AKP ile CHP arasında 13 Temmuz’dan beri heyetlerarası ve liderler düzeyinde devam eden koalisyon görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanması gözleri izleyen süreçte gündeme gelebilecek ihtimallere çevirdi. Seçim kararı alınmasından sonraki 90 gün içinde sandığa gidilmesi gerekiyor. YSK takvimi kısaltma yetkisinin olduğunu bildirmiş ve daha önce 63 günde seçim yapıldığını vurgulamıştı. Dolayısıyla, Ekim sonu veya Kasım ayında sandığa gidilmesi bekleniyor.
Doğan Akın yazdı: Anayasaya göre, Erdoğan 45 günlük süre dolunca erken seçim kararı almak zorunda değil
- Bu ihtimallerin başında AKP Genel Başkanı ve Başbakan Ahmet Davutoğlu veya AKP temsilcilerinin, 7 Haziran seçimlerinden beri herhangi bir koalisyon ya da azınlık hükümeti formülünün içinde olmayacağını duyuran MHP’nin Genel Başkanı Devlet Bahçeli veya MHP temsilcileriyle ile tekrar görüşmesi geliyor.
- Davutoğlu’nun, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve AKP’nin “terör örgütünün uzantısı olmak”la suçladığı HDP ile bir koalisyon görüşmesi girişiminde bulunmasına ihtimal verilmiyor. MHP’nin herhangi bir hükümet oluşumunda yer alma ya da destekleme tavrında bir değişiklik olmaması durumunda, Davutoğlu 9 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan aldığı hükümeti kurma görevini iade edecek.
- Teamüllere göre Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu noktada seçimlerden anamuhalefet partisi olarak çıkan CHP’nin Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nu yeni hükümeti kurmakla görevlendirmesi bekleniyor. Erdoğan’ın, seçimleri yenileme yetkisini başlatacak olan TBMM Başkanlık Divanı’nın oluşumundan sonra geçecek 45 günlük süreyi sadece tek partiyi yani AKP’yi görevlendirmeyle doldurması durumunda büyük bir tartışma çıkabileceğine işaret ediliyor.
- Kılıçdaroğlu’nun hükümet kurma görevi alması halinde yeni önerilerle AKP’ye gitmesi ihtimaller arasında bulunuyor. Bu ihtimalin bir kez daha koalisyonla sonuçlanmaması durumunda HDP ve MHP’nin CHP’ye birlikte desteği dışında bir hükümet kurma imkanı bulunmaması ve Bahçeli’nin HDP’ye karşı kesin bir çizgi çekmesi nedeniyle Kılıçdaroğlu’nun olumlu sonuç alması mümkün görünmüyor.
- CHP koalisyon kuramasa da teorik olarak HDP ve MHP’nin dışarıdan desteğiyle azınlık hükümeti kurabilir. Ancak bu formülün de HDP desteğini içermesi nedeniyle MHP tarafından hayata geçirilmesine ihtimal verilmiyor.
- Anayasanın 116. maddesinde Cumhurbaşkanı’ın erken seçim kararı almasına imkan tanıyan 45 günlük süre, TBMM Başkanlık Divanı’nın oluşturulduğu 9 Temmuz’da başladı, 24 Ağustos’ta sona erecek. Bu durumda anayasa Cumhurbaşkanı’nı erken seçim kararı almaya zorlamıyor. 116. madde; "... Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra (...) kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir" hükmüyle Cumhurbaşkanı’na takdir hakkı tanıyarak esnek davranma imkanı bırakıyor.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın koalisyon kurulması yönünde somut bir gelişme ve ihtimal belirmemesi durumunda alması gündeme gelecek erken seçim kararı üzerine anayasa uyarınca seçim hükümeti kurulması gündeme gelecek. Anayasaya göre TBMM Başkanı’nın devrede olacağı bu süreçte partiler, parlamentoda sahip oldukları milletvekili sayısı oranında seçim hükümetine bakan verecekler. Ancak burada da konuşulan ihtimal, MHP’nin HDP ile aynı hükümette yer almama tavrını koruyarak dışarıdan destek vereceği AKP’ye azınlık hükümeti kurdurması. TBMM Başkanlığı seçiminde de AKP’ye destek veren MHP’nin bu durumda temel koşulunun ülkeyi hızla seçime götürme olacağı biliniyor.
- Azınlık hükümetinin teorik olarak CHP ve MHP’nin de kurması mümkün. Ancak parlamentodaki sandalye dağılımı ve siyasal dengeler nedeniyle bu seçeneklere ihtimal verilmiyor.
Parlamentoda sandalye dağılımı
AKP: 258
CHP: 131
MHP: 80
HDP: 80
Bağımsız: 1
116. madde ne diyor?
Anayasanın “Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi” başlığını taşıyan 116. maddesi şöyle:
“Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Yenilenme kararı Resmî Gazetede yayımlanır ve seçime gidilir.”
Anayasanın 114. maddesi ne diyor?
Anayasanın “Seçimlerde geçici Bakanlar Kurulu” başlığını taşıyan 114. maddesi şöyle:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinden önce, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları çekilir. Seçimin başlangıç tarihinden üç gün önce; seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise, bu karardan başlayarak beş gün içinde, bu bakanlıklara Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar Başbakanca atanır.
116 ncı maddegereğince seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde Bakanlar Kurulu çekilir ve Cumhurbaşkanı geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atar.
Geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları Türkiye Büyük Millet Meclisindeki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasî parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır.
Siyasî parti gruplarından alınacak üye sayısını Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı tespit ederek Başbakana bildirir. Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanır.
Geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararının Resmî Gazetede ilânından itibaren beş gün içinde kurulur.
Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz.
Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar vazife görür.”
