Son yıllarda gerek tiyatro alanında, gerekse sinemamızda görülen devinimin baş aktörlerinden söz etmek istiyorum bu yazıda. 60’lı yıllarda en parlak dönemini yaşayan tiyatromuzun, uzun süren bir duraklama döneminden sonra, son yıllarda yeni bir hareketlilik içine girdiğini ve bunun sorumlusunun genç kuşak sanatçılar olduğunu görüyoruz.

Haluk Bilginer (Oyun Atölyesi), Ferhan Şensoy (Orta Oyuncular), Emre Kınay (Duru Tiyatro), Hakan Gerçek (Tiyatro Gerçek), Kemal Başar (Tiyatro Keyfi), Nesrin Kazankaya (Tiyatro Pera), Nedim Saban (Tiyatro Kare), Hakan Altıner (Tiyatro Kedi), Kerem Alışık (Çolpan İlhan-Sadri Alışık Tiyatrosu), Ali Poyrazoğlu, Müjdat Gezen, Yılmaz Erdoğan gibi usta oyuncu ve yönetmenlerin kurduğu pek çok topluluk yaşamını sürdürüyor İstanbul’da. Son yıllarda, Rutkay Aziz-Taner Barlas (Perdeci Oyuncuları), Erdal Beşikçioğlu (Tatbikat Sahnesi), Tilbe Saran (Tiyatro Pürtelaş), Eraslan Sağlam (TatavlaSahne), Laçin Ceylan (BiTiyatro), Levent Ülgen  (Komedia Türk), Şevket Çoruh (Baba Sahne), Muhammet Uzuner (Cihangir Atölye Sahnesi) gibi usta tiyatrocular yeni topluluklar oluşturdu. Ama, bu yazımızda,  gençler üzerinde odaklanacağız. Çünkü, kimi ustaların izinden giden, kimi yeni yollar açan genç topluluklar, son yıllarda önemli başarılara imza attılar, atmaya da devam ediyorlar.

BGST “Arık Bir Davan Var”

Boğaziçi Üniveriseli  gençlerin oluşturduğu‘BGST’ (Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu), Berkun Oya’nın kurduğu Tiyatro Krek, Yiğit Sertdemir’in kurduğu ‘Altıdan Sonra Tiyatro’ gibi yirmi yaşına, Işıl Kasapoğlu’nun kurduğu  ‘Semaver Kumpanya’, Yeşim Özsoy’un kurduğu ‘Galata Perform’, Murat Daltaban’ın kurduğu ‘Dot Tiyatro’ gibi onbeş yaşına ulaşmış ama gençliklerinden, coşkularından hiçbir şey yitirmemiş toplulukların yanına, on yıl önce Mehmet Ergen’in kurduğu ‘Talimhane Tiyatrosu’, dokuz yıl önce Sami Berta Marçalı ve Emre Uçaray’ın kurduğu  ‘İkinci Kat’ ve Cem Uslu’nun kurduğu ‘EKİP’,  sekiz yıl önce Fatih ve Ayça Koyunoğlu’nun kurduğu ‘Tiyatroadam’, altı yıl önce Şenay Gürler, Çağ Çalışkur, Bahar Erkal’ın kurduğu ‘Craft Tiyatro’, aralarında Kemal Aydoğan, Mert Fırat, Onur Ünsal’ın olduğu bir grup tiyatrocunun oluşturduğu ‘Moda Sahnesi’ ve ‘Yolcu Tiyatro’nun oluşturduğu kervana  beş yıl önce Berkay Ateş, Can Kulan ve Emir Çubukçu’nun kurduğu ‘D 22’katıldı. Onüç yıl önce, Yıldıray Şahinler ve Bahtiyar Engin’in öncülüğünde kurulan, sonraki yıllarda Erkan Can ve Cem Davran’ın katılımıyla üretimini sürdüren İstanbul Halk Tiyatrosu da, ülkemiz tiyatrocularının kurduğu bağımsız tiyatro toplulukları arasında.

Das Das’da “Joseph K”

Genç oyuncularımızdan  Mert Fırat ‘DasDas’, Barış Atay ‘Kadıköy Emek Sahnesi’,  Iraz Yöntem ve Güney Zeki Göker “Tiyatro Hâl”, Zeynep Özyağcılar “Tiyatro Martı”, Demet Evgar ‘Pangar Tiyatro’, Mirza Metin ‘Destar’ /’Şermola Performans’, Tuğrul Tülek ‘Mam’Art Tiyatro’, Nergis Öztürk ve Cemal Toktaş ‘Taşra Kabare’, Başak Kıvılcım Ertanoğlu, Ayfer Dönmez ve Melis Öz  ‘Tiyatro BAM’, Sami Berat Marçalı ‘B Planı’ ile tiyatro dünyamıza yeni bir dinamizm kazandırdılar. Levent Üzümcü, İstanbul Şehir Tiyatroları’nın dışına itilince kendi kumpanyasını kurarak, üretimini sürdürdü.  Bu tiyatroların yanı sıra Nazım Oyuncuları, 3 MOTA Oyuncuları, Tiyatro Öteki Hayatlar, Versus Tiyatro, Seyyar Sahne, Çıplak Ayaklar Kumpanyası, Tiyatro Ak’la Kara, NoAct Sahne, Toy İstanbul, İstanbul İmpro, Ezop Sahne, Two Two Tiyatro, Yan Etki, Biriken, BuluTiyatro, Duende Tiyatro, E.S.E.K, Oyun Sandığı, Tiyatro Evi gibi başarılı yapımlara imza atan daha nice genç tiyatro var.   

Anadolu yakasındaki tiyatrolar, Kadıköy Tiyatrolar Platformu ile örnek bir dayanışma örneği verdiler. Tıpkı, Ankara Tiyatrolar Platformu, Ege Tiyatrolar Platformu, Karadeniz Tiyatroları Platformu, Akdeniz Tiyatroları Birliği gibi… Anadolu’da son yıllarda tiyatro yaşamının canlanmaya başladığını, yeni toplulukların kurulduğunu görüyoruz. İzmir’de Tiyatro Han, Sahne Tozu Tiyatrosu, Sahne Terminal, Öteki Beriki Tiyatro Topluluğu, Vol: 5 Tiyatro, İzmir Halk Tiyatrosu, v.b. ; Ankara’da (elbette AST’ın yanı sıra) Özgür Tiyatro, Ankara Ekin Tiyatrosu,  Ankara Birlik Sahnesi, Aykırı Kumpanya, Anatole Sokak Oyuncuları, Tiyatro TAM, v.b., Bursa’da Tiyatro Mahal, Nilüfer Kent Tiyatrosu, Samsun Sanat Tiyatrosu, Amed Şehir Tiyatrosu gibi pek çok topluluk…

Tıpkı 60’lı yıllarda olduğu gibi tiyatrocular kendi topluluklarını oluşturuyor (Yıldız - Müşfik Kenter, Gülriz Süruri – Engin Cezzar, Ulvi Uraz, Gönül Ülkü – Gazanfer Özcan, Genco Erkal, Haldun Dormen, Devekuşu Kabare’yi kuran Zeki Alasya, Metin Akpınar ve Haldun Taner’in, Genç Oyuncular’ın, AST’ın, Ankara Deneme Sahnesi’nin ülkemiz tiyatro yaşamına katkıları unutulmaz), imkan bulduklarında kendi sahnelerini açıyor (Mert Fırat, Şevket Çoruh); tiyatro sahneleri  ile yetinmeyip, beyazperdeye uzanıyorlar. Hatice Aslan’dan Zerrin Tekindor’a, Bennu Yıldırımlar’dan  Ahmet Mümtaz Taylan’a, tiyatromuzun usta sanatçıları sinemada da önemli başarılara imza atarak genç kuşaklara örnek oluştururken, Tuba Ünsal (Kürk Mantolu Madonna), Songül Öden (Lal Hayal) gibi  oyuncuların yapımcılığı da üstlendiğini görüyoruz.

 Genç tiyatrolardan söz açmışken, Üniversite tiyatrolarına değinmemek olmaz. Sahne Kadir Has gibi üniversite bünyesinde oluşturulan topluluklara her yıl yenileri ekleniyor, ama bir yandan da, üniversitelerimizin yediği tırpandan tiyatro toplulukları da payını alıyor. DTCF’da yaşananlar bunun en tipik örneği.  Gene de gençler mücadeleden geri durmuyor.  Ankara tiyatro yaşamına damgasını vuran Deneme Sahnesi’nin mirasını, ODTÜ Tiyatro Topluluğu, Bilkent Oyuncuları, İzmir’de Dokuz Eylül Üniversitesi Tiyatro Topluluğu sürdürüyor.

“Halikat Elbet Bir Gün”

Günümüzün genç topluluklarının pek çoğu üniversitelerin tiyatro bölümlerinden mezun gençler tarafından oluşturuldu. Buralarda, tiyatro-sinema-televizyon izleyicilerinin bugün yakından tanıdığı oyuncular yetişti. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Devlet Konservatuarı mezunlarından Berkay Ateş, Can Kulan, Emir Çubukçu tarafından Galata’daki Hamursuz Fırını’nda kurulan ve kolektif bilinçle yönetilen D-22, son yılların en başarılı oyunlarından bazılarına imza attı. D-22 ve Altıdan Sonra Tiyatro ortak yapımı “Hayvan Çiftliği”ni Yiğit Sertdemir yönetmiş, başrollerden birini Berkay Ateş üstlenmişti.  Berkay Ateş, bu yıl da  “Hakikat Elbet Bir Gün”le  hem yazar (Cevdet Kudret Ödülü), hem de oyuncu olarak karşımıza çıktı. Ateş, tiyatro sahnelerindeki başarısını beyazperdeye de taşıyan bir oyuncumuz.  Emin Alper’in “Abluka”sından sonra, bu yıl da genç yönetmen Serhat Karaaslan’ın “Görülmüştür” adlı filminde çok başarılı bir oyun vererek, Ankara Film Festivali’nde En İyi Erkek Oyuncu seçildi.

Dünyada Karşılaşmış Gibi

2018’in En İyleri

2018’in değerlendirmelerinin ard arda geldiği şu günlerde, Devlet Tiyatroları ve Şehir Tiyatroları (İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda Yücel Erten’in sahnelediği “Hırçın Kız”, Işıl Kasapoğlu’nun sahnelediği “Electra” ve Laçin Ceylan’ın sahnelediği “Bir Peri Masalı Radyum Kızları” gibi birkaç oyun dışında) ikinci planda kalırken, bağımsız tiyatrolar yılın en başarılı yapımlarına imza attılar. Tiyatro Krek’in  “Dünyada Karşılaşmış Gibi” oyunu, nerdeyse tüm değerlendirmelerde (23. Yapı Kredi Afife Ödülleri, TEB-Tiyatro Eleştirmenler Birliği Ödülleri) ‘Yılın Oyunu’ seçildi. Berkun Oya’nın yazıp, yönettiği oyundaki rolüyle Öner Erkan, Afife Ödüllerinde Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu ödülünün sahibi oldu. Ama, diğer oyuncuların da hakkını vermek gerek. Alican Yücesoy, Defne Kayalar, Fatih Artman, Okan Yalabık, Serkan Keskin ve Settar Tanrıöğen’den oluşan kadro mükemmel bir takım oyunu çıkarıyor.

Kanlı Komedya

“Dünyada Karşılaşmış Gibi”nin yanı sıra, yılın en iyi yapımları olarak, Baba Sahne’de Ragıp Yavuz’un Yönettiği “Kanlı Komedya: Caligula” ve Emrah Eren’in yönettiği “Bir Baba Hamlet”, Tiyatroadam’da Emrah Eren’in yönettiği “Meçhul Paşa” ve Oğuz Utku Güneş’in yönettiği “Teftişör” , Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu’nda Cüneyt Yalaz’ın İlker Yasin Keskin’le birlikte yazıp, yönettiği “Artık Bir Davan Var”, Talimhane Tiyatrosu’nda Mehmet Ergen’in yönettiği “Gerçek”  ve D22’de Serkan Salihoğlu’nun yönettiği “Hakikat Elbet Bir Gün”ü sayabilirim. DasDas’ın “Don Kişot’um Ben”,  Tiyatro PERA’nın “Herkes Tek Başına Ölür”, Yolcu Tiyatro’nun “Kürklü Venüs”ün yanı sıra, genç yazar Milay Ezengin’in kaleminden çıkan ve Serkan Salihoğlu’nun yönettiği, Devlet Tiyatrosu’nun usta oyuncularından Reha Özcan’ın sinemamızın genç oyuncularından Öykü Karayel ile birlikte sahneyi paylaştığı “Terk” de yılın başarılı oyunları arasında sayılmayı hak eden yapımlar. Craft Tiyatro’da Çağ Çalışkur’un yönettiği “Fotoğraf 51”i ve Yan Etki’de Serkan Üstüner’in yönettiği  “Gloria”yı henüz izleyemediğimi belirtip, yılın en iyileri arasında ustaların yeni oyunlarının da yer aldığını vurgulamalıyım. Genco Erkal’ın “Merhaba”da, Rutkay Aziz-Taner Barlas”ın “1984’deki başarılarının altını çizmeden geçmek olmaz.

Fotoğraf 51

Genç oyuncularımızdan Funda Eryiğit, bu yıl hem Afife Ödüllerinde, hem de Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Ödülleri’nde “Fotoğraf 51” oyunundaki başarısıyla En İyi Kadın Oyuncu Ödülünü kazandı. Önümüzdeki Pazartesi verilecek 24. Sadri Alışık Oyuncu Ödüllerinde de üç adaydan biri. Afife Ödülünü Öner Erkan alırken, TEB ödülünü Tiyatro BAM’ın “Kader Can” oyunu ile Deniz Karaoğlu kazandı. Bu saydığım isimlerin hepsi de, tiyatro sahnelerinde olduğu kadar beyazperdede de başarılı yorumlarını izlediğimiz oyuncular. Funda Eryiğit’i “Tereddüt”, “Limonata” gibi yapımların ardından, son İstanbul Film Festivali’nde Barış Atay’ın “Aden” filminde; Deniz Karaoğlu’nu “Çakal”, “8.Gün”, Şubat” gibi televizyon dizilerinde; Öner Erkan’ı “Bornova Bornova”, “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?”, “İtirazım Var”, Kırık Kalpler Bankası” ve son olarak “Ahlat Ağacı” filminde izledik. Söz, “Ahlat Ağacı”ndan açılmışken, filmin en önemli meziyetinin tüm oyuncuların (Murat Cemcir, Doğu Demirkol, Bennu Yıldırımlar, Hazar Ergüçlü, Öner Erkan, Tamer Levent, Serkan Keskin, Kadir Çermik, Ahmet Rıfat Şungar, Akın Aksu, Kubilay Tunçer, Özay Fecht) çıkarttığı mükemmel performans olduğunu belirmeliyim.

Ahlat Ağacı

Tiyatroya dönersek, genç tiyatrolarımızdan Tiyatro Hemhâl’in iki oyununda, “Sevgili Arsız Ölüm – Dirmit” ve “Tırnak içinde Hizmetçiler”deki başarılı yorumlarıyla tüm eleştirmenlerin övgüsünü kazanan Nezaket Erden ve yazar- yönetmen Hakan Emre Ünal’ın da (Trom ve Bir Meşrutiyat Faciası yahut Gündüzlerimiz” oyunlarının da yönetmeni ve oyuncusu) genç kuşağın en parlak tiyatrocuları arasında yer aldığını bekirtmeliyim. Tıpkı, geçen yıl BGST’nin “Zabel” adlı oyununda başrolleri üstlenen Aysel Yıldırım, Duygu Dalyanoğlu ve Yolcu Tiyatro’nun “Joko’nun Doğum Günü” oyuncularından - şu sıralar eleştirel bir paylaşımı nedeniyle cezaevinde olan- Cenk Dost Verdi gibi.    

Sinemanın gençleri

Bir zamanlar, sinemamızın ‘star’ları güzellik yarışmalarından çıkardı. Artık okullardan çıkıyor. Bir zamanlar, beyazperdede tiyatrocular yan rolleri üstlenirdi. Artık başrollerde genç tiyatrocuları görünce şaşırmıyoruz. Setlerde ya da sahnelerde kapris yapmak, kendi ‘kanun’larını koymak yerine, ortak çalışmayı tercih ediyorlar. Hatice Aslan’dan Zerrin Tekindor’a, Haluk Bilginer’den Ahmet Mümtaz Taylan’a, tiyatromuzun usta oyuncuları, son yıllarda sinemamıza damgalarını vurdu. Başarıları hem gençlere, hem de yapımcılara ilham kaynağı oldu. Hem sahnede, hem de perdede izlediğimiz oyuncuların kimi zaman yapımcılığı da üstlendiğini görüyoruz (Tuba Ünsal “Kürk Mantolu Madonna”, Songül Öden “Lal Hayal” ile). Bazı sanatçılar ise, kimi oyunda yazar, kimi oyunda yönetmen, kiminde de oyuncu olarak yer alıyor. Bazen, iki ya da üç rolü birden üstlendikleri oluyor. Kısacası, sezgileriyle oynayan eski oyuncuların yerini rollerini sorgulayan bilinçli gençler alıyor. Artık günümüzün ‘star’ları onlar. Ünleri ülke sınırlarını aştı, dünyanın tüm kıtalarını dolaşıyor (En son, Ali Atay’dan bir müjde aldık: Tribeca’da En İyi Erkek Oyuncu seçilmiş). Ulusal festivallerimizin ödül listelerinde de hep onların adları yer alıyor. Yerimiz müsaade ettiği kadar, bazı isimleri paylaşarak sonlandıralım bu listeyi…

Sibel (Damla Sönmez)

Sahnelerimizde son olarak Pürtelaş Tiyatro’nun “Parçacıklar” oyununda izlediğimiz Damla Sönmez, son Adana Film Festivali’nde “Sibel” filmindeki başarısıyla En İyi Kadın Oyuncu seçilmekle kalmadı, pek çok uluslararası festivalde ödüllendirildi. “Kabileler” oyunundaki rolüyle tanıdığımız Tuğçe Altuğ, geçen yıl beyazperdede en parlak performanslarından birini sergiledi, Tolga Karaçelik’in “Kelebekler” filminde.

Hem sahnelerde, hem de beyazperdede ve ekranda başarılarına tanık olduğumuz daha pek çok oyuncumuz var: Demet Evgar, Melisa Sözen, Ecem Uzun, Şebnem Bozoklu, Selen Uçer, Sermet Yeşil, Serdar Orçin, Tansu Biçer, Nilüfer Açıkalın, Meltem Cumbul, Ayça Bingöl, Şenay Gürler, Timuçin Esen, Ozan Güven, Ruhi Sarı, Halil Babür, Caner Cindoruk, Gizem Erman Soysaldı, Tülay Günal, Nihal Yalçın, Nergis Öztürk, Ece Dizdar, Tülin Özen, Deniz Çakır, Defne Kayalar, Dolunay Soysert, Esra Bezen Bilgin, İpek Türktan Kaynak, Emel Çölgeçen, Canan Ergüder, Özge Özder, Devin Özgür Çınar, Elit Andaç Çam,  Erdem Akakçe, Enis Arıkan, Kadir Çermik, Canan Ergüder, Binnur Kaya, Sezin Akbaşoğulları, Özgü Namal, Melis Birkan, Gonca Vuslateri, İrem Sak, Erkan Kolçak Köstendil , Alper Kul, Seda Türkmen, Rıza Kocaoğlu, Gün Koper, Deniz Celiloğlu…

Kelebekler (Tuğçe Altuğ)

Tiyatrolarımızda sergilenen oyunların büyük kısmı da, genç yazarların imzasını taşıyor. İşte birkaçı: Murat Mahmutyazıcıoğlu (Sen İstanbul’dan Daha Güzelsin, Kader Can ), Kemal Hamamcıoğlu (Kaplan Sarılması), Mirza Metin (Panoptikon), Firuze Engin (Cambazın Cenazesi), Seray Şahiner (Antabus, Kul), Cem Uslu (Popüler Gerçek), Sami Berat Marçalı (Limonata, Yuva, Yalnızlar Kulübü), Yiğit Sertdemir (OBEB, Katilcilik,Surname 2010), Halil Babür (Kasap, He-Go), Bihter Dinçel (Aşiyan, ManikAtak), Ahmet Sami Özbudak (Hayal-i Temsil, Meçhul Paşa), Berkun Oya (Bayrak, Dünyada Karşılaşmış Gibi)… Şunu eklemekte yarar var, bu genç yazarların çoğunluğu aynı zamanda yönetmenlik, hatta oyunculuk da yapıyor.  

Gerek tiyatroda, gerekse sinemada çok başarılı bulduğum isimleri sıralarken, iki alanda da üretimlerini sürdüren ustalara bir selam göndererek bitirelim bu yazıyı. Çiğdem Selışık Onat, Füsun Demirel, Şener Şen, Bülent Emin Yarar, Erdal Özyağcılar, Ayşenil Şamlıoğlu, Defne Halman, Nihal Koldaş… Genç kuşak sizlerin izinden giderek bugünlere geldi.

Kader Can