Türkiye'yi yasa boğan deprem felaketi insanlığın nerede başlayıp nerede bittiğini bir kez daha hatırlattı hepimize. Toplumun farklı kesimlerinden insanlar felaketzedelere destek olmak ve yardım elini uzatmak için yoğun bir çaba içine girdi. Değerli deprem uzmanlarımızın yıllardan beri yapmış olduğu uyarıları dikkate almayarak bu felakete ortam hazırlayanların ise bu çabaları bile kösteklediği görüldü. Utançtan insan içine çıkmaması gereken sorumlular, kendi ihmallerinin hesabını vermek yerine yeni suçlular yaratma hevesine kapıldı. Bu ülkeyi 20 yıldan beri sorumsuzca yönetenlerin ve sadık kapıkullarının, bu gerçeği yüzlerine vuranlara "Her söyleneni not ediyoruz, zamanı gelince herkesten hesap soracağız" uyarısında bulunmaları insanlığın neresinde durduklarını da bir kez daha hatırlatmış oldu bize.

İnsanlık nasıl geldi bu noktaya?

İnsanlık nerden nereye geldi son çeyrek yüzyılda? Ne yazık ki insanlığın bugün gelmiş olduğu nokta hiç parlak değil. Soğuk Savaş'ın bitiminden 2000'li yıllara kadar süren dönemde küreselleşmenin altın çağı yaşanırken, ABD'yi adeta 8 şiddetinde bir deprem gibi sarsan 11 Eylül saldırısıyla birlikte tren raydan çıktı ve sorunlar birbirini izlemeye başladı. 2007'de ABD'de başlayan büyük finansal kriz Avrupa ve Amerika'yı sarstı. Başta Çin olmak üzere Doğu dünyası gelişmesini sürdürürken Batı toplumlarında geniş kesimin durumu bozuldu, dijital teknolojinin kaymağını yiyen dev teknoloji şirketleri dünyanın yeni kazananları haline geldiler. Mobil telefon devrimi ise dünyadaki hemen herkesin yaşamını değiştiren, demokrasinin kapsama alanını genişleten ama kalitesini bozan bir süreci başlattı. 'Tek adam' rejimleri bu ortamda gelişti. Teknoloji şirketleri dünyaya hükmederken birçok ülkede eşitsizlik artmaya devam ediyor. Küresel iklim değişikliğini de hesaba katarsak insanlığın durumunun hiç de parlak olmadığını söyleyebiliriz.

Yapay zekânın son harikası

İnsanlığın karşı karşıya bulunduğu tehditleri sayarken, kimilerinin teknolojinin son harikası olarak dilinden düşürmediği yapay zekâ uygulaması, ChatGPT'den de söz etmek gerekiyor. Ben ilk kez New York Times'ın 25 yıllık köşe yazarı Frank Bruni'nin "Chat GPT beni işimden mi edecek" başlıklı yazısını okuyunca haberdar oldum teknolojinin bu son icadından. Yapay zekâ ile donanmış olan ChatGPT herhangi bir konuda, tanımlanmış olan bir çerçevede, istediğiniz boyutta bir metni çok kısa bir sürede üretebiliyordu. Bu uygulamanın okul ödevlerinde kullanılması da mümkündü.

Haber bomba etkisi yaptı ve bu gelişmeyi artılarıyla ve eksileriyle ortaya koyan bir sürü makale yayımlandı İngilizce gazete ve dergilerde. Kimileri olumlu karşıladı bu yeni yapay zekâ harikasını, kimileri de ChatGPT'nin demokrasi için ciddi bir tehdit olabileceğini vurguladı. ChatGPT'nin çok daha geniş bir alanda, örneğin iş başvurularının değerlendirilmesinde de insan unsurunun yerini alabileceği anlaşıldı.

Bu tartışmalar ChatGPT uygulamasıyla Sydney adını verdiği sanal muhatabıyla yazışan Kevin Roose adlı New York Times yazarının, Sydney'in kendisine aşk ilan ettiğini açıklamasıyla yeni bir boyut kazandı. Ayrıntıları T24'te de yayımlanan bu açıklamanın tartışmaya seksi bir boyut kazandırması ve yeni tartışma pencereleri açması kaçınılmazdı.

İnsana gerek kalacak mı?

Microsoft'un yan kuruluşu OpenAI'nin icadı olan ChatGPT'nin olası etkileri yaygın biçimde tartışılıyor çeşitli çevrelerde ve farklı yorumlar yapılıyor. Örneğin eğitim sisteminde köklü bir anlayış değişimine ve farklı uygulamalara yol açabileceği çok konuşuluyor Anglosakson dünyasında.

Yapılan değerlendirmeler içinde benim daha önemli bulduklarım bu uygulamanın doğurabileceği sakıncalara dikkat çekenler. Bu uygulamanın, insanla insan icadı olan makineler arasındaki rekabette makinenin ağır basmaya başladığı ortamda dengeyi daha da fazla bozabileceği ve insanın marjinalleşmesinin yarattığı sorunları daha da büyütebileceği kaygısını paylaşıyorum.

Başta ABD olmak üzere yıllardır demokrasiyle yönetilen birçok ülkede, toplumun önemli bir kesiminin son dönemde iş güvencesini kaybederek kendisini dışlanmış hissettiğini ve Trump gibi popülist liderlerin peşine takıldığını görüyoruz. İnsanı gereksiz hale getiren yeni teknoloji icatlarının ilk fikri iyi yetişmiş genç girişimcilerden çıksa bile yakın takipte olan Microsoft, Facebook, Apple, Amazon gibi dev firmalar bunları derhal kendi çatısı altına alıyor ve rekabeti sınırlayan uygulamalara yönelerek tekelci konuma gelebiliyor.

"Chat GPT bullshit saçacak"

ChatGPT uygulamasının sakıncalarını vurgulayan yazılar içinde tanınmış İngiliz ekonomist Diane Coyle'un tekelleşmenin sakıncalarına dikkat çeken Project Syndicate'deki yazısı önemliydi.

İş dünyasını ilgilendiren kitaplarıyla da dikkat çeken Financial Times yazarı Tim Hardford ise Chatbot uygulamasının gerçeklerden tamamen kopuk metinler üreterek etrafa "bullshit" yani saçmalık (kelime anlamıyla boğa boku) saçacağını iddia ediyor 10 Ekim'de yayımlanan yazısında.

Daron Acemoğlu ve Simon Johnson da 6 Şubat'ta Project Syndicate'de yayımlanan "Chat GPT'de yanlış olan nedir" başlıklı makalelerinde bu uygulamanın makinelerin insanları kovma sürecine hız kazandırarak toplumsal tepkileri daha da artıracağını ileri sürüyorlar.

Bir Chatbot yaratığı olan Sydney'in gazeteciye aşkını ilan etmesi seksi bir konu ama bu uygulamanın insanlığa yapacağı katkı konusunda haklı kuşkular var bence.