13 Ağustos 2020

Eusebio Leal'in ardından

Havana'nın pek tanınmış "şehir tarihçisi" ve Havana'nın "tarihi merkezi" bugünkü düzeyine ulaştıran Eusebio Leal Spengler, 77 yaşında hayata gözlerini yumdu

Küba, Havana'yı dünya turizmine kazandıran "şehir tarihçisi" Eusebio Leal'in yasını tutuyor.

15. yüzyıl sonuna doğru İspanyollar tarafından (Kristof Kolomb) keşfedilen Küba'nın kalbi Havana, geçtiğimiz sonbaharda kuruluşunun 500. yılını kutladı. 4 buçuk yıl yaşadığımız başkentin tarihi mimari zenginlikleri anlatmayla bitmez der isek abartmış sayılmayız. Havana'nın tarihi merkezini (centro historico) başşehir halkına ve Kübalılara kazandıran müstesna şahsiyet geçtiğimiz hafta 77 yaşında hayata gözlerini yumdu. Havana'nın pek tanınmış "şehir tarihçisi" (city historian-historiador del ciudad) Eusebio Leal Spengler'den bahsediyoruz.

Havana'nın tarihi merkezi olarak adlandırılan bölümü, başkentin, bir yandan usulünce onarılarak güzelliği meydana çıkmış, öte yandan yıllar içinde adeta harabeye dönmüş, yer yer yıkılmış binaların yan yana ve yoğun olduğu bölgesidir. Morro kalesi ve düzenlenmiş çevresi, Plaza de las Armas meydanı etrafındaki sömürgeci İspanyol idarecilerin müzeye dönüştürülmüş ikametgahları, müze olarak kullanılan hisarlar, görkemli kolonlarıyla dikkat çeken tarihi yapılar, şık butik oteller, onarılmış kiliseler, tanınmış restoranlar ve sanat galerileri, daha ziyade bu tarihi merkez içindedir.

Gün içinde şehrin güzel ve çirkin yerlerini dolaştıktan sonra, akşam, sayıları kısıtlı turistik restoranlarda ıstakozunuzu afiyetle yerken, gezi arkadaşlarınızla şu soruyu tartışırsınız: Tarihi ve mimari değer taşıyan çok sayıda yapı restore edilerek Havana'ya kazandırılmış ve bu şekilde turistik cazibe haline dönüşmüş iken, daha fazla sayıda bina niye hala onarılmadan bırakılıyor? Acaba yıkılmaları mı bekleniyor?... diye aklınızdan geçirirsiniz. Bu sorularınızın cevabını Kübalı rehberinizin açıklamalarında bulursunuz. Hele rehberiniz sizin benim gibi Türkçe konuşan sempatik Fidel Tapanis ise, Eusebio Leal'in kıymetini birinci el şahit üzerinden öğrenir ve takdir edersiniz.


Plaza de Armas Meydanı

Küba'da ne merkezi hükümetin, ne de mahalli idarelerin, tarihi binaları onarmak ve yenilemek üzere gerekli kaynakları maalesef mevcut değildir. Küba'nın tropikal iklimi, binaları yıllar içinde harabeye çevirir; bakım, onarım, elden geçirme zorunludur. Ne var ki, yönetimin önceliği sağlık ve eğitim olduğundan ve bütçede kamu binalarının yenilenmesi için yeterli para tahsis edilemediğinden, Küba'ya özgü bir çıkış yolu bulunması zaruret halini almış ve Eusebio Leal önderliğinde en uygun formül bulunmuştur: 

Doğu Bloku'nun çökmesini takiben, 1990'lı yıllarda, şehir merkezinde, yabancı firma ve kuruluşlar için, her türlü alt yapısı tamamlanmış, asansörü vs. çalışan, modern kiralık ofis alanları ihtiyacı ortaya çıkması üzerine, bu yöndeki talebi gören şehir tarihçisi Leal, müstakbel birkaç yabancı kiracıdan alınan peşin kiralardan ilk sermayeyi oluşturarak şehir merkezindeki bir binayı onarıp hazır hale getirmeyi başarmış, binanın tüm ofis alanlarını döviz karşılığı kiralamak suretiyle, nispeten kısa süre içerisinde, Küba ölçülerinde ciddi bir işletme sermayesi meydana getirmiş... İlk restore edilen yapıyı diğer onarımlar takip etmiş ve yıllar içerisinde Havana'nın "tarihi merkezi" bugünkü düzeyine ulaşmış… Ortada ciddi bir başarı hikâyesi olduğunu, yerli, yabancı, konunun uzmanı veya sokaktaki adam, herkes kabul ediyor.

 
Eusebio Leal

Bu arada, Havana yönetiminin (önce Fidel, ardından Raul Castro) Eusebio Leal'in önünü tamamen açtığını, işi yapabilmesi için tüm kolaylıkları sağladığını söylemezsek haksızlık etmiş oluruz. ABD doları bulundurmanın karşılığının hapis cezası olduğu dönemlerde, "Şehir Tarihçisi Ofisi"ne tamamen dövize dayalı bir işletme imkanı ve çalışma alanı sunulduğunu hatırımızda tutalım.

2012 yılı sonbaharında, ilk tanıştığımız dönemlerde, T.C. Büyükelçiliği - Şehir Tarihçisi Ofisi işbirliğiyle, Eusebio Leal'in fotoğraflarla Atatürk Sergisi düzenlenmesi önerisini bugün gibi hatırlıyoruz. Coşkuyla Ankara'ya aktardığımız bu teklife Kültür Bakanlığımız ne hikmetse kayıtsız kalmış ve sergi gerçekleştirilememiştir. Eusebio Leal, Küba'da Atatürk'ü en iyi bilen ve takdir eden yöneticilerin başında gelmiştir. Şehrin mütevazi bir alanında bulunan Atatürk büstü, bugünkü görkemli yerine (Malecon'un üzerinde) onun sayesinde taşınmıştır.

Havana'nın kuruluşunun 500. yılı kutlamaları vesilesiyle, Eusebio Leal'in ricası üzerine, İstanbul Boğazı ve Havana limanı girişindeki minik boğazı canlandıran iki muhteşem iznik çinisi panosu, Büyükelçiliğimizin girişimiyle, San İsidro sokağındaki bir parkta yan yana döşenerek Havana'ya kazandırılmıştır.

2016 yılı kasım ayı sonlarında, Havana'dan temelli ayrılmamızdan birkaç gün sonra, uzun süre kanser tedavisi gören Fidel Castro vefat etti. Küba balesinin yaratıcısı ve efsane ismi Alicia Alonso 2019 ekim ayında 99 yaşında sanatsever Küba halkını öksüz bıraktı. Havana'nın ünlü şehir tarihçisi Eusebio Leal Spengler ise geçtiğimiz günlerde, (tesadüfen doğum tarihimizde) 31 Temmuz'da aramızdan ayrıldı. Havana Şehir Tarihçisi Ofisi, yıllar içinde kazandığı engin tecrübeyle, üstlendiği zor görevi önümüzdeki dönemde de sürdürebilirse, hem ülke turizmi, hem de gezegenimizdeki çok sayıda Küba hayranı kazançlı çıkar kanaatindeyiz

Toprağın bol olsun sevgili Eusebio Leal.

Yazarın Diğer Yazıları

2023 yılında Latin Amerika'da neler oldu?

Ekonomi çevrelerinin ve uluslararası finans kuruluşlarının gözü 2023 sonunda Arjantin’e çevrildi. Sürpriz biçimde seçimleri kazanan aşırı sağcı ve ultra-liberal devlet başkanı Javier Milei tango ülkesini sonu gelmeyen ekonomik krizlerden çıkarabilecek mi?

2023 yılında Afrika'da neler oldu?

2023 yılında Afrika'da kaybeden ülke açık ara Fransa'dır. Ukrayna ile savaşta olmasına ve Wagner isyanına rağmen, Rusya, Fransa'nın çekildiği alanları başarıyla doldurarak yılı kazanç ile kapatmıştır. Biden döneminde Afrika'ya geri dönen ABD, 3 yıl içinde kıtada siyaseten en etkili ülke konumuna erişmiştir der isek abartmış olmayız

Sırbistan'da erken parlamento seçimlerini yine Aleksandar Vuçiç kazandı

Özellikle başkent Belgrad'da, çeşitli gerekçelerle, büyük kitlesel protestolar düzenleyerek iktidarı rahatsız etmeye muvaffak olan bu gruplar, kaybedilen seçimler ertesinde evlerine çekilmezler, ortadan kaybolmazlar.