Çözüm sürecinin buzdolabına alınmasıyla gelinen nokta umut kırıcı görünmektedir. Ancak sürecin tekrar başlayacağı gün gibi aşikar ise yapılması gereken nedir? Çatışmalarla ortaya çıkan kötü hali, duygusal bir ortamı derinleştirerek daha da kötüleştirmek mi, yoksa yeniden çizilecek yol haritasında eski yanlışların yapılmaması yönünde bir kamuoyunu şimdiden hazırlamak mı? İkincisinin doğru olduğunu düşündüğüm için eski yol haritasının zaaflarını ve olması gerekenleri konu edinmeye çalışacağım.

2.5 yıllık çözüm süreci niye bozuldu? Bunun en önemli cevabı yol haritasının eksik ve yanlış bir şekilde çizilerek başlanması ve doğru çizilen yönlerinin de samimiyetle uygulanma eksikliği olduğu gerçeğidir. Süreçteki yanlışları ve olması gerekenleri madde madde inceleyelim.

"Muhatap Öcalan olmalı, Kandil güçsüzleştirilmeli" Erdoğan argümanı ile başlayan süreç duvara tosladı. Öcalan PKK içinde önder olarak görünebilir ama Kandil ve diğer aktörler somut olarak ortada duran ve savaşan bir güç olduğu için devre dışı bırakılmayı hazmedemezdi. Nitekim öyle oldu. Kandil, Öcalan'ın sözünü dinler gibi yapıp bildiğini okudu. Devreden çıkarılma girişimine daha da silahlanarak karşılık verdi. Yeni yol haritasında bu anlamsız tavırdan vaz geçilmeli, muhatap olarak her aktör  dikkate alınmalıdır. Yeniden devreye girecek olarak yedekte tutularak kimseyle görüştürülmeyen Öcalan'ın "kurtarıcı melek" olarak önümüzdeki bir zaman ileri sürülmesinin 30 yıl içinde tekrarlanan kısır döngü deveranını devam ettirmekten başka birşeye yol açmayacağı bilinmelidir.

"Demokratikleşme, PKK'ya endeksli olmamalıydı, bu yüzden PKK şımardı" Bu argüman da süreç boyunca ve  şu anda sürece yönelik önemli bir itiraz olarak bir kesimin önemli itirazıydı. Bunu da bir doktor olduğum için tıbbi bir örnekle tahlil etmeye çalışayım. Düşünün ki bir anne babanın 2 oğlu var. Birisi anne babanın yanlış uygulama ve tavırlarına rağmen ruhsal açıdan sağlam, diğeri ise bu yanlış eğitimden ve ilgisizlikten dolayı asi bir genç olmuş, suça bulaşmış ve sorunlu bir hal içinde. Ebeveyn bu hali fark ettiğinde geç olmuştur ama sorunlu çocuğu ortadan kaldırma, imha etme gibi bir seçeneğinin olmadığını bilmektedir. Eskiden beri yaptıkları gibi her gün asi gençle tartışan ebeveyn bir gün artık bu sorunun çözümü olabileceğini düşünür. Yapılması gereken, çocuğa uygulanacak tedavi ve kendi davranışlarındaki düzelmedir. Sadece ruhsal tedaviyle kalıp davranışlarını düzeltici adımlar atmazlarsa kalıcı değişimin olmayacağını bilmeliler. Kendilerindeki değişimin gençte olumlu bir değişime yol açtığını gördükçe aynı değişimi devam ettirmelerinin bir taviz ve şımartma olmayacağını da bilmeliler. Bu şımarma oluşmuşsa bu ana babanın hatası değil, gencin hatasıdır, çözümü her yönlü yoğunlaştırarak yine devam ettirmekten başka çare yoktur. Bilinmelidir ki artık evde bir sorun vardır ve yılların yanlış eğitiminin son hali gençte cisimleşmiştir ve artık sorunu, suçu ve suçluyu ayırma çabasının bir anlamı kalmamıştır. İyi veya kötü eğitim tarzının diğer evlat üzerinde bir etkisi yoktur, o zaten her uygulama karşısında bir savunma refleksiyle sorunsuzluğunu devam ettirmektedir. Çözüm, sorun oluşturmuş olan üzerinden yürümelidir. Örnekten anlaşılacağı gibi ebeveyn yerine geçen devletin yeni yol haritasında reel sorunu oluşturmuş olana artık kendisi de dahil olmak üzere sorun kalmadığını ispat etmesi gerekir. Çözüm yolunda yürürken suçlunun vazgeçeceği bir tarzı önceleyerek yol haritasının aksayan unsurlarına  çözüm üreten yaklaşım içinde olması gerekir. 

"Sorunun en önemli boyutu çekilme ve  silah bırakmadır ve bunlara endekslenmelidir" diyen Erdoğan argümanı da önemli bir yanlıştı. Sorunlu bir kişinin şiddeti durdurmasının  geçici ve aldatıcı bir tarzda olmaması için yapılması gereken, bütüncül bir tedavi ve iyileşmedir. Bu sağlanmadan, aldatıcı şiddet bırakmaları sadece kalıcılığı geciktiren zaman kayıplarıdır. Yapılması gereken Kürt sorununun hangi uygulamalardan dolayı ortaya çıktığının tüm topluma çekinmeden, mazeretsiz anlatılmasıydı. Zira bu yapılmadığı için şu anda çıkan çatışmalarla kabaran Türk milliyetçiliğinin yine sorunu sulayan, besleyen olduğu bir gerçektir. Devlet  yeni yol haritasında hatayı nerede yaptığını ve ileri derecede kronikleştirdiği sorunun çözümü için uzun süreli ve sabırlı bir yolda olunduğunu topluma sürekli anlatmalıdır. 

"Süreç Erdoğan ve Öcalan arasında olmalı, yeni iç ve dış politik gelişmeler süreçten bağımsız düşünülmelidir". Bu Erdoğan argümanının da doğru olmadığı ortaya çıktı. Zira izleme kurulunun oluşturulmadığı, hakemin olmadığı bir çözüm sürecinin topallayacağı belliydi. Gezi ve Cemaat kavgalarının sorunu etkilemediğini düşünerek yürümek önemli bir yanılgıydı. Suriye'de yaşanan gelişmelere karşı iyi niyetli ve süreci bozmamaya itina gösteren titizliğin gösterilmemesi sürecin kesintiye uğramasına neden oldu. Süreç dış siyasi gelişmelere hazırlıklı değildi, sınır dışı Kürt siyasi gerçeğinin sınır içini ne kadar etkileyeceği önemsenmedi

"Genel af, Öcalan'ın İmralı'dan çıkışı vb. yeni somut gelişmelerde milliyetçi kamuoyunun çok hesap edilmesi". Bu da abartılan bir Erdoğan argümanıydı. Çözüm sürecine başta karşı çıksa da oluşan huzur ve güven ortamı için atılacak yeni cesur adımlara itirazı azalmış bir kamuoyu olduğu gerçeği gözardı edildi. Yeni yol haritasında  çözümün güzelliğini fark ettirdikten sonra tekrar  somut cesurların atılması geciktirilmemelidir. Vatandaşın her kesimi, çözümün ana aktörünün devlet olduğunu bilmekte artık toplumun kriteri kötü  geçmiş değil gelecekteki olumlu gelişmelerdir.

"PKK dışındaki kesimlerin muhatap alınmasına gerek olmadığı" argümanı da üzerinde durulması gereken süreçle ilgili önemli bir tartışmadır. Bölgede farklı dini ve siyasi aktörler de vardır. Hüda-Par gibi aktörlere karşı yaklaşım "PKK'ya karşı devlet cephesine çekilmesi gerekenler" gibi olursa, çözüm aksar. Gerçek olan şudur ki savaşan güçler masaya oturur ama bölgedeki 3. aktörlerin de hesap edilmesi, onlara değer verilmesi, denklem dışına itilmemesi gerekir. 

"PKK'nın varlığının çözüm süreci için görmezden gelinmesi hakimiyetini arttırdı". Bu argüman da doğru değildir ve sürecin yürümeye başladığı anda başlayan çekilmenin 2 yıl öncesinde başlayan aksamalar yüzünden durduğu gerçeğini gözardı edicidir. Bir müddet iki tarafın da birbirini görmezden geldiği bir gerçektir, olması gerekendi ve bu çatışmayı engelleyendi. Başlayan aksama ve güvensizlikler PKK için (yanlış bir yönelişle) çekilmenin durması ve hakimiyet arttırmaya dönüştürülmüştür.

"Yeni yol haritasında muhatabımız Kürt halkıdır, PKK değildir" şeklindeki hamasi sözlerle yeni yol haritasında bir yere varılamayacağı bilinmelidir. Sorunu öyle veya böyle omuzlayan ve muhatap yerine geçen yapıyı en ufak aksamada cezalandırma girişimi çözümsüzlüğü arttırmaktan başka birşeye yol açmaz. 

Doğru çözüm için, en başta 90 yıllık sorunu bitirmek için kalıcı güven oluşturulmalı, ucuz siyasi hesaplardan kaçınılmalıdır. Bu her iki taraf için de geçerlidir. PKK da devletin ve toplumun güvenini sarsacak eski tavırlarından vazgeçmelidir. Alan hakimiyeti ve silahlanmanın uzun vadeli çözümü engelleyen sorunu derinleştiren tavırlar olduğunu bilmelidir. Ağır aksak ve inişli çıkışlı da olsa yürüyen sürecin en az can kaybı ve toplumsal hasarla yürütülmesi için azami önemi göstermelidir.

@gergerliogluof