“Cinsel aktivite (seksüel aktivite demeyi tercih ederim ama böyle de kalabilir), memeli yaşamının doğal bir parçasıdır” gibi, defalarca karşılaştığınız klasik bir girişi yaparak ve sonradan alışıldık “fiziksel ve ruhsal sağlığımız üzerine olumlu etkileri vardır” diye devam edip, okumayı bırakmanıza neden olabilirim ama böyle yapmayacağım. Ucu açık şeyler yazarak okumanızı sürdürme gayreti oluşturmanızı da sağlamaya çalışmayacağım. Ancak “Orta Çağ Avrupa’sında dini bir inanışla ele alınmış ve günahkârlığın ilahi cezası olarak yorumlanan, cinsel aktivite sırasında kalp durması veya cinsel aktivite sırasında kalp ile ilgili bir sorun yaşanmasından bahsederken, partnerlerden birinin başına gelen ölümden elde edilen matbu otopsi rapor kâğıtlarına düşülmüş kısa notlarla, ölüm nedenlerini içeren verilerin analizine hakemli ciddi dergi(ler)de değinen bir yazı eşliğinde yorum yapacağım” dersem, bence bu mevzuya binaen okursunuz diye düşünüyorum. Çünkü hepimizi ilgilendiren bir tarafı var konunun.
Aşkta Her Şey Mümkün (orijinal adı "Something's Gotta Give"), adlı filmde Harry Sanborn (Jack Nicholson) cinsel aktivite hazırlıkları nedeniyle gelişen göğüs ağrısıyla hastaneye kendini “atarak” olası kalp krizi nedenli ölümden kurtuluyor. Filmde kısa bir sahne ama eğitim videosu olacak nitelikte ve bu yazının anafikrine de uygun... Benzer bir örneği Züğürt Ağa filminde Abdo Ağa’nın gerdeğe girdiğinde ölümüyle cinsel aktivite sırasında yaşanan bir kalp krizine tanık oluyoruz.
Yani arz-ı endam ettiğimiz bu dünyadan göçüp gitmemizin yolu ölüm ise, cinsel aktivite sırasındaki ölüme “trajik” diyen insan bedenlerinin de istatistiksel birer veri olmaya aday olduklarına atıfta bulunarak, sorgulamadan ama aynı zamanda da kınamadan, bu tür bir ölümü metanetle karşılamamız gerektiğini ve her türden inanca sahip olan veya olmayan insanlar olarak meyyite saygıyı gerektiren bu durumu tartışmaya çalışacağım. Bu şekilde bir ölümü, -eğer tıbbi, bilimsel veya kriminal bir yararı yoksa- tartışmak (anlatmak değil) diğer ölüm nedenlerinin kısa sürede unutulduğu düşünülürse ne anlama geliyor olabilir?
Cinsel aktivite sırasındaki ölümler, hem tıbbi, hem kültürel ve hem de magazin konusu konusu olmuştur. Dünyada akli melekeleri yerinde olan insanların, -kültürel farklılıklar gösterseler de- dedikoduyu sevdiklerini düşünüyorum. Dedikodu olmasaydı, bilimsel ilerlemelerin bir kısmı olmayabilirdi. Bakınız Tesla ve Edison ikilisi arasında yaşanan çekişmelere. Her şeyin bilimsel bir açıklaması vardır. Ölme şeklimiz ne olursa olsun, ölüm başlı başına bir trajedidir ve meyyit arkasından “dedi” yapılabilir ama bir “meyyit”in ardından sırf cinsel aktivite sırasında öldü diye magazine konu edilemez. Nedenlerini anlatacağım...
Cinsel aktivite sırasında ölümün gerçekleşmesiyle, meyyit için bilimsel açıklamaların önemi yoktur. Bu ölümün gerçekleşme şekli, yeri ve zamanı üzerinde cenazeye giden zevatın “ölüm mekanı” ve “nedeni” ile ilgili konuşması alışıldık bir durumdur. Ancak cenazeye katılanların, cinsel aktivite sırasında ölenin, ölüm şeklini sorunlu olarak görmesi, insanlığın kalp ve cinsellik konusundaki “ayıp”lı ve kurgusal tutumunun bir sonucu olabilir. Bunun mitolojik geçmişi de vardır. Herkes Antik Yunan Pantheonunda cinsel zorbalığın antropomorfizmini bilmediğne göre, cinsel aktivite sırasındaki ölümü ile her duyudan yoksun meyyite olan merakı tetikleyen nedir? Ha bu arada bu soru aynı zamanda tarihseldir de. Cinsel aktivite sırasında gerçekleşen kalp durmalarının altında yatan ve kalbe ait olduğu düşünülen patolojinin türü tıpçı araştırma görevlilerinin alanıdır. Onlar için bu ayrıntılar önemli olabilir. Kimin meyyit arkasından ne gibi düzmece şeyler söylediğinin meyyit için önemi yoktur ama geride kalanlar için bu ahlaki bir sorun olmaya devam edecektir.
Antrparantez; bu arada cinsel aktivite sırasındaki ölümü, inançsal anlam ve temeli değişmiş “epectase”’ın, 1970lerden sonraki anlamı değişmiş “efektaz” (=epectase= orgazm sırasında ölüm) ile karıştırarak, burayı bir polemik alanına çevirmeyelim lütfen. Bu anlam değişikliği, 1899 yılında metresiyle Elysee Sarayı'nda yaptığı cinsel fantezi sırasında ölen Fransız Cumhurbaşkanı Félix Faure, insanların zihninde öyle bir iz bıraktı ki, rakibi olan Georges Clemenceau onun için "O, Sezar olmak istiyordu, oysa o yalnızca Pompeius'tu” dedi (Sezar’a karşı savaşmak zorunda olan ve Mısır’da hak etmediği bir ölümle karşılaşmaya atıfta bulunduğunu sanıyorum. Başka yorumlar da kabul edilir... Aynı şey, muhtemelen daha az tanınmış birçok başka kişi için de geçerlidir. Bu arada efektazinin ilham kaynağı olduğu yönetmenler ve yazarlar da vardır ve eserlerinde bu sıradışı ölümü sahnelemişlerdir (Woody Allen ve Honoré de Balzac). "Küçük ölüm" olarak da adlandırdıkları bu durum, kalbin aşırı çalışmasına neden olan cinsel bir efor sonrası meydana gelen bir tür kalp yetmezliği durumudur. İnsanların bu eforu nasıl gösterdikleri başka bir yazı konusu olabilir ama genel hat ve anlamlarıyla tabi ki tartışılabilir...
Antik çağdan aktarılanlara sadakat gösteren modern insanlar, kendilerini daha iyi ifade etmek ve bazen de pozitif ilgiyi güçlü göstermek, kalp şeklinde şekerlemeleri çiğnerken dilde bulunan reseptörlerin harekete geçirdiği tat duyusuyla kendilerini mutlu hissetmek, gördükleri sembol kalplerle sevgiyi, aşkı ve şehveti hatırlamak, türev emojiler oluşturarak karşıdakine mesaj vermek, anlatımlarda bazen deyimler ve atasözlerindeki ifadeyi güçlü kılma aracı olarak kullanıp kendilerini daha iyi ifade etmek, sağlık durumunu vurgulamak ve kişisel tercihleri olan nikah / evlilik / ayrılık gibi durumları haber vermek için kalp organının sembolik görüntüsüne sığınırlar. Bazen de bu organın bütün manalarına saplanıp kalmayı seviyorlar. Ancak yine de bence hiçbiri, -Antik Yunan’ı da hesaba katarsak- kalp denilen organın cinsel yaşam ile olan ilgisi kadar reyting almamış olabilir. Afrodit ve Eros’un çevirdikleri dolaplardan bunları biliyoruz... Bu organa atfedilen “aşkın” ve “sağlık”ın işareti olduğu düşünüldüğünde, bir başka canlının dünyaya gelmesi için insanların mesai harcadıkları cinsel aktivite sırasında durması paradoksal durum oluşturuyor; ama tıp biliminin içinde var... Sanatta da var... Hayatın içinde de var.
Cinsel aktivite sırasında kalbi durup ölen insanın, bu ölme şekli diğer ölme nedenlerinden farklı olarak neden ilgi çeker ve ve speküle edilir? Bu soruya psikoloji bilimi daha önemli bir açıklama getirebilir. Bu sorunun yanıtını tam olarak bulabilirsek, cinsel aktivite sırasında kalbi duran bir insanın yaşaması için partnerinin mutlaka müdahale etmesi ve yardım çağırması gerektiği halde bunu yapmayıp paniklemesi ve giyinmeye çalışarak zaman kaybetmesinin altında yatan o negatif motivasyonu da nedenini bulabiliriz. İşte bu sırada gerçekleşen ölümü sorgulayan insan, ölen insanın cinsel aktiviteyi yalnızca üremek için gerçekleştirmediğini bilen “diğer” insandır. Cinsel aktivite, -üreme amaçlı olmayan-, keyif verici ve/veya mutlu hissettiren veya aradaki sevgi bağını güçlendirme gibi bir amaç güttüğünde, partner isitkrarlı bir ilişki dışındaysa, bu “diğer” olan kişi, gerçekleşen fiili speküle etme hakkını kendinde görüyor olabilir (mi?). İstikrarlı cinsel ilişkiler dışındaki bu ölümlerde bazı özneler (metres, seks işçileri vs) bu “merak” olgusunu kamçılamaktadır. Yapılan bir çalışma bunu göstermektedir. Cinsel aktivite bir oyun değildir; ancak, oyunlar da içeren başka başka bileşenleri de olan bir eylemdir ve kalp üzerine olan etkileri, yalnızca mekanik fizik ile açıklanamaz. Duygusal ve hormonal bazı parametreleri de vardır ve bunlar dolaşım sistemini yakından ilgilendirirler. Bu nedenle istikrarlı olmayan partnerler, performans anksiyetesi oluşturabilirler ve bu durum, kalp ve damarlar için önemli bir tehdit haline gelebilir.
Otopsi raporları ve erken dönem adli tıp çalışmalarının gelişmesiyle cinsel aktivite sırasında ani ölümlerin, genellikle kalp damar sistemiyle ilişkili olduğu görülse de geniş kitlelerdeki karşılığı hep “spekülatif” ve bazen de “ibret verici vesika” olarak değerlendirildi. Cinsel aktivite sırasında ölüm, kimine göre talihsiz bir ölüm ama kimine göre de ayıplanan bir ölümdür. Bu konuda dinler arasında olaya bakışlarlarında farklılık olup olmadığını bilmiyorum. Ancak yine de birilerinin “Allah kimsenin başına vermesin” veya “Tanrı korusun” şeklinde diğer bütün insanlar için iyi dileklerde bulunma olasılığı yüksek. Ve asıl önemli olanı, bizler adliyenin konusu olanları biliyoruz ama yapılmış çalışmaların bir kısmında istikrarlı ilişkilerdeki ölüm vakalarının bilinmiyor olmasına yapılan vurgular... Türkiye’de henüz her iki konuda yapılmış bir çalışmaya rastlamadım.
Cinsel aktivite sırasında ani kalp durmasının en sık nedeni kalp krizidir ve bazı risk faktörleri belirlenmiştir. Bu risklerin ortadan kaldırılması veya risklere bağlı durumların azaltılması önemlidir ama bu oldukça komik görünüyor. Kim cinsel aktivite öncesinde “riskim nedir” diye düşünür ki? Zaten cinsel aktivite öncesinde riski düşünen partnerini kaybeder. Belki bazı farkındalıklar oluşturulabilir. Daha önce teşhis edilmemiş kalp hastalığının olması, tedavi edilmemiş yüksek tansiyon, tütün kullanımı, alkol kullanımı, obezite, ailede ani ölüm öyküsünün varlığı, stres ve anksiyete risk faktörlerinden bazılarıdır ve cinsel aktivite sıradında bu tür bir olayın yaşanma olasılığını arttırabilirler… Ancak kalp damar hastalığı olan ve tedavi edilmiş veya kontrol edilmiş olan bireylerdeki risk, sıradan sağlıklı bir insan ile aynı düzeydedir. Risk faktörlerinin olması, o kişinin cinsel aktivite sırasında mutlaka kalp krizi geçireceği anlamına da gelmiyor. Gereken tedavinin yapılması ve öneriler doğrultusunda davranılması (kalp damarlarının stent ile açılması, baypas, ilaçlarla tedavi), bu riski sıfır yapmaz ama oldukça düşürür. Araştırmalar, bu tür olayların büyük çoğunluğunun 50 yaş civarı erkeklerde ve özellikle evlilik dışı ilişkiler sırasında gerçekleştiğini göstermektedir ve bu yaş hiç ileri bir yaş değildir. Ek katkıda bulunan nedenler arasında performans anksiyetesi, cinsel aktivite öncesi aşırı yemek yeme ve alkol tüketimi veya diğer afrodizyak olduğu iddia edilen ve ne olduğu bilinmeyen maddelerin alımıdır. Buna göre “hocam şimdi belirli bir yaşın üzerinde olanlar ve/veya kalp hastalığı olanlar için cinsel aktivite yasak mı ?” diye soracağınızı bildiğimden yanıt vereyim de yazıyı okumaya devam ediniz lütfen… Yanıt veriyorum; alakası yok. Olay yaşlılık ve gençlik ile direkt bağlantılı değil. Cinsel aktivite ile gençlerin ölümü arasındaki bağlantıyı ortaya koyan yazılar da var ve bunlardan biri Birleşik Krallık’tan. Ölüm nedenleri; kalp ve damar hastalıkları dışında gibi görünse de, cinsel aktivite sırasındaki bazı risklerin her yaş ve cinsiyet için bazı farklılıklar gösterdiği ve kalp damar sisteminin çökmesine neden olan uyuşturuculardır.
Basın yoluyla yanlış bilgi ifşa ettiğim iddiası gündeme gelmesin diye şöyle örnekler sıralayayım da daha anlaşılır olsun; göğsü ağrıyan ve bu ağrının ne olduğu konusunda henüz doktora gitmemiş bir insanın cinsel aktiviteyi ertelemesi makul bir davranıştır. Bazen de ölümcül ritim bozuklukları ölüme neden olabildiğnden bunların habercisi olabilecek son günlerde başlamış çarpıntıların kaynağı bulununcaya kadar cinsel aktiviteden uzak kalınabilir… Yüksek tansiyonu ilaçlarla bir türlü kontrolü edilemeyen bir insanın tedaviyle tansiyonu stabil hale gelene kadar cinsel aktiviteye ara vermesi güvenli bir yaklaşımdır. Aile öyküsünde genç yaşta ani kalp durması olan ve doktor kontrollerinde sağlıklı olduğu gözlenen bir insan için risk diğer sağlıklı bireylerde olduğu kadardır.
Ancak yine de en genel popülasyon açısından değerlendirildiğinde 2011’de yayımlanan bir analiz cinsel aktiviteye bağlı ani ölüm riskinin genel popülasyonda yalnızca binde 6 ila yüzde 1,7 arasında olduğunu gösterdi. Bu oran, düzenli egzersiz yapan ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyen bireylerden daha da düşük bir orandır. Söz konusu çalışmada 18 yaş üzerinde 544370 kişiden 4557 kişide ani kalp durması gerçekleşti. Yaş ortalaması yaklaşık 65 idi. Bunların da yüzde 68’i erkek, yüzde 32’si kadındı. Kalbi duran 4557 kişiden 34’ünde kalp durması, cinsel aktivite ile ilgili olarak meydana geldi. Bu bütün kalp durmalarının binde 7’sini oluşturuyor. 34 kalp durması vakasının 18’inde cinsel aktivite sırasında, 15’inde cinsel aktiviteden sonra olay yaşanırken, 1’inde zaman belirlenemedi. Bu cinsel ilişki sırasında ani kalp durmalarında vakaların yüzde 94’ü erkekti (32 erkek). Bu erkeklerin çoğu kalp ile ilgili bir ilaç alıyordu. Bu ölümlerin çoğunluğu istikrarlı olmayan parterlerle birlikte meydana geldi.
Amerikan Kalp Derneği’nin (AHA) verilerine göre, cinsel aktivite sırasında harcanan enerji, hafif bir koşu veya merdiven çıkma ile eşdeğerdir. Kadınlarda ise bu tür olaylar erkeklere kıyasla daha az ortaya çıkar ve bunun hormonal faktörlerle ilgili olduğu yönündeki düşünce ağırlık kazanmaktadır.
Modern tıp, bu tür olayların önlenebilir olduğunu ve düzenli sağlık kontrolleri, dengeli bir yaşam tarzı ve risk faktörlerinin yönetimi ile riskin büyük ölçüde azaltılabileceğini göstermektedir. Her zaman en önemli olan tek bir şey vardır; sağlığı ciddiye almak.
Sağlıklı bir kalbiniz varsa ve mental olarak konsantrasyon probleminiz yoksa, iyi bir partner ile daha güvenli bir cinsel “aktivite”yi kalbiniz durmadan yaşamak mümkündür.
***
Romalı yazar Plinius gibi gece yazı yazmayı, uyku kaybı olarak görmüyorum ve bu yazıların çoğunu da gece yazıyorum. Uykusuzluğu -eğer bir üretim faaliyeti varsa- Plinius gibi insanlığa bir katkı olarak görüyorum. Gece gece bu konuda düşünmek gibi bir zorunluluğum olmadığı gibi, bir ihtiyaca binaen veya bir soru üzerine de -uykuya dalmayıp- böyle bir konuyu ele alıyor değilim. Uzun zamandan beri elimde tuttuğum bir çok konudan biri olan bu konuyu, arada bana yazma imkanını sunan T24’e yazarak paylaşmaya çalışıyorum. Ve teşekkür ediyorum...
Önemli Not: Yukarıda yazdığım bilgiler ve gösterdiğim referanslar sağlık önerileri değildir. İlgili konuda herkes doktoruyla konuşabilir ve önerilerini alabilir.
