Erdoğan: Türkiye-Rusya ilişkilerinin geçmişe göre çok daha güçlendiğini düşünüyoruz

Türkiye ile Rusya’yı sıcak çatışmanın eşiğine getirerek iki ülke tarihinin en büyük krizlerinden birine neden olan Rus savaş uçağının Türk hava sahasında düşürülmesi ve pilotunun öldürülmesinden yaklaşık dokuz ay sonra Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir  Putin St. Petersburg’ta ilk kez bir araya geldi. 24 Kasım 2015’teki uçak krizinden sonraki bu ilk yüz yüze ve heyetlerarası toplantıların ilk bölümünde ekonomik-ticari ilişkiler ele alındı, Suriye’deki krizin çözümün ilişkin görüş ayrılıkları aynı gün içindeki ikinci toplantıya bırakıldı. Erdoğan’ın “Türkiye-Rusya ilişkilerinin geçmişe göre çok daha güçlendiğini düşünüyoruz” sözleriyle özetlediği görüşmeler için Putin, “Kriz öncesi döneme dönebilmemiz için zamana ihtiyaç olacak. Çok zor bir dönemden geçtik ama şunu söylemek istiyorum ki Türk dostlarımıza bunu atlatabileceğimizi söylüyorum” değerlendirmesini yaptı. 

Erdoğan ile Putin daha sonra Suriye krizine ilişkin bir toplantı daha yaptı. Bu toplantı da yaklaşık 2 saat sürdü.

Erdoğan'ın konuşmasından satırbaşları şöyle:

Sayın Devlet Başkanı, değerli dostum, saygıdeğer bakanlar, sizleri en kalbi duygularla selamlıyorum. Bildiğiniz gibi malum hadiseden sonra ilk yüz  yüze görüşmemiz. Aynı zamanda 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilk yurt dışı ziyaretimi de Rusya Federasyonu’na gerçekleştirmiş oldum. İlişkilerimizin yeniden eski seviyelere getirilmesi konusunda iki taraf son derece kararlıdır. Kamuoylarının beklentisi de bu yöndedir. Siyasi, iktisadi ve beşeri alanlarda Türkiye-Rusya ilişkilerini olması gereken seviyelere taşıyacak kararları almış bulunuyoruz. Üst Düzey İşbirliği Konseyi’nin tekrar canlandırılması, charter uçuşların tekrar başlaması, tarım ürünlerine yönelik kısıtlamaların kaldırılması, vizesiz rejimin tam teşekküllü ortaya konmasında adımları inşallah peyderpey ve müştereken atacağız. 

 

"Akkuyu Nükleer Santrali'ne stratejik proje statüsü vereceğiz"

 

Akkuyu Nükleer Santrali’ne stratejik proje statüsü vereceğiz. Savunma sanayinde ortaklığımızı artıracağız. Dev işbirliği projelerimizi süratlendirmek suretiyle burada alacağımız mesafe önem arz ediyor. Ankara Moskova hattını yeniden bir güven ve dostluk hattı haline getireceğiz.

Bütün bunlara rağmen bizler çalışmalarımıza el birliğiyle devam edeceğiz. Türk akımı projesi hızlı bir şekilde hayata geçirilecek. Bu girişim çağrımız üzerine daha da etraflıca ele alınacak ve böylece Türk akımı projesinin Avrupa’ya geçmesi noktasında ilgili bakanlarımız görüşmeleri sürdürecek. Özellikle darbe girişiminin ertesinde hemen Sayın Başkan’ın bizi araması psikolojik noktada bize yardım etmiştir. Türkiye – Rusya ilişkisi sadece ikili anlamda önem taşımıyor. Bölgesel barış, huzurun tesisi açısından da önemli. Birazdan ikili, dar kapsamlı bir görüşmemiz olacak ve bunları ele alacağız.

Kıymetli dostum Sayın Putin’le birlikte ikili temaslarımızı yoğun bir şekilde sürdüreceğiz. Biz Türkiye – Rusya ilişkilerinin geçmişe göre çok daha güçlendiğini düşünüyoruz. Değerli dostum Putin’e teşekkür ediyorum.

 

Putin: Yapıcı bir görüşme yaptık

 

Putin'in açıklamasından satırbaşları şöyle:

Yapıcı bir görüşme yaptık. Bölgesel ve ulusal konular ele alındı. Bizim ilişkimiz dahilinde çok farklı dönemler var. Trajik dönemler var ama strateji ve mantık öne çıkıyor. Türkiye’nin zor siyasi durumuna rağmen ziyaret fırsatı buldu. Bu gösteriyor ki Türk ortaklarımız ilişkileri yeniden inşa etmekten yana olduklarını gösterdi.

 

"İlişkimizi eski seviyeye çekmeyi planlıyoruz"

 

Türkiye heyetini bugün ağırlıyoruz. Yatırımların artırılması, projelerin değerlendirilmesi, iki ülkenin de iş dünyasının desteğiyle, büyük şirketlerinin yöneticileriyle görüşerek ilişkimizi eski seviyesine çekmeyi planlıyoruz.

Sayın Erdoğan’la bu tür konuları görüştük. Karma komisyonlar çeşitli toplantılar gerçekleştirecek. Şunun altını çizmek isterim, ticari işbirliğinde Rusya ve Türkiye’nin en önemli kilit noktası enerji ve enerji projeleri. Somut politik adımlar atmamız gerekiyor. Türk tarafı birçok büyük projede mesela nükleer santral gibi, Türk akımı gibi projelerde üzerine düşen bazı adımları zaten atmıştı. Rus turistlerin Türkiye’ye gelmesi konusunda bazı yasaklamalar, kısıtlamalar getirmiştik. Kriz öncesi döneme dönebilmemiz için zamana ihtiyaç olacak. Turistlerimizin güvenliğinin maksimum sağlanması durumunda biz de elimizden geleni yapacağız. Türkiyeli inşaat firmalarında Türk işçilerin çalışması en kısa zamanda tekrar görüşülecek. 

 

"Suriye, ayrı bir toplantıda değerlendirilecek"

 

Suriye konusunun ayrı bir toplantıda değerlendirilmesine karar verdik. Terörle mücadelede işbirliğini ayrıca görüşeceğiz. Bugünkü açıkça görüşme için teşekkür ediyorum.

Soru cevap kısmı

Basın toplantısında 2 tane Rus gazeteciden , 2 tane Türk gazeteciden soru alındı. Erdoğan ve Putin'in cevapladığı sorular ve yanıtları şöyle:

Soru: Sorum her iki isme de olacak. Kuşkusuz Suriye konusunda her iki ülkenin zaman zaman görüş ayrılıklarına düştüğünü biliyoruz ama ana noktada demokratik çözümden yana iki taraf. Ne kadar ele alındı?

Erdoğan: Şu ana kadar yapmış olduğumuz görüşmede ele almadık. Birazdan alacağız.

Putin: Türkiye Cumhuriyeti’nin saygıdeğer Cumhurbaşkanı Erdoğan’a katılıyorum. Suriye sorununun çözümündeki görüş ayrılıklarının herkes farkında. Bakanlarla birlikte ayrı bir toplantıda ele alacağız. Bilgi paylaşımı yapacağız. Demokratik değişimlerden bahsettiniz. Demokratik değişimler ancak demokratik yöntemlerle sağlanır. Görüşlerimizin ortaklaşması bence yine de mümkün. Çünkü ortak bir amacımız var, o da Suriye krizinin çözülmesi.

Soru: Bir takım sözleşmelerden bahsettiniz. Siz de Sayın Erdoğan, Akkuyu’dan bahsettiniz fakat bir takım kanunların çıkarılması gerekiyor.

Putin: Biz ekonomik işbirliğiyle ilgili konuları politize etmeyiz hiçbir zaman. Güney Akım’da Avrupa Birliği bu projeyi engelleyecek bazı kararlar aldı. Bulgaristan’a mektup gönderdiler. Bir takım zararlara uğradık. Avrupalı ortaklarımız bu projeden vazgeçtikleri için zarara uğradık. Bu yüzden de garantiye, hukuki anlamda garantilere ihtiyacımız var Avrupa tarafında ama bunlar bize sağlanmıyor. Türk akımına bakacak olursak alternatif olarak düşünmedik. Gaz konusundaki işbirliğimizi hem Türkiye’yle, hem Avrupa’yla geliştirmek istiyoruz. Türk akımı biraz da iç taleple ilgili. En kısa zamanda hayata geçirilebilir.

Putin: Avrupa ülkeleriyle görüşülmesi gerekiyor. Türk ortaklarımızla bunu görüşmeye hazırız. Bütün taraflarıyla bir anlaşmaya varılması gerekiyor. İzinlere gelecek olursak Türk tarafının hakkını yememeliyiz. Güney Akımı projesinden farklı olarak iki ülke arasındaki krize rağmen Türk tarafı çalışmayı bırakmadı. İzinler konusunda somut adımlar attılar. Henüz ilaveten görüşülmesi gereken konular elbette var. Akkuyu’ya gelecek olursak Türkiye’deki üç yasada gerekli değişiklikler getirildi. Stratejik yatırım seviyesine çekilecek. Bütün bunlar bu büyük projelerin, on milyarlarca dolarlık projelerin hayata geçirilebileceğini gösteriyor.

Erdoğan: Akkuyu’yla ilgili konu stratejik yatırım haline getirilmesiydi. Süratle karar alınacak ve böylece Akkuyu stratejik yatırım konusu içinde yerini alacak. Teşvik yasasından istifade edecektir. Türk akımı meselesi, Rusya’dan 28 milyar metreküp yıllık doğalgaz alıyoruz. Gelişinde iki hat olacak. Türkiye istifade edeceği gibi Avrupa’ya da gönderme imkanımız olacaktır. 

Putin: Bizim işbirliğimiz enerjiden ibaret değil aslında. Oldukça farklı yönleri olan. Otomobil sanayi, tarım ürünlerinin ihraç edilmesi vesaire.

24 Kasım öncesine dönülmesinde kararlılık var ama 24 Kasım öncesinde diyebilir misiniz? Bir de vize konusunda herhangi bir yorum yapmadınız. Sayın Cumhurbaşkanı, bir sorum da size. İlişkiler yeni bir döneme girdi ama 15 Temmuz önemli bir tarihti. Türkiye – ABD ilişkilerinin gergin olduğu bir dönemden geçtiğimiz dönemde yeni bir ortaklık olarak tanımlar mısınız ilişkileri?

Putin: İlişkilerin yeniden düzenlenmesi konusunda, eski seviyeye dönmesini istiyor muyuz, elbette istiyoruz ve bunu yapacağız. Hayat çok hızlı değişiyor. Bir takım transformasyonlar yaşamaya başladık, bunları göz önünde bulundurmamız gerekecek. Bir karar aldık, hükümetler arasında orta vadeli bir programı hayata geçirme kararı aldık. En kısa zamanda başlayacağız. Çok uzun zamanlar almayacaktır, haftalar içinde yapabileceğimizi düşünüyorum. Dolayısıyla takip etmenizi öneririm. Vize konusuna gelecek olursak bu sorunun da çözülmesi lazım. Öyle ya da böyle bu da ekonomik işbirliğini etkileyen bir konu. Türk ortaklarımızın ulaşım konusunda, demiryolu taşımacılığı konusunda ekonomik sorunlarla karşılaştığını düşünüyoruz. Ekonomik işbirliğiyle ilgili sorunları ortadan kaldıracağız.

Erdoğan: Siz kıyas zemini teklif ediyorsunuz. Biz Türkiye-Rusya ilişkilerini ekonomik alanda 35 milyar doları ticaret hacmi olarak iki ülkeyiz. Bu son gelişmeden sonra 27-28 milyar dolara kadar indi. Tabii burada bildiğiniz gibi bir BRIC anlaşmamız var. Nitekim bu yıl sonu itibariyle tekrar St. Petersburg’da kaldığımız yerden yolumuza devam edeceğiz. Hedefimiz 100 milyar dolar bir hedef koymuştuk. Yeniden bu süreci başlatıyoruz. Bir başka tespit de, Türkiye’den Rusya’ya gelen turist noktasında sağlanan imkan vardı. Bu süreci bir kenara bırakmamız mümkün değil. Sayın Başkan özellikle charter uçuşlara yönelik müzakereleri hızlandıracaklarını söylediler. 

Yabancı basında son zamanlarda bazı haberlere yer verdiler. Suriye hapishanelerindeki dört Amerikalının çıkarılması için sizin Barack Obama’nın Amerikalıların çıkarılması ricası noktasında devreye girdiğiniz söyleniyor. 

Putin: Evet Amerikan tarafı birkaç ay önce böyle bir ricada bulundu. Gerekli çalışmaları yaptıktan sonra yardımcı olduk. Özel bir operasyon değildi. Suriye tarafıyla görüştük. Herhangi bir para ödemedik, sadece insani amaçlarla. Eğer insanlara böyle bir durumda kalan insanlara yardım etme şansımız olursa herhangi bir devletin vatandaşına aynı duyarlılığı gösteririz. Çok zor bir dönemden geçtik ama şunu söylemek istiyorum ki Türk dostlarımıza bunu atlatabileceğimizi söylüyorum.  

Kimler katıldı?

Erdoğan'a ziyaretinde MİT Müsteşarı Hakan Fidan da eşlik etti. Ziyarete Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker de katıldı.

 

Tabak jesti 

 

Türk ve Rus heyetlerin oturacakları yemek masasına koyulan porselen tabakların ortasına Erdoğan ile Putin’in tokalaşma pozunun resmedildiği görüldü.