Hastalandığınızda başvurduğunuz hekim, sizi ayrıntılı bir şekilde aydınlatmakla yükümlüdür: 2340 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış Hasta Hakları Yönetmeliği'ne göre size, "Hastalığınızın olası sebepleri, nasıl seyredeceği, diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığınız üzerindeki olası etkileri, tedavinin rededilmesi durumunda ortaya çıkabilecek fayda ve riskler vb." açıklanmalıdır.
Bu öyledir de sağlığınızı -aslında sadece sizin değil çocuğunuzun, çocuğunuzun ve diğer aile fertlerinizin sağlığını da- er geç etkileyecek olan ekonomik gelişmeler ve ekonomiyi etkileyecek sosyal ve politik olaylar konusunda doğru dürüst bilgilenmeniz de gerekmez mi? Bunları bilmezseniz seçimlerde oyunuzu, bütün bu unsurları doğrultmak, ülkenizdeki aksaklıkları düzeltmek için nasıl kullanacaksınız?
Öyleyse hükümetler, sizin -özellikle kamuya ait- doğru bilgilere erişiminizi sağlamakla yükümlü olmamalı mıdır?
Bilgilere ulaşma hakkı, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin (1948) 19. Maddesinde tanımlanmıştır: "Herkes düşünce ve ifade özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, müdahale olmaksızın fikir sahibi olma ve herhangi bir medya aracılığıyla ve sınırlara bakılmaksızın bilgi ve fikirleri arama, alma ve yayma özgürlüğünü içerir."
Oysa Türkiye'de habere ulaşabilmek -demokratik gelişmeleri izleyen uluslararası kuruluşların dikkatlerini çekecek boyutta- engellenmektedir.
İnternet kısıtlamaları konusunda çalışan NetBlocks'un araştırma direktörü Işık Mater, Deutsche Welle kaynaklı ve 03.05.2020 tarihli bir habere göre Türkiye'de kayıt altına alınan erişim yasaklarının özellikle 2015 sonlarından itibaren bir yıl boyunca artmış olduğunu, bu dönemde Twitter, Facebook, YouTube gibi platformların da erişime engellendiklerini açıklamıştı.
Mater'e göre özellikle 2015-2016 yılları arasında "Her patlamadan, politik olaydan, tutuklamadan sonra" engellemelerle karşılaşılmaktaydı.
2006'da sadece dört site engellenmiş olmasına karşılık engellemeler, 2019 yılında yüzde 358 oranında artarak toplamda 288 bine ulaşmışlardı.
Engellenen haber içeriklerinin çoğu siyasi liderlere, hükümete ve devlet kurumlarına yönelik eleştirilerdi.
Free Web Turkey'in 2022 İnternet Sansürü Raporu'na göre, o yıl Türkiye'de en az 40 bin 536 URL'ye erişim engeli getirilmişti. Bazı içerikler bu engellerden birden fazla kez nasibini almıştı.
Zeynep Şahin'e göre (TEYİT, 25 Kasım 2023) haberleşmenin hayati olduğu kriz anlarında sıklığı artan erişim engelleri, kamunun doğru ve güvenilir bilgiye zamanında ulaşma hakkını zedeler. Bunun bir örneği, 6 Şubat depremlerinden hemen sonra yaşanmış, Twitter'ın kısıtlanması yardım kuruluşlarıyla irtibata geçmek isteyen kullanıcıların arama kurtarma çalışmalarını aksatmıştı.
Türkiye'deki erişim engellerinin bu kadar fazla olması ve gerekçelerin şeffaf olmaması, ülkedeki ifade özgürlüğü karnesine ilişkin bir gösterge. Ayrıca tüm bunlar demokratik değerlere tehdit potansiyeli de taşıyor. ABD merkezli düşünce kuruluşu Freedom House'un yayımladığı internet özgürlüğü karnesinde Türkiye'nin "özgür değil" kategorisinde olması da bu savı destekler niteliktedir.
Türkiye'de erişim engeli ve benzer sonuçlara yol açan kararlar birçok kademeden kaynaklanabilmektedir: Bu engellenmeler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu'nun yanı sıra, sulh ceza hakimlikleri, RTÜK, Din İşleri Yüksek Kurulu, Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı vb.gibi birçok farklı kurum ve kuruluş aracılığıyla da yapılıyor.
Erişim engeli haberine bile erişim engeli getirilmiş olduğunu, sonra bu erişime engelleme kararının haberine de erişim engeli getirildiğini bilirsek aslında ülkece "Engellerin sultanı" durumuna gelmiş olduğumuzu daha iyi kavrarız: Sol Haber'in 2 Temmuz 2019 da Şamuna Haber Ajansı, TRT muhabiri Ubeydo Hitto'nun medya ödülü aldığı haberine getirilen erişim engeli kararının haberine erişim engeli getirilmişti. Bu engel, TRT'nin başvurusu üzerine gerçekleştirilmişti. Daha sonra ise, bu erişime engelleme kararının haberine de erişim engeli getirildi.
Zeynep Şahin'e göre (TEYİT, 25 Kasım 2023) önce sansürsüz olan bilgilere aniden sansür uygulandığında, bu bilgileri edinmeye alışkın kullanıcılar sansürden kaçınma yöntemlerini öğrenmeye teşvik ediliyorlar, bu sayede bilgilere erişim dolaylı yoldan devam ediyor. Fakat erişime engellenmiş bilgilere ulaşabilenler VPN (virtual private network, sanal özel ağ) gibi engellerin üzerinden atlamaya yardımcı araçları bilen kişiler olurken, dijital okuryazarlık seviyesi arka kapıdan dolanmaya yetmeyen kullanıcılar dışarıda kalıyorlar. Erişim engelleri, dijital araçlara hakimiyeti yüksek olmadığı için yanlış bilgiye karşı zaten savunmasız olan kullanıcıların önüne bir engel daha koymuş oluyor.
Demokrasinin en temel özelliği temsilcilerin ve belli başlı kamusal mercilerin serbest ve özgür seçimlerle belirlenmesidir. Öyleyse oy vererek tercihini belli edecek seçmenden gerçekleri saklamak, onun bilgisizce ya da yarım bilgi ile oy vermesine yol açmak demokrasiyi işlevsiz kılmaya yönelik bir suç sayılmalıdır, görme engelli birinin bastonunu elinden almak ile eş anlamlıdır. Hatta bundan da kötüdür, çünkü bastonu saklamak gibi sapıkça ya da sadistçe bir tutum, o görmeze zarar verir ama gerçekleri göremeyen, bilemeyen vatandaşların verdikleri oylar ülkeyi batırır.
Bizanslılar, eski krallarının gözlerini kör ederlermiş / Bir daha başımıza dert olmasınlar diye / Bizansın yeni kıralları da halklarını görmez kılıp / Sürdürürlermiş batırdıkları ülkelerde varlıklarını.
