Lobi, sözlük anlamı itibariyle bazı ortak çıkarları olan grupların temsilcilerinden oluşan topluluk anlamına gelir. Kökeni Orta çağ Latincesindeki “lobia” ya da “laubia”dan kaynaklanıyor.

Lobicilikle ilk kez 1987 yılında Londra Büyükelçiliği’ndeki görevim sırasında tanıştım. Avrupa Birliği’ne üyelik müracaatını yaptıktan sonra, Türkiye’nin kısa sürede Birlik'e girebileceği hevesiyle, İngiltere, Fransa ve Almanya gibi AB’nin ağırlıklı ülkelerinde Türkiye’nin tanıtımı için lobi şirketlerinin hizmetlerinden yararlanılması kararlaştırıldı. Bu çerçevede, İngiltere’de, halkla ilişkiler alanında dünyaca ünlü şirketlerden Saatchi&Saatchi ile anlaşıldı. Bir konferans vermek üzere geldiği Londra’da ilk kez karşılaştığım, Türk Hariciyesi'nin yetiştirdiği en parlak beyinlerinden rahmetli Büyükelçi Osman Olcay, bunu duyunca her zamanki ince mizah anlayışıyla, ”Büyük bir hata yaptığımızı, Türkiye’yi tanıttıkça AB’ye girme şansının azalacağını” söylediğinde hepimizi çok güldürmüştü. Osman Olcay galiba haklı çıktı. Bugün gelinen noktada AB’ye resmi üyelik başvurusunu yaptığımız 1987 yılından daha yakın olduğumuzu kim iddia edebilir? Saatchi&Saatchi’den de öyle ahım şahım bir hizmet aldığımız da söylenemez. Bu nedenle lobi şirketlerine daima ihtiyatla yaklaşırım.

Türkiye’deki lobiler

Lobilere hayatın her dalında sıkça rastlar olduk. Kısa bir süre öncesine kadar “faiz sebep, enflasyon sonuçtur” diyenler, enflasyondaki artışlardan faiz lobisini sorumlu tuttular. Bu tartışmayı şimdilik faiz lobisi kazanmış görünüyor. Son günlerde de sokak hayvanları sorununa bir çözüm bulunmasını isteyenler ile hayvan severler lobisi arasındaki mücadeleye şahit oluyoruz.

Türk dış politikasında da lobilerin izlerine rastlamak mümkün. Ermenistan’la ilişkilerin normalleşmesinden rahatsız olan Azeri lobisi, Hindistan ile münasebetlerin gelişmesini istemeyen Pakistan lobisinin varlığından söz edebiliriz. Tabii bir de gerginlikten medet umanlar lobisini unutmamak gerek. Bu ay başında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Atina ziyaretinden sonra Yunanistan ile ilişkilerin yumuşama sürecine girdiğini görünce, sertlik yanlısı bu lobi, Atina Büyükelçimizi hedef tahtasına koyarak seslerini duyurmaya çalıştı.

Lobiler diyarı Amerika Birleşik Devletleri

Lobilerin en fazla etkili olduğu ülkelerin başında ABD gelir. Bir lobi şirketiniz yoksa Kongre üyelerinden randevu bile alamazsanız. ABD, lobicilik faaliyetlerini hukuki bir temele oturtmak üzere, ilk kez 1947 yılında bir yasa çıkarmış; bu yasa daha sonra 1995 yılında da yenilenmiş.

Amerikan Kongresi'nde en güçlü lobi ise şüphesiz Yahudi lobisi. Türkiye–İsrail ilişkilerinin en kötü zamanlarında dahi ABD’yi ziyaret eden Türk Cumhurbaşkanlarının programlarında mutlaka Yahudi lobisinin önde gelen temsilcileriyle bir görüşme yer alır. Yahudi lobisinin gücü Gazze’de devam eden savaşta açıkça görülüyor. Hafta içerisinde Global İlişkiler Forumu (GİF) ile Ankara Politikalar Merkezi’nin(APM) ortaklaşa düzenlediği webinar’a konuk olan Şikago Üniversitesi siyaset bilimi öğretim üyelerinden Prof.John Mearsheimer, ”İsrail lobisinin gücü karşısında hiçbir Amerikan başkanının İsrail’e ateşkes çağrısı yapamayacağını, ABD’nin her koşulda kayıtsız ve şartsız İsrail’i desteklemeye devam edeceğini” söyledi. Yine ABD’de yayınlanan “Responsible Statecraft” dergisinin internet sitesinde 15 Aralık’ta yer alan bir haberde, Amerika-İsrail Halkla İlişkiler Komitesine(AIPAC) bağlı lobi gruplarının önümüzdeki seçimlerde İsrail’i yeterince desteklemeyen veya kamuoyu önünde Filistin lehinde beyanda bulunmuş adayların seçilememesi amacıyla, 100 milyon doların üzerinde bir harcamada bulunmasının öngörüldüğü kaydediliyor.

İsviçre Büyükelçisi'nin başına gelenler

İsrail lobisinin son kurbanı Ankara’daki İsviçre Büyükelçisi Jean Daniel Ruch oldu. Adı geçen ile 1990’lı yılların ortalarında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nda aynı yıllarda görev yaptık. Jean Daniel zeki, girişken ve tipik İsviçrelilerin aksine hoş sohbet, sosyal ilişkilerde çok başarılı parlak bir diplomattır. Genç yaşta İsviçre’nin Belgrad büyükelçisi oldu. Merkez görevlerinden birinde Orta-Doğu konularına ilgisi nedeniyle bir ara İsviçre Dışişleri Bakanı Michele Calmy Rey’in Orta Doğu Özel Temsilcisi olarak görev yaptı. 2016-2021 arasında Tel Aviv’deki 5 yıl süren büyükelçiliğinden sonra aynı yıl Ankara’ya atandı. İki sene gibi kısa bir sürede neredeyse Türkiye’de ziyaret etmediği il kalmadı. Gittiği her yerde güler yüzü ve yumuşak tabiatıyla herkesin sevgisini kazandı. Cumhuriyetin 100.yılı dolayısıyla İsviçre’nin en ünlü müzisyenlerden birine özel bir beste yaptırdı.

Jean Daniel’in başarılı kariyeri Bern’in gözünden kaçmadı. Yaz aylarında Savunma Bakanlığı'nda yeni oluşturulan Güvenlik Politikalarından Sorumlu Devlet Sekreterliği görevine atandı. Ne olduysa bundan sonra oldu. İsrail lobisi düğmeye bastı. Eylül Ayından itibaren İsviçre basınında İsrail’deki büyükelçilik görevi sırasında Jean Daniel Ruch’un Hamas’la ve Hizbullah’ın üst düzey yetkilileriyle görüşmeler yaptığına ilişkin ardı ardına yazılar çıktı. Özel yaşantısına dikkat etmediği iddiasıyla şantaja açık olduğu ileri sürüldü. Jean Daniel’in bu göreve atanmasının uygun olmadığı parlamenterler tarafından da dillendirilmeye başlayınca Dışişleri Bakanı Ignazio Cassis baskılara daha fazla dayanamadı. Adı geçenin Devlet Sekreterliğine atanma kararı iptal edildi.

Büyükelçi Jean Daniel Ruch dün ülkesine dönmek üzere Ankara’dan ayrıldı. Önümüzdeki yıl Haziran ayında da kendi isteğiyle emekli oluyor.