Feminist görüşleri sebebi ile kocası Edward Bulwer-Lytton’ın talimatı ile akıl hastanesine kapatılan Rosina Bulwer Lytton 1802 ve 1882 yılları arasında yaşadı. Evlilik öncesi adı Rosina Doyle Wheeler idi.

On dört roman, denemeler ve mektuplar yayınlamış bir yazardı.

Meclisteki koltuğu sallantıda olan kocası Edward Bulwer-Lytton çok konuştuğunu düşündüğü karısına tahammül edemedi.

A Blighted Life (Çürümüş Bir Hayat) adlı kitabında başına gelenleri anlatan ve üç hafta akıl hastanesinde kapalı kalan Rosina Bulwer Lytton, halkın tepkisi ile dışarı çıkacak ve şöyle diyecekti:

“Bir kocaya eşini, genelde rüşvetle alelacele hareket eden iki doktorun imzasını alarak aslında olmayan bir belgeyle deli ilan ettirip tımarhaneye attırma hakkı veren bu yasadan daha fazla suç teşkil eden, daha despotik bir yasa geçmemiştir meclisten.” (Cahalan, s.30)

Rosina Doyle Wheeler

***

Elizabeth Packard 1816 ve 1897 yılları arasında yaşadı. Evlilik öncesi adı Elizabeth Parsons Ware idi.

Kilisede papaz olan kocası ile ciddi fikir ayrılıkları yaşıyordu. Bu durum, kocasının toplumdaki statüsünü tehdit ediyordu.

Kocası Theophilus Packard, bir doktora para verdi ve karısına deli damgası konulmasını sağladı.

Elizabeth Packard, Jacksonville Akıl Hastanesi'ne kapatıldı ve burada üç sene kaldı. Neyse ki günün birinde pencereden kaçarak bu saçmalıktan kurtuldu. Yaşadıklarını The Prisoners' Hidden Life (Esirlerin Gizli Hayatı) adlı kitapta anlattı.

Bu kitapta sevdikleri aracılığı ile hastaneye kapatılan başka kadınların hikâyelerine de yer verdi.

Elizabeth Packard'ın çabaları sayesinde "Bireysel Özgürlüklerin Korunması Kanunu" yürürlüğe girdi.

Bir kadını akıl hastanesine kapatmak için kocasının sözü o yıllarda yeterli bulunuyordu ve bu durum sorgulanmıyordu.

Elizabeth Ware Packard

* * *

Dorothea Lynde Dix 1802 ve 1887 yılları arasında yaşadı.

Dix, 1800'lü yılların ortalarına doğru servetini akıl hastanelerinin insan onuruna uygun şekilde yapılanması için harcadı.

Babasının alkolik, annesinin ise zor bir kişilik olduğu söyleniyor.

O yıllarda akıl hastanelerinde, zindana vurulanlar, ahırda tutulanlar, zincirle zapt edilenler vardı. Dix, eğitim vermek üzere gittiği bir kurumda gördüğü bu sahneleri iyileştirmek için mücadele verdi.

1845'te Remarks on Prisons and Prison Discipline in the United States (Amerika'da Hapishaneler ve Cezaevi Disiplini Üzerine Notlar) adlı kitabı yayımlandı. İnsan hakları ve daha adil bir dünya için çalıştı.

Dorothea Lynde Dix

Bu kadınlardan haberim olduğunda içimi hem bir mutluluk kapladı; çünkü, kadınlar susmamış, yazmış, etki yaratmış, bedel ödeseler de yola devam etmiş.

Hem de bir hüzün… Çünkü çevremdeki kadınların elbette ben de dâhil en az bir tanıdığı var ki yakını olan bir erkeğin önerisi ile akıl hastanesine kapatılma fikrine kapılıp şöyle bir anlığına mutlu olacak, sonra şaka şaka diyecek ve yağmurda kaybolacak.

The Madhouse (Tımarhane), Francisco Goya, 1812-1819

Kaynaklar

- Dorothea Lynde Dix, Remarks on Prisons and Prison Discipline in the United States, (Philadelphia: Joseph Kite & Co, 1845).

- Elizabeth Parsons Ware Packard, The Prisoners' Hidden Life: Or Insane Asylums Unveiled: as Demonstrated by the Report of the Investigating Committee of the Legislature of Illinois, (JN Clarke, 1871). https://wellcomecollection.org/works/c8jzskyu/items?canvas=7 [Erişim: 15 Ağustos 2022]

- Rosina Bulwer-Lytton, A Blighted Life, (London: Thommes Press, 1994).

- Susannah Cahalan, "Deliler Arasında Akıllı Olmak," (Çeviren: Enes Toplanır, Say Yayınları, 2019).
https://museumofthemind.org.uk/blog/the-anti-insane-asylum-society [Erişim: 16 Ağustos 2022]