Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde (AKPM) yapılan tarihi oylamada Türkiye, 2004 yılı Haziran ayında AB ile müzakerelerin kapısını araladığı, reformlar yaparak ve söz vererek çıktığı “denetim sürecine” 13 yıl sonra “demokratikleşme yönünde umut vermediği” gerekçesiyle yeniden alındı. Türkiye, denetleme sürecinden çıktıktan sonra yeniden denetleme sürecine giren ilk ülke oldu. Ankara’nın demokratikleşme yönünde adım atmaması ve bu yönde hiçbir umut vermemesi, “Türkiye’de Demokratik Kurumların işleyişi” başlıklı kararın AKPM’de 113 kabul oyuna karşılık 45 ret ve 12 çekimser oyla kabul edilmesine yol açtı. AKPM'de Türkiye için bir oylama daha yapılacak. Dün alınan kararda Türkiye'nin denetimden çıkması için OHAL'in kaldırılmasına ve tutuklu aydın ve gazetecilerin adil yargılanmasına ilişkin bazı talepler sunuldu.
Kararda neler var?
Cumhuriyet gazetesinden Duygu Güvenç'in haberine göre, Türkiye ile ilgili karar, 2018’de yeniden gözden geçirilecek. Yani AKPM’de 2018’de bir oylama daha olacak. Eğer Türkiye istenen adımları atarsa veya bu yönde eğilim gösterirse bu süreçten çıkabilir.
* OHAL’i mümkün olduğu kadar çabuk kaldır.
* OHAL altında çok gerekli olmadıkça KHK çıkartmaya son ver; KHK’lerle toplu halde kamu görevlilerini işten çıkartmaya son ver.
* Yargılanmayı bekleyen tutuklu tüm parlamenterleri serbest bırak.
* Yargılanmayı bekleyen tüm gazetecileri ve aydınları serbest bırak.
* OHAL Araştırma Komisyonu’nu kur ve KHK’lerle işinden olanlar için etkili şekilde ulusal yargıda tamir edici çalışmalarını başlat, adil yargılamayı garanti altına al.
* AKPM’nin kararları ve Venedik Komisyonu’nun ve İnsan Hakları Komiseri’nin tavsiyeleri ışıgında ifade özgürlüğünü iyileştirecek acil adımları at.
* Referandumu Avrupa Konseyi standartlarında düzenle ve Venedik Komisyonu’nun teamülleri ışığında, seçme özgürlügünün oluşturulmasına katkı sağla.
* Venedik Komisyonu’nun 18 madde ile ilgili tavsiyelerini mümkün olduğu kadar çabuk uygula.
* Ölüm cezası AK üyeligi ile uyuşmaz; böyle bir karar üyeliği tehlikeye sokar.
* Terörle Mücadele Yasası revize edilsin.
* Tutuklu belediye başkanları serbest bırakılsın.
* 18 maddelik anayasa degişikliği not edildi.
* Gözlem heyetinin raporu doğrultusunda referandumun adil olmayan bir şekilde gerçekleşmesinden ve 2 taraf arasında eşitlik olmamasından üzgün olunduğu dile getirildi.
* Referandumun meşruiyeti hakkında ciddi soru işaretleri ortaya çıkmıştır. YSK’nin bu iddiaları ciddi şekilde araştırması gerekir.
* Anayasa’daki 18 maddeyle ilgili Venedik Komisyonu’nun tavsiyelerine uyulmalıdır.
Türkiye için AKPM’de Denetim Komitesi 2 yeni raportör atayacak
Alınan kararla Türkiye, 13 yıldır bulunduğu ‘denetim sonrası diyalog sürecinden’ çıkartılırken Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna ile aynı lige düştü. Bu aşamadan sonra Türkiye için AKPM’de Denetim Komitesi 2 yeni raportör atayacak. Bu isimler Türkiye ile ilgili temaslarından sonra açıklayacakları raporlarında atılması gereken ve beklenen adımlar için bir yol haritası sunacaklar.
Dün AKPM’de yapılan oylamada 62 değişiklik önergesi verilirken, 78 parlamenter de görüşme talebinde bulundu. AKP’lilerin verdiği önergeler reddedilirken, raporun tamamı için yapılan oylamada da sonuç değişmedi. AKPM Türkiye heyeti Başkanı Talip Küçükcan, Türkiye’nin Konsey ile ilişkilerini gözden geçireceğini söyledi. Kulislerde ise Konsey için en büyük maddi katkıyı yapan ülkeler arasında yer alan Türkiye’nin 2015’te vermeye başladığı 37 milyon Avro’luk kaynaktan vazgeçebileceği konuşuldu. TBMM’nin karar alması halinde AKPM üyesi AKP’li vekiller Haziran ve sonrasında yapılacak oturumlara katılmayabileceği de konuşuluyor. TBMM’nin böyle bir karar alması halinde ise 18 Türk vekilin yetki belgesi ocak ayında düşecek.
Neden ertelenmedi?
Türkiye’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünde geriye giden karnesi AKPM’nin gündemine 15 Temmuz’dan önce girdi. Haziran 2016’dan bu yana denetleme sürecine alınmasına yönelik kararı 3 genel kurulda verdiği sözlerle erteleten, acil taleple oylanması talebini geriye çeviren Türkiye, bu defa hiçbir vaatte bulunmadı. Daha önce kurulmasına söz verdiği OHAL Komisyonu’nun da hâlâ oluşturulmaması, referandumu gözlemlemek üzere Türkiye’ye gelen AKPM gözlemcilerinin ‘terörist’ olmakla suçlanması, idam cezasının Cumhurbaşkanı tarafından sık sık gündeme getirilmesi ve Türkiye’nin başta yargı bağımsızlığı, ifade ve basın özgürlüğü alanında adım atmaması kararın aynen kabul edilmesine yol açtı.
Beklenen işaret gelmedi
Türk heyetinin, siyasi otoriteden demokratikleşme yönünde olumlu bir adım beklentisi ise son ana kadar sürdü. Ancak hükümet kanadından bu yönde hiçbir ışık gelmedi. Öte yandan AKP’li vekiller geçmişte olduğu gibi CHP’li vekillerle ortak bir çalışma yürütmedi. AKPM’deki AKP’li heyetin, milletvekilleri ile temas kurmakta yetersiz kaldığı da gözlendi.
HDP ‘evet’ dedi
HDP’li vekiller, oylama sırasında raporu hazırlayan Denetim Komitesi ile birlikte hareket etti. HDP’li vekillerin sunduğu önergelerin birçoğu, Komite tarafından da desteklendi. Buna karşın, CHP ve AKP’liler ise oylamada ret oyu verdi.
Gözler AB’de
Strazburg’un ardından bugün Avrupa Parlamentosu da Türkiye gündemi ile özel bir oturum düzenleme kararı aldı. Toplantıya AKPM’den çıkacak kararın da yansıması bekleniyor. AB, aralık ayında Türkiye ile müzakerelerin dondurulmasını tartışmış ancak Avusturya’nın vetosu nedeniyle karar alınmamıştı. Öte yandan AB ile mülteci mutabakatı, Gümrük Birliği müzakerelerinin geleceği de önümüzdeki günlerde Türkiye’nin karşılaşacağı sorunlar olacak.
