Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve Ankara Temsilcisi Erdem Gül hakkındaki kararın gerekçesinde Adalet Bakanlığı’nın görüşüne atıfta bulunması dikkat çekti. Bakanlığın karardan önce mahkemeye gönderdiği görüşte, AİHM içtihatlarına vurgu yapıldı, “Anayasa Mahkemesi iç hukuk yolları tüketilmeden karar verebilir, esasa girebilir” denildi.
Karar gazetesinden Hilal Öztürk'ün haberine göre; Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve Ankara Temsilcisi Erdem Gül hakkında verdiği ‘Hak ihlali’ kararının gerekçesinde bir ayrıntı dikkat çekti. 33 sayfalık gerekçeli kararda Adalet Bakanlığı’nın görüşüne yer verildi. Bakanlığın, karardan önce AYM’ye gönderdiği görüşle "iç hukuk yollarının tüketilmemesi" konusunda AİHM içtihatlarını örnek gösterdiği ortaya çıktı.
Yüksek Mahkeme, Dündar ve Gül’ün başvurusunu görüşürken, yargılama süreci devam eden her davada olduğu gibi Adalet Bakanlığı’ndan görüş istedi. Bakanlık, “devam eden soruşturmalarda bireysel başvuruda bulunabilmek için iç hukuk yollarının tüketilmiş olması gerektiği”, “AYM’nin esasa giremeyeceği” gibi konularda görüş bildirdi.
"Takdir yetkisi AYM'de"
Adalet Bakanlığı’nın görüşünde, AİHM kararlarına atıf yapılarak takdirin AYM’de olduğu ifade edildi. AYM’nin gerekçeli kararında Bakanlık görüşünün aktarıldığı bölüm şöyle: “İfade ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiği iddialarına ilişkin olarak başvurucular hakkında soruşturmanın halen devam ettiği, bireysel başvuruda bulunabilmek için başvuru yollarının tüketilmiş olması gerektiği, bununla birlikte AİHM’in tutuklu başvurucular hakkında ceza yargılamasının devam ettiği bazı durumlarda hükümetin ileri sürdüğü iç hukuk yollarının tüketilmediğine ilişkin itirazı reddederek esasla birleştirdiği kararlarının da bulunduğu, dolayısıyla ‘olağan kanun yollarının tüketilip tüketilmediği hususunda takdirin Anayasa Mahkemesi’ne ait olduğu’ belirtilmiştir.”
Anayasa Mahkemesi gerekçeli kararda Adalet Bakanlığı’nın görüşüne yer verdikten sonra 59. maddede de şu tespitte bulundu:
"O görüşe atıf yapıldı"
“Adalet Bakanlığı’nın görüşünde de belirtildiği üzere, AİHM de tutuklama tedbirinin ifade ve basın özgürlüklerine etkisine ilişkin iddiaları, soruşturma ve kovuşturma aşamalarının tüketilmiş olmasını aramadan incelemiş ve hükümetin başvuru yollarının tüketilmediğine ilişkin itirazını reddetmiştir.” Gerekçede, AİHM’in Nedim Şener ve Ahmet Şık kararları da örnek gösterildi.
Bakanlık neden görüş veriyor?
2010’da bireysel başvuru iç hukuka uyarlanırken AİHM usulü benimsendi. Bireysel başvurulara bakmakla AYM görevlendirildi. AİHM yargılamalarında davalı ülkenin Adalet Bakanlığı savunmacı pozisyonunda yer alıyor. Ancak bireysel başvuruda AYM’nin kendi ülkesinin Adalet Bakanlığı’ndan savunma alması mümkün olmadığından “görüş alınması” daha uygun bulundu.
