözlemci heyetinde altı milletvekilinin yanı sıra akademisyenler var. Heyete, İngiliz parlamentosundaki ilk Kürt vekil olan Nedim el Zahawi başkanlık ediyor.

Erdoğan'dan petrol tehdidi

13.00: Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Erbil yönetimi ile petrol ticaretinin kesilebileceğini ve sınırların kapatılabileceğini söyledi. Erdoğan, “Sınırlardan şu anda sadece Irak tarafına geçişe müsaade var, bu hafta içinde diğer tedbirleri de açıklayacağız. O adımlar da atılacak. Giriş çıkış kapatılacak. Bundan sonra Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi bakalım petrolünü nereye akıtacak ya da satacak. Vana bizde. Kapattığımız anda o iş de bitti” dedi.

Goran lideri: 'Evet' verdik

12:19: Referanduma karşı tavrını dün gece geç saatlerde değiştiren Gorran (Değişim) Hareketi’nin lideri Ömer Said Ali, oy verdikten sonra yaptığı açıklamada “Evet, ‘evet’ oyu verdik” dedi.

Gorran, IKBY Başkanı Mesud Barzani’nin lideri olduğu Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile anlaşmazlıklar nedeniyle oylamaya karşı çıkıyordu. Kararın bölgesel parlamentoda yeterince ele alınmadığını savunan Gorran, dün gece geç saatte yapılan bir açıklamayla ‘seçmenlerinin istedikleri oyu verebileceğini’ belirterek bu muhalefeti geri çekmişti.

İran, Kürdistan sınırını kapattı

12.15: İran, Kürdistan Bölgesel Yönetimi’yle sınırlarını kapattı. AFP ajansı, İran Dışişleri’nin açıklamasını son dakika olarak duyurdu.

#BREAKING Iran closes border with Iraqi Kurdistan: foreign ministry

— AFP news agency (@AFP) 25 Eylül 2017

Çin'den referandum açıklaması

11.59: Pekin yönetimi, referandum konusunda Irak’ın toprak bütünlüğüne vurgu yapan bir açıklama yayımladı. Çin Dışişleri Sözcüsü Lu Kang, “Çin hükümeti Irak’ın egemenliğini, birliğini ve toprak bütünlüğünü destekliyor” dedi. Lu, “İlgili tarafların farklılıklarını diyalog yoluyla çözmesini, tarihi ve gerçekliği göz önünde bulunduran kapsayıcı bir çözüm bulmasını, Irak’ın ve bölgenin güvenliğini ortak biçimde korumasını umuyoruz” ifadelerini kullandı.

Uluslararası meselelerde müdahaleci bir yaklaşımdan devlet politikası olarak kaçınan Çin yönetimi, Tayvan, Tibet ve Şincan nedeniyle ayrılıkçı hareketler konusunda daha net bir tavır sergiliyor.

"Türkiye'nin bizi anlamasını bekliyoruz"

11.54: IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani, oy kullandıktan sonra yaptığı açıklamada “Türkiye’nin bizi anlamasını bekliyoruz. Referandum asla 26 Eylül’de Kürdistan devletini ilan edeceğimiz anlamına gelmiyor” dedi. Barzani ayrıca, “Referandum, sınırları belirlemek için değildir. Komşu ülkelere, bölge için istikrar unsuru olduğumuzu gösterdik” ifadelerini kullandı.

TILAYIN- IKBY Başbakanı: Referandum 26 Eylül'de Kürdistan devletini ilan edeceğimiz anlamına gelmiyor

Barzani: Onur duyuyorum

11.38: IKBY Başkanı Mesud Barzani, oy kullandıktan sonra ilk açıklamasını Twitter üzerinden yaptı. Barzani mesajında, “Bu sabah erken saatlerde oyumu kullanmaktan ve bu tarihe güne katılmaktan onur duyuyorum” dedi.

Proud to cast my vote earlier this morning and partake in this historic day, the day of the #KurdistanReferendum pic.twitter.com/aDP16ZQiud

— Masoud Barzani (@masoud_barzani) 25 Eylül 2017

Şam: Referandumu reddediyoruz

11.32: Suriye yönetimi, referandum konusunda ilk kez resmi bir açıklama yaptı. Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, IKBY’nin bağımsızlık referandumunu reddettiklerini açıkladı. Muallim, “Biz Suriye’de sadece birleşik bir Irak’ı tanıyoruz ve Irak’ın bölünmesine yol açacak herhangi bir süreci reddediyoruz” dedi.

Muallim, devlet ajansı SANA’da yayımlanan açıklamasında, “Bu adımı reddediyoruz ve tanımıyoruz. Dün bu tavrımız konusunda Irak Dışişleri Bakanı’nı da bilgilendirdim” ifadelerini kullandı.

Habur haberine yalanlama

10.09: Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, Habur Sınır Kapısı’nın tek taraflı kapatıldığı iddialarını yalanladı. Tüfenkci, güvenlik kontrollerinin sıkılaştırıldığını söyledi.

Erbil de sınırları kapattı

09.40: IKBY, sınırlarını referandum bitene kadar kapattığını duyurdu. Rudaw’ın haberine göre, şu an bölgenin sadece İran’la Pervezhan Sınır Kapısı açık. IKBY, seçim günlerinde sınırlarını rutin bir uygulama olarak kapatıyor.

Türkiye sınırı kapattı

09.07: Türkiye, referanduma tepki olarak Habur sınır kapısını tek taraflı olarak kapattı.

Barzani dün bu konuda, “Umarız Türkiye sınırı kapatmaz çünkü iki taraf da bundan fayda sağlamaz” demişti.

Kerkük valisinden Türkmen ve Araplara çağrı

08.45: Kerkük Valisi Necmeddin Kerim oy kullanırken, kent halkına sandığa gitme çağrısı yaptı. Kerim, Erbil ile Bağdat arasındaki tartışmalı kentte Arap ve Türkmen seçmenlerin referanduma katılımı hakkındaki soruya, “Bugün herkesin katılımı önemli. Burası onların da kenti. Hepimiz birlikte yaşıyoruz” dedi.

Kerim, referanduma destek verdiği için Bağdat’taki merkezi hükümetin tepkisini çekmiş ve görevden alınmıştı. Vali, Irak parlamentosunun gerekçe göstermeden aldığı bu kararın anayasaya aykırı olduğunu belirterek görevinde kalacağını söylemişti.

Barzani oy kullandı

08.30: IKBY Başkanı Mesud Barzani, oyunu Erbil’de kullandı.

Türkiye'den seyahat uyarısı

08.25: Türkiye’den ilk açıklama geldi. Dışişleri açıklamasında “Her türlü hukuki temelden ve meşruiyetten yoksun olan bu girişimi tanımıyoruz” denilirken, Irak’a yönelik seyahat uyarısı IKBY’yi de kapsayacak şekilde genişletildi.

Sonuçlar 72 saat içinde açıklanacak

08.00: Oy verme işlemi, Erbil saatiyle 08.00’da başladı. Sandıklar 18.00’da kapanacak. Nihai sonuçların 72 saat içinde açıklanması bekleniyor.

Sandıktan güçlü bir ‘evet’ sonucu çıkması bekleniyor. IKBY Başkanı Mesud Barzani, bu sonucu Bağdat’la yeni dönemde bağımsızlık müzakereleri için bir yetki olarak kullanmayı planlıyor. Merkezi hükümet ise bağımsızlık çerçevesinde müzakereye karşı.

Referandum 26 Eylül'de Kürdistan devletini ilan edeceğimiz anlamına gelmiyor

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Neçirvan Barzani, Erbil'deki Rotana Oteli'nde oyunu kullandıktan sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, Türkiye'nin referandum hakkındaki kararlarına ilişkin açıklamalarda bulundu. Türkiye ile 1991'den bu yana çok iyi ilişkilere sahip olduklarını belirten Barzani, "Gerçekten zor zamanlarımızda bize yardım eli uzatan ülke Türkiye olmuştur. IKBY'ye sunduğu yardımlarından dolayı her zaman Türkiye'ye şükran borçluyuz." dedi.

Referandumun sadece Irak sınırları içerisinde yapıldığının altını çizen Barzani, "Referandum sadece IKBY sınırlarını kapsıyor. Referandumun komşu ülkelerde de yapılacağı şeklinde görülmesini istemiyoruz. Bu kararı Bağdat'tan ümitlerimizin tükenmesi neticesinde aldık. Bağdat'tan 13 yıl boyunca anayasa çerçevesinde haklarımızı elde etmeye çalıştık. Ancak ne yazık ki anayasal haklarımız gün be gün ihlal edilmeye başlandı." ifadelerini kullandı. 

Talabani: Hiçbir komşumuza tehdit değil

Başbakan Yardımcısı Kubad Talabani, “Bugün Kürdistan’da yaşanan durum hiçbir komşumuza tehdit değildir. Halkımızın görüşünü alma süreci başlatıldı” dedi. 

Kubad Talabani bugün Süleymaniye’de Kürdistan’ın bağımsızlık referandumu için oy kullandı. Oy kullandıktan sonra basına açıklamada bulunan Talabani, şunları belirtti:

 “Bence komşularımız da bu sorunun cevabını en az bizim kadar iyi biliyor. Bunun için komşularımızdan, dostlarımızdan ve Irak hükümetinden bizimle görüşmelerini istiyoruz. Tartışma oluşturacak bir program ve niyetimizin olmadığını iyi bilsinler.”

 Talabani, “Bugün Kürdistan’da yaşanan durum hiçbir komşumuza tehdit değildir. Bir sürece başladık. Bu süreç, halkımızın görüşünü alma sürecidir” dedi.

İllere göre seçmen yazısı

Seçmenlerin illere göre dağılımı ise şu şekilde:

Erbil: 1 milyon 200 bin, 

Süleymaniye: 1 milyon 280 bin, 

Kerkük: 750 bin, 

Duhok: 800 bin, 

Musul Ovası: 750 bin

Diğer yerler: 420 bin.

Referandum öncesi neler yaşandı?

Barzani, dün (24 Eylül 2017) Başkent Erbil'de düzenlediği basın toplantısında "Türkiye'ye ve uluslararası topluma, istikrarı tehdit etmediğimizi kanıtladık. Referandum sınırların belirlenmesi değildir. Bağdat ile diyalog ve müzakere devam edecek" dedi.

"Bağdat ile o diyaloğumuz iki iyi komşu olmak esasında olacak"

Barzani sözlerine şöyle devam etti: "Bağdat'a 1-2 yıl gereken zamanı vermeye hazırız. Asla başarısız ortaklığı görüşmek üzere Bağdat'a geri gitmeyeceğiz. Bundan sonra Bağdat ile o diyaloğumuz iki iyi komşu olmak esasında olacak"

Türkiye sorusuna yanıt

Barzani gelen bir soru üzerine "Onlara dostluk elini uzatıyoruz. İran ve Türkiye dostluğu geri çevirse de biz onlara dostluk elini uzatmaya devam ederiz" dedi. Barzani, Türkiye'nin kuzey Irak'la sınırını kapatması halinde bu durumun her iki tarafın da çıkarına olmayacağını söyledi. 

Referandum sürecinde provokasyonlara karşılık verilmeyeceğini belirten Barzani, "Kerkük'te isteyen oy verebilir, isteyen boykot edebilir. Eğer birileri Kerkük'te peşin olarak fitne çıkarmaya karar vermişse yanıtlarını alacaklar" dedi.

Irak Başbakan'ından açıklama

Barzani'nin ardından Irak Başbakanı İbadi'den de açıklama geldi. İbadi, referandumun sonuçlarını tanımayacaklarını söyledi. İbadi "ırak'ın birliğini ve vatandaşların güvenliğini korumak için gereken adımları atacağız" dedi.

Referandum öncesi ilk somut hamle İran'dan

Referandum öncesi ilk somut hamle İran'dan geldi. İran, kuzey ırak'a uçuşları durdurdu, hava sahasını bölgesel yönetimin uçaklarına kapattığını duyurdu.

Türkiye'nin ardından İran'da sınırda askeri tatbikat başlattı. İran Devrim Muhafızları tatbikatla ilgili olarak açıklama yaptı. Açıklamaya göre, tatbikata piyade, topçu, hava, füze, zırhlı, insansız hava araçları ve elektronik muharebe birlikleri katılıyor.

‘Muharrem Güvenliği’ tatbikatı, Kuzey Irak sınırında bulunan, ülkenin kuzeydoğusundaki Batı Azerbaycan ve Kürdistan illerini kapsıyor.

Türkiye: Referandum gayri meşru 

Cumartesi günü içinde Ankara'dan ise 'Referandum yok hükmündendir' açıklaması geldi.

Başbakan Binali Yıldırım, "Türkiye'nin güney hudutlarında herhangi bir statü değişikliği, herhangi bir şekilde yeni oluşumlar, asla Türkiye tarafından hoş görülemez" dedi ve ekledi:

"Kuzey Irak'ta yarın gerçekleştirilecek referandum gayri meşrudur, yok hükmündedir".

Referandumun uygulanması dahilinde Türkiye Milli Güvenlik Kurulu'ndan aldığı kararları yürülüğe sokacak. 

Türkiye'nin referandumun iptal edilmesine ilişkin olarak başlattığı sınırdaki askeri tatbikat bir haftayı geride bıraktı.

Yeni öneriler sunuldu

Bazı Batı ülkeleri ve Birlemiş Milletler temsilcileri, referandumdan vazgeçilmesi yönünde son günlerde Erbil ve Bağdat'a yeni öneriler sundu.