Hava durumu ölçümlerinin başladığı 1881 yılından bu yana dünya hiç bu kadar sıcak olmamıştı. Ürkütücü olan ise 2024’de hava sıcaklığının bir önceki yıla göre 0,3 derece atmış olması. Rekor derecede sıcaklık yaşarken 2024’ün en fazla yağmur ve kar yağışına tanık olması da bir başka endişe verici tespit. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün araştırmasına göre, 2024 yılında 219 şiddetli fırtına, kuraklık sel gibi olağanüstü hava koşulları ile karşılaştık. Daha ayrıntılı araştırılan 29 olaydan 26’sından iklim değişimi sorumlu. Bu olaylardan kaynaklanan ölü sayısı 3 bin 700. Milyonlarca insan da yerinden oldu. Uluslararası İklim Değişim Dairesi Copernicus’un hesaplamaları bu yıl ortalama küresel sıcaklığın, sanayi öncesi ortalamanın en az 1,55 derece üzerinde olabileceğini gösteriyor. 2023 yılında bu rakam 1,48 dereceydi. O zaman bile BM Genel Sekreteri António Guterres bir “iklim çöküşünden” söz ediyordu. Göz göre göre dünyamız ısınıyor ve biz neredeyse hiç bir şey yapmıyoruz. İklim değişiminin müsebbibi, doğal gaz, petrol ve kömür 2024 yılındaki kadar kullanılmamıştı. 2024’te, fosil yakıtlar yüzünden karbondioksit ve sera gazı salınımının önceki yıla göre yüzde 0,8 arttığı hesap ediliyor.

İklim değişimi nedir?

İklim değişimi genellikle “küresel ısınma” kavramıyla eş anlamlı olarak kullanılır ve uzun bir zaman diliminde dünyanın ikliminin hem soğumasını hem de ısınmasını ifade eder. Yeni bir olgu değildir. Terim, sıcaklık, yağış miktarı ve okyanus akıntıları gibi faktörlerdeki uzun vadeli değişiklikleri de içerir. İklim değişimi, son yıllarda dünya çapında yapılan sayısız araştırma ve gözlemle kanıtlanmıştır. Burada önemli olan uzun vadeli eğilimlerdir. Yani, uzun süreli bir ısınma trendi olsa bile, zaman zaman yukarı veya aşağı yönlü sapmalar olabilir.

Sera etkisi nedir?

Atmosferimiz, dünyayı bir kalkan gibi saran sera gazları içerir. Bu sera gazları, dünyadan gelen ısının uzaya sızmasını engeller. Buna sera etkisi denir. Doğal bir sera etkisi, insan müdahalesi olmadan da mevcuttur. Sera etkisi atmosferin kısa dalga boylu güneş ışınlarını büyük ölçüde geçirebilmesine rağmen, dünya yüzeyinden ve havadan yansıyan uzun dalga boylu ısı ışınlarının daha az geçirgen olmasıyla meydana gelir. Bu durum, karbondioksit veya metan gibi sera gazlarından kaynaklanır. Doğal sera etkisi sayesinde dünya, yaşamı mümkün kılan bir sıcaklık seviyesine ulaşır.

İklim değişiminin nedenleri neler?

Sera etkisi, aynı zamanda küresel ısınmanın temel nedenidir. İnsan faaliyetleri, atmosfere daha fazla sera gazı, özellikle karbondioksit (CO₂), salınmasına yol açarak doğal sera etkisini artırır. Bu da dünya yüzeyinin ek olarak ısınmasına neden olur. Buna antropojenik, yani insan kaynaklı sera etkisi denir. İnsanların neden olduğu sera gazı emisyonlarının yüzde 50’den fazlası, elektrik ve ısı üretimi, ulaşım ve endüstriyel süreçler gibi faaliyetler için kömür, petrol ve doğal gazın yakılmasından kaynaklanır.

Sera gazlarının diğer önemli kaynakları ise tarım ve arazi kullanımı değişiklikleridir. Örneğin, ormanların kesilmesi, bataklık ve sulak alanların kurutulması gibi faaliyetler de önemli rol oynar.

İklim değişimi ile ilgili verdiğim bu basit tanımlamalar dünyanın atmosfere salınan sera gazı yüzünden ne büyük bir tehlike içinde olduğunu önümüzdeki dönemde anlatmak için bir girizgahtı. Savaşlar ve ekonomik krizler gözlerimizi biraz kör ediyor. Çevremize bakıp, dünyamızı korumak bölgesel değil evrensel bir eylem. Bir dahaki yazıda görüşmek üzere…