Türkiye'yi 4 gündür sarsmakta olan Ekrem İmamoğlu'na yönelik hukuki süreçte, internet erişimin daraltılması ve RTÜK kanalıyla canlı yayınların engellenmesi ile haberleşme ve haber alma özgürlüklerinin, mitinglerdeki polis şiddeti ile gösteri ve toplantı yürüyüşleri özgürlüklerinin halkın elinden alındığı yetmiyor gibi, şimdi de X'in (eski Twitter) para kazandığı ülkenin iktidarına yaranmak uğruna muhalif çok sayıda ismin hesaplarını askıya aldığı anlaşılıyor. Bu konuda New York Times’dan, Financial Times'a kadar her yerde haber var.

Türkiye'de muhalif isimlere ait hesapların, Recep Tayyip Erdoğan'ın en önemli siyasi rakibinin tutuklanmasıyla başlayan yaygın protestolar sırasında X'te (eski adıyla Twitter) askıya alınması, ifade özgürlüğü, siyasi sansür ve sosyal medya platformlarının demokratik süreçlerdeki rolü konusunda ciddi endişelere yol açıyor.

Üstelik Elon Musk bunu ilk defa yapmıyor. 2023 seçimleri öncesinde de AKP'nin talebiyle bazı muhalif hesapları askıya almıştı.  Geçen sefer yaptığı hareketi "Global Govermental Affairs" hesabından duyurmuştu. Ama Wikipedia kurucusu gibi internet öncülerinden ağır eleştiriler aldıkları için olsa gerek. Bu sefer şeffaflık yok. Gizlice kapatmış gözüküyorlar.

Oysa, tarihsel olarak X (Twitter), özellikle basın özgürlüğünün kısıtlandığı ülkelerde, siyasi söylem ve aktivizm için bir platform olmuştu. Şimdi Hükümet baskısı altında hesapların askıya alınması, platformun ve de bizzat Elon Musk'ın kendisinin ifade özgürlüğünü koruma taahhüdü hakkında soruları gündeme getiriyor.

Bu durum, sosyal medya şirketlerinin kendi sermayeleri olan kullanıcıları artık takmadığının ve hükümet baskısı ile artık ifade özgürlüğüne önem vermediklerinin önemli bir göstergesi. Buna karşı tepkisiz kalınmamalı, tavır gösterilmeli, boykot ilan edilmeli ve toplu olarak X.com terkedilmeli. Başka sosyal medya kuruluşlarına geçilmeli.

X.com kimleri askıya aldı ve niçin?

Haberlere göre, Türkiye'deki muhalif figürlere, gazetecilere ve aktivistlere ait hesaplar, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın başlıca siyasi rakibinin tutuklanmasının ardından patlak veren yaygın protestolar sırasında X tarafından askıya alındı. Askıya alınan hesapların tam listesini "İfade Özgürlüğü Derneği" sayfasından görebilirsiniz. Bazı örnekleri şöyle listeleyelim;

Bu askıya almalar, bilginin serbest akışının kamuoyunun farkındalığı ve seferberliği için hayati önem taşıdığı kritik bir siyasi anda gerçekleşiyor. Yani başka deyişle, X'in hükümet baskısına uyduğu veya içerik kaldırma talepleri için aşağıdaki nedenlerden biri çerçevesinde işbirliği yaptığı ve sansüre ortak olduğu anlaşılıyor.

- 5651 sayılı yasa uyarınca verilen mahkeme kararları,

- Hükümet yanlısı bot ağları tarafından yapılan toplu raporlama kampanyaları,

- Platformun algoritmik moderasyonu veya "spam" veya "yanlış bilgi" gibi politikaların kötüye kullanılması.

Bunun sonucunda ise, protesto koordinasyon kanallarına erişim kaybı, dijital ortamdaki mesajlaşmaları engelleme, muhalif  seslerin susturulması gibi etkiler meydana geliyor.

Eleştirmenler, Elon Musk'ın X'i satın almasından bu yana, platformun kaldırma talepleri konusunda şeffaf davranmakta isteksiz olduğunu ve özellikle iş veya düzenleyici risklerin söz konusu olduğu durumlarda otoriter rejimlere itaat ettiğini söylüyor. Zaten Musk seçim zamanı olan askıya almalar için şöyle demişti : "Yerel yasalara uyacağız veya o ülkede kapanma riskini göze alacağız."

AKP hükümeti zaten yöneticilerini eleştiren içerikleri kaldırmaları veya hesapları askıya almaları için sosyal medya platformlarına baskı yapma konusunda uzun bir geçmişe sahip. 5651 sayılı internet yayınlarının düzenlenmesi ile ilgili kanunda 18 yılda yapılan 19 büyük değişiklik ve ilaveten sosyal medya ve dezenformasyon yasaları da zaten bunun bir başka göstergesi oldu.

Ne yapılabilir?

- Bireyler İçin: Mastodon, Bluesky, Telegram, Matrix, Signal gibi alternatif kanalları kullanın. İlla X üzerinde kalmak istiyorsanız, tamamen susturulmaktan kaçınmak için yedek hesaplar tutun ve takma adlar kullanın. Wayback Machine veya Nitter gibi araçlarla önemli hesapları/içerikleri arşivleyin. Türkiye dışında hashtag'ler kullanarak uluslararası farkındalığı artırın (örneğin, #TurkeyCensorship, #FreeSpeechUnderAttack).

- Sivil Toplum İçin: Dijital haklar gruplarıyla (ö Access Now, EFF, Article19) iletişime geçin. Kaldırma emirlerinin kamuya açıklanması için X'e şeffaflık talepleri gönderin. Açıklama ve yeniden yürürlüğe koyma talebinde bulunan kamuya açık beyanlar veya açık mektuplar yayınlayın.

- Gazeteciler ve Araştırmacılar İçin: Seçici yaptırımların askıya alınmalarını ve kalıplarını izleyin ve belgelendirin. Dijital baskıyı izlemek için OONI, NetBlocks, Censored Planet gibi araçları kullanın.

Bütün bunların ötesinde yeniden tekrarlayacağım; turk-internet.com, t24.com.tr gibi bağımsız medya organlarını destekleyin. Okuyarak, reklamlarına tıklayarak ya da mali destek atarak.  Türkiye'de dijital hakları ve internet özgürlüğünü korumak için çalışan örgütlere fon sağlayın ve destekleyin. İnternet hizmetlerinin keyfi olarak kısıtlanmasını veya engellenmesini önleyen ve net tarafsızlığını sağlayan yasalar (bant daraltmalarını engelleyen) için baskı yapın.

X.com'un bu yeni askıya alma hareketi, sosyal medya şirketlerinin giderek artan strateji değişikliğinin yaşanan son örneği. Sosyal medya platformlarının asıl sermayeleri kullanıcılar olmasına karşın, bu şirketler sundukları hizmetler artık alışkanlık yarattıkları ve vazgeçilmez hale geldikleri için, kullanıcılara değil hükümet taleplerine öncelik veriyor. Halbuki engellendiklerinde savunanlar biz kullanıcılar olmuştuk. 

Dijital hakları ve ifade özgürlüğünü korumak yalnızca Türkiye için değil, aynı zamanda dünya çapındaki demokrasiler için de önemlidir. Bu nedenle tüm dünyadaki kullanıcıları da yardıma çağırmak ve sosyal medya şirketlerine, kullanıcıların gücünü fark ettirmek gerekir.

Bu nedenle herkesi X.com (Twitter) BOYKOTUNA ve diğer platformlara geçmeye davet ediyorum. Hesabınızı kapatmasanız bile kullanımınızı sona erdirin. Diğer platformlara geçin (ben ağırlıklı Bluesky tercih ediyorum).

NOT: İmamoğlu'nun 15 milyon civarı oy aldığının açıklamasının arkasından 21.40'da X.com geri adım attı. Bu saate kadar yapmadığı açıklamayı yaptı. Üstelik bu tür bir açıklamayı 2023 seçimlerinde yaptığı sansür zamanında yapmamıştı. Anlaşılan İmamoğlu'nun gelmekte olduğunu görüp, taraf değiştirdiler. Çünkü açıklama şu şekilde;