PayPal'ın 2 gün önceki açıklaması, ortamda dalgalanıyor. PayPal'ın yaptığı açıklamada BDDK'nın lisans vermeyişinin nedenleri belirtilmiyordu. Adeta bir mağduriyet var gibiydi. BDDK da hala bir açıklama yapmış değil. Eh böyle olunca da, adettendir, herkes kendisine göre yorumlarda bulunuyor. Çeşitli yorum ve komplo teorileri uçuşuyor.

Bazılarına göre e-Ticaret acaip etkilenecek. Öyle mi; Aslında pek değil. Ama kayıtdışı ödemelerin etkileneceği doğru. Komplo teorilerine baktığımızda ise bazılarına göre Troy, bazılarına göre UPT rekabeti PayPal'ı oyun dışına itmiş diyor ama Troy zaten farklı kulvarda ve doğru olan yorum PayPal'ın kendi kendisini oyunun dışına ittiği şeklinde. Bunu daha detaylı anlatalım ve sırası gelmişken Türkiye'nin henüz fazla farkında olmadığı ama bugünlerde hayli sıcak hale gelen "Elektronik Para ve Ödeme Kuruluşları" sektörüne bir göz atalım.

 

6493 Sayılı Kanun, elektronik para ve ödeme sistemleri sektörünü Düzenliyor

 

PayPal'ın Türkiye'de operasyonunu sona erdirmesinin nedeni 2013'de yayınlanan 6493 sayılı kanun[1]. Bu kanunun, ikincil mevzuatı yani yönetmeliği geçen yıl 27 haziran 2015'de yürürlüğe girdi ve firmalara belli şartları yerine getirmesi için 1 yıl süre verdi. 

Bu kapsamdaki firmalar para işlemi yapsalar da, bankalardan farklı firmalar. Sadece ellerine gelen para ile işlem yapıyorlar. Kredi vermek gibi bir hakları yok.

Yönetmeliğin şartlarını yerine getiren firmalar BDDK'dan lisans alarak, Türkiye içinde çalışabiliyorlar. Aksi takdirde çalışamıyorlar. 100 kadar başvuru yapıldığı, bazılarının lisans alabildiği, alamayanların bugünlerde "RET" aldıkları bildiriliyor. PayPal bu red alan firmalardan birisi.

 

Ödeme kuruluşu - elektronik para kuruluşu

 

BDDK 6493 sayılı kanun kapsamında 2 türlü lisans veriyor;

 - Ödeme Kuruluşu

- Elektronik Para Kuruluşu

Ödeme kuruluşu, internetin hayatımıza girmesiyle birlikte orada burada görmeye başladığımız "Fatura Tahsilat" ofislerini düzenlemeye yönelik olarak tanımlandı. Biliyorsunuz, bu fatura tahsilat ofisleri elektrik, su, telekom gibi faturalarının tahsilatında aracılık yapıyorlardı. Tahsilat yapmak için de ilgili firmadan yetki alıyorlardı ama zaman içinde bu firmaların içinden dolandıcı olanlar yani müşterinin faturasının parasını aldığı halde, ödemeyen firmalar ortaya çıktı. Dolayısıyla bunların düzenlenmesi gerekti. 6493 sayılı kanunun düzenlediği bir konu budur. Burayı tıklarsanız, şu ana kadar lisans almış 14 firmanın adını görebilirsiniz

Elektronik Para Kuruluşu ise, PayPal türü firmaları anlatıyor. Bu firmaların özelliği "ön ödemeli" olmalarıdır. Yani kredi vermeye hakları yoktur. Siz önce bir yöntemle (bankadan ya da kredi kartı ile) para ödersiniz, sonra o parayı harcarsınız. Buraya tıklarsanız göreceğiniz üzere, şu ana kadar 6 firma lisans almış durumdadır. 

Örnekleyelim; lisans aldığını göreceğiniz firmalardan Belbim, "İstanbul Kart" olarak bilinen metrolarda geçen kartın daha geniş tanımlanması anlamına geliyor. Türk Elektronik Para, Barodaki avukatlara 2004 yılında kimlik kartı projesi olarak başlatılmış, daha sonra gelişerek dava harçlarını öder hale gelmiş bir karttı. Lisans alarak, şimdilerde herkes tarafından ve genel amaçlı olarak kullanılabilir hale geldi. CeMeTe ise yurtdışına para göndermek için KapalıÇarşı'da kurulmuş bir servis. Şimdilerde onlar da para kuruluşu haline geldiler. Yani firmaların bir kısmı, çoktandır bu sektörün içinde zaten çalışan firmalardı. Şimdi lisanslı olarak çalışıyor hale geldiler.

 

BDDK'nın lisans şartları nelerdir?

 

Elektronik para ve ödeme kuruluşu olmak için, malum önce güvenilir olmak gerekiyor. Sonra işlemlerini açıklayabilmek gerekiyor. İşte burdan hareketle, BDDK'nın şartlarından önemlilerine şöyle bir göz atalım;

- Lisans şartları arasında ortakların kimlikleri ilk sırada yer alıyor. Bu geçmişte kara para aklama ya da hırsızlık türü iş yapanların, elektronik para ya da ödeme işine girmelerini engellemek için kapsamlı bir araştırma anlamına geliyor.

- Şartlardan bir diğeri ise, başvuru yapan firmanın mevcut ve diğer iştigal konuları. Müşteri paralarını başka bir yerde kullanacak mı, ya da nasıl kullanacaklar?

- Önemli bir konu da sunucuların ülke içinde yer alması. Bunun nedenlerini 2 temel başlıkta toplayabiliriz; birisi tüketicinin korunması, diğeri para akışının takibidir. Ayrıca 3cü bir fayda olarak, Türkiye'de sunucuların yer alması, burada yapılan işlerin vergisinin de ödenmesi anlamına geliyor. 

Sunucuların ülke içinde yer alması sayesinde Tüketicinin korunması;

Kişisel Verilerin Yurtdışına çıkarılmasının engellenmesi

Para konusunda sorun çıktığında, Türkiye içindeki mahkemelerde çözülmesinin sağlanması

Para Akışının Takibi

Kara Para Aklamanın engellenmesi

Terör Örgütlerinin Para akışının takibi

Bahis sitelerinde para harcanmasının engellenmesi (yurtdışı bahis sitelerinde işlem yapma hukuksuz kabul ediliyor)


- BDDK şartlarından bir diğeri de "Koruma Hesabı"dır. Bu hesabı şöyle izah edelim; diyelim ki İstanbul Kart'a 100 TL verdiniz. Bugün bunun 5 TL'si ile otobüse bindiniz ve sistemde 95 TL'niz kaldı. Bu şirket bir şekilde sizin paranızı kaybetmesin (ya da alıp kaçmasın) ya da paranızdan para kazanmasın diye, akşam bu kalan 95 TL'yi Merkez Bankasındaki "Koruma Hesabı"na yatırmak zorunda.

 

PayPal neden çekildi?

 

Yukarıda gördüğünüz maddelerden bir kaçı PayPal açısından sorun taşıyor. Bunlardan en önemlisi "Sunucuların Türkiye içinde olması" gerekliliği. Dediğimiz gibi bu hem tüketiciler açısından, hem de para akışının takibi açısından isteniyor.

Duyumlarımız, PayPal'ın bu konudaki lobi çalışmaları sonucunda kanunda değişiklik yapıldığı şeklinde. Daha önce "sunucuların yurtdışında olmaması" maddesi kanunun içinde yer alırken, dediğimiz gibi lobi çalışmaları yapıldığı için kanunda bir yumuşama olmuş ve "kurul karar verir" şekline dönüşmüş. Kurul ise bildiğiniz gibi BDDK. 

BDDK müşteri bilgilerini yurtdışına çıkaramayacağı kararı sadece PayPal değil, Türkiye'deki tüm banka ve finansal kurumlar için uygulanıyor. Ek not olarak verelim; Avrupa Birliği'nin uygulaması da aynı.

PayPal açısından sorunlu bir konu da, yukarıda belirttiğimiz "Koruma Hesabı."

Ayrıca PayPal'ın Türkiye'de işlem yapmasının "vergi ödemek" anlamına da geldiği belirtiliyor. Bu da olayın düşünülmeyen diğer bir yönü. Bugüne kadar kanun olmadığı için, hem PayPal servisini kullananlar, hem de PayPal’ın kendisi vergi ödemiyordu. Ama PayPal lisans alsaydı (ve de sunucusu içerde olsaydı) bu durum değişecekti.

 

PayPal'ın Türkiye'den çekilmesi e-ticaret'i zedeler mi?

 

PayPal'ın Türkiye içinden çıkması, Türkiye içindeki e-Ticaret firmalarını etkilemez ya da etkilerse de fazla etkilemez. Çünkü bu firmalardan alışveriş yapmak için zaten pek çok olanak var. Bunlar havale, kredi kart ile ödeme olabilir.

Ama kayıt dışı ödeme işlemi yapanlar açısından sorun olur. Örneğin, yurtdışındaki firmalara internet üzerinden freelance çalışan yazılımcıların bazıları ödemelerini banka üzerinden değil, PayPal ile alıyor. Çünkü bankadan alınan paralar için fatura ve dolayısıyla vergi ödemek söz konusu olacaktır.

Etkilenecek daha büyük bir kalem, bahis hacmidir. Türkiye'de bahis konusu lisansa bağlıdır ama internetin olanakları sayesinde lisans almamış sitelerde de bahis oynanabilir. Öyle ki, lisansız firmalar vergi ödemediği için çok daha büyük rakamlar sunduklarından, lisansız sitelerde oynanan bahisin miktarı çoktan lisanslılarda oynananın bir kaç katına çıktığı tahmin ediliyor. Lisans almamış ve yabancı bahis sitelerinde oynamanın en önemli araçlarından birisi PayPal idi. Şimdi bunun önemli oranda etkilenmesi söz konusu.

 

PayPal ile Troy rakip midir?

 

Bazı yorumlarda, PayPal'a, Troy yükselsin diye lisans verilmediği söyleniyor. Ama iki'si farklı. PayPal ve Elektronik Para denen sistemlerinden hepsi "Ön Ödemeli" yani banka ya da kredi kartı ile önce ödeme yaparsınız, sonra bu ödemenizi PayPal'ın geçtiği yerlerde kullanırsınız. 

Buna karşılık Troy bir kredi kartıdır. Bankalar Arası Kredi Kart Merkezinin --bugüne kadar neden düşünülmemiş diyebileceğimiz-- bir ürünüdür. Yüksek komisyonlar alan Visa ve MasterCard'ın rakibidir. Yurtiçi pazarda kullanılarak hayatına yavaş yavaş başlıyor. Umarız zaman içinde gelişir. Türkiye'nin kredi kart kullanımında ödediği komisyonların bir kısmı yurtiçinde kalır.

 

Yatırımcılar, ülkemizdeki elektronik para firmalarının peşinde koşuyor

 

Türkiye'de 2015 itibariyle düzenlenen Elektronik Para ve Ödeme Kuruluşları sektörünün cazip hale geldiği görülüyor. Dünya çapındaki bazı yatırım firmalarının lisans almış firmaların peşinden koştukları ve pazarı konuşturacak büyüklükte rakamlar planladıkları duyumlarımız var. Bu da olayın diğer bir yönü...

Yani "ah Paypal, vah PayPal" diyenlere, "yatırım gelmeyecek" diyenlere biraz da bu tarafa bakın diyelim. Yakında şaşıracağınız rakamlar duyabilirsiniz. Biz takip ediyoruz. Gelişmeleri haberleştireceğiz.




[1] ÖDEME VE MENKUL KIYMET MUTABAKAT SİSTEMLERİ, ÖDEME HİZMETLERİ VE ELEKTRONİK PARA KURULUŞLARI HAKKINDA KANUN