Değerli okurlar, kurumlarda 2022 yılı beyan dönemi başladı. Kurumların bu ay sonuna (son gün pazar günü ve takip eden gün 1 Mayısa rastladığından 2 Mayıs 2023 tarihine kadar) 2022 yılı kurumlar vergisi beyannamelerini vermeleri gerekiyor. Beyannameler elektronik ortamda gönderildiğinden 2 Mayıs 2023 günü saat 23.59’a kadar sisteme yüklenmesi şart.

Bu yılın ilginç bir özelliği var. Çünkü Mecliste 7440 sayılı Yapılandırma Kanununa son anda eklenen geçici 1 inci madde ile 2022 yılına ilişkin genel beyan dönemi başlamadan 2022 yılı için matrah artırımı konusu düzenlendi.

Bu düzenleme beklendiği şekilde yoğun olarak eleştirildi/eleştiriliyor.

Beyan dönemi başladığına göre eleştirilerin dozunun azaltılıp azaltılmayacağını bilemiyorum. Tekrarlayan vergi aflarının ve 2022 yılının matrah artırımı kapsamına alınmış olmasının sistem üzerindeki ahlaki ve felsefi etkilerini başka bir yazıya bırakarak, düzenlemeyi teknik açıdan değerlendirdiğimde;  kurumlar vergisi bakımından fena kurgulanmamış olduğunu söyleyebilirim. Önceki yıl matrahı ile son geçici vergi matrahının çıpa olarak alınmış olması çoğu örnekte çalışıyor. Sanırım son anda gündeme geldiği için gelir vergisi açısından güvenlik önlemleri tam düşünülmemiş, çünkü sistem sanki kurumlar vergisi mükellefleri düşünülerek kurgulanmış gibi.

2022 matrah artırımı en çok, 2021 yılı kurumlar vergisi ve 2022 yılı üçüncü dönem geçici vergi beyannamelerinde zarar veya düşük matrah beyan edilen, ancak 2022 son çeyreğinde kazancın yüksek çıktığı durumlar yönünden eleştiriliyor.

Bu durumdaki tüm mükelleflerin asgari beyan civarında, yani düşük beyanda bulunacakları varsayılıyor. Bu durumdaki mükelleflerin kurumsal yapılarını, halka açıklığını, global yapının bir parçası olabileceklerini, kamuoyuna açıkladıkları etik değerlerini, belli büyüklükteki şirketlerin bağımsız denetim yaptırma zorunluluğunu, yasal defterlerin sadece Maliye için tutulmadığını, finansal tabloların da yine sadece Maliye için çıkarılmadığını göz ardı ediyorlar sanki...

Bunu şu anda hiç kimse bilemez! 

Bu konuda meslek mensuplarının da haksız ve ölçüsüz eleştirildiğini görüyorum.

Konuya bir de şu açıdan bakalım: Vergi sistemimizde başta finansman gider kısıtlaması olmak üzere birçok sorunlu konu var. Bu sorunlu alanlar her geçen gün artıyor. Kimi inceleme elemanları da haksız eleştirileri ile bu sonuca katkıda bulunabiliyorlar. Matrah farkı yükseldikçe hatayı düzeltmek neredeyse olanaksızlaşıyor. Bu durum karşısında mükellefler risk almayıp ihtirazî kayıtla beyan ve dava yoluna gidiyorlar. Son yıllarda bu eğilim artıyor. Ancak bu yol da uzun ve meşakkatli. Ayrıca dava masrafları ve dava lehe sonuçlandığında tahsil edilen faizin katlanılan piyasa faizine nazaran düşüklüğü de olumsuz tarafları...

Ancak şu tespiti yapabiliriz sanırım: 2022 yılına ilişkin matrah artırımı, mükellefleri tartışmalı konularda daha çok risk almaya itebilir. Bunu daha çok risk alacakları şeklinde değerlendirmek de pek doğru değil, çünkü bu konuların çoğunda zaten mükellef haklı. Olaya, mükellef yasal hakkına bir de üzerine vergi ödeyerek sahip olabiliyor, diye de bakmak pekâlâ mümkün…

Neyse konumuza dönelim…

Matrah artırımından yararlanabilmek için 31 Mayıs 2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) başvurmak mümkün, ancak kurumlar vergisi beyanlarının 1 Nisan – 2 Mayıs 2023 tarihleri arasında yapılması gerekiyor. 

2022 yılı için kurumlar vergisi matrah artırımından yararlanmayı düşünen kurumların beyanlarını yaparken geçici maddedeki düzenlemeleri dikkate almaları zorunlu.

Bu düzenlemeleri şöyle özetlemek mümkün:

Geçici madde hükmüne göre 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunulabilmesi için bu yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamelerde beyan edilen vergiye esas matrahların, 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın yüzde 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın yüzde 40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması şartı aranıyor.

Şimdi bu konuyu örnekler üzerinden açalım ve tartışalım.

Örnek 1

2021 yılı kurumlar vergisi matrahı 1.000.000 TL ve 2022 yılı üçüncü dönem geçici vergi matrahı 1.500.000 bin TL olan bir kurum, 2022 yılı matrah artırımından yararlanmayı düşünmektedir. Bu mükellefin 2022 yılı kurumlar vergisi matrahının yasal kayıtlarına göre 1.800.000 TL olduğunu varsayalım.

Mükellef, önce 2022 yılı için geçici maddede öngörülen karşılaştırmayı yapmalı, yani yasal kayıtlarına göre çıkan matrahını geçici maddede yer alan iki asgari tutarla karşılaştırmalıdır.

Birinci asgari tutarın hesaplanması:

2021 yılı matrahı x 2,2293 = Birinci asgari tutar 

1.000.000 TL x 2,2293= 2.229.300 TL

İkinci asgari tutarın hesaplanması:

Üçüncü dönem geçici vergi matrahı x 1,40 = İkinci asgari tutar 

1.500.000 TL x 1,40 = 2.100.000 TL

Bu tutarlardan 2021 yılı matrahına göre hesaplanan asgari tutar daha yüksek olduğundan, 2022 yılı için matrah artırımı yapacak bu kurum 2022 yılı matrahını en az 2.229.300 TL olarak beyan etmek zorunda.

Peki bu örnekte mükellefin yasal kayıtlara göre oluşan matrahı 1.800.000 TL olduğuna göre, geçici maddeye göre hesaplanana asgari matrah tutarı 2.229.300 TL nasıl beyan edilecektir? Daha doğru bir ifadeyle aradaki (2.229.300 TL – 1.800.000=) 429.300 TL fark matraha nasıl eklenecektir?

Tabii ki bu mükellefin yasal kayıtlarda geliri artırıcı veya gider azaltıcı kayıt düşerek bunu sağlayabileceğini düşünmek mümkün, ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı mükellefe daha iyi bir çözüm sunmuş bulunuyor.

Çünkü kurumlar vergisi beyanname formatına "7440 S. KANUN GEÇİCİ MADDE- 1 KAPSAMINDA ARTIRILAN MATRAH” açıklaması ile 95 numaralı satır eklendi.

Buna göre, örnekteki mükellef 2022 yılı kurumlar vergisi beyannamenin 95 numaralı satırına 429.300 TL yazarak, matrahını 2022 yılı matrah artırımına uygun hale getirebilir.

Bu durumda matrah artırım tutarı en az (2.229.300 x yüzde 25=) 557.325 TL olarak hesaplanır. Bu tutar geçici madde ile kurumlar için belirlenen 2022 yılı asgari artırım tutarı 500.000 TL’den yüksek olduğundan artırıma bu tutarın esas alınması gerekir.

Görüldüğü gibi bu mükellef 2022 yılına yönelik matrah artırımından yararlanabilmek için (2.229.300-1.800.000) x yüzde 23= 98.739 TL fazladan kurumlar vergisi ödemeyi göze alıyor.

Tabii ki bu mükellef ayrıca,

- Normal oranda (557.325 x yüzde 20=) 111.465 TL,

– İndirimli oranda (557.325 x yüzde 15=) 83.598,75 TL matrah artırımı vergisi ödeyecektir.

Örnek 2

Mükellef 2021 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde zarar ve 2022 yılı üçüncü dönem geçici vergi beyannamesinde ise 500.000 TL matrah beyan etmiştir. 2022 yılına ilişkin taslak beyannamede 500.000 TL matrah çıkmaktadır. Bu mükellef 2022 yılı için matrah artırımından yararlanmayı düşünmektedir.

2021 yılı beyannamesinde zarar beyan edildiği için karşılaştırma sadece geçici vergi beyanı ile sınırlı olarak yapılacaktır.

Üçüncü geçici vergi matrahı x 1,4= Asgari kurumlar vergisi matrahı

500.000 TL x 1,4 = 700.000 TL

Asgari matrah artırımı tutarı mükellefin 2022 için hesapladığı tutardan yüksek olduğundan, asgari tutar kurumlar vergisi beyanına esas alınacak ve mükellef beyannamedeki satıra 200.000 TL yazarak beyanını asgari tutara çıkaracaktır.

Matrah artırımına gelirsek, beyan edilen matrah üzerinden matrah artırım tutarı (700.000 x yüzde 25=) 175.000 TL olarak hesaplanacaktır. Bu tutar 2022 yılı için geçerli asgari matrah artırımı tutarı 500.000 TL’nin altında olduğundan, artırım 500.000 TL üzerinden yapılacaktır.

Buna göre mükellef;

- Normal oranda (500.000 x yüzde 20=) 100.000 TL,

– İndirimli oranda (500.000 x yüzde 15=) 75.000 TL matrah artırımı vergisi ödeyecektir.

Örnek 3

Mükellef 2021 yılı kurumlar vergisi ve 2022 yılı üçüncü dönem geçici vergi beyannamesinde zarar beyan etmiştir. 2022 yılı için taslak kurumlar vergisi beyannamesini hazırlamış olup, devreden zarar çıktığı için 2022 yılına ilişkin matrah oluşmamaktadır. Bu mükellef 2022 yılı için matrah artırımınındın yararlanmak istemektedir.

7440 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesine göre, 2021 yılı kurumlar vergisi ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamelerinde zarar çıkması durumlarında karşılaştırma yapmaya gerek olmadığından, bu mükellef 2022 yılı beyannamesini devreden zararı içerecek şekilde verecektir.

Ancak matrah artırımına, 2022 yılı için geçerli asgari artırım tutarı 500.000 TL’yi esas alacak ve indirimli orandan yararlanma hakkı varsa 75.000 TL vergi ödeyerek 2022 yılı için kurumlar vergisi açısından vergi incelemesi ve tarhiyat riskini ortadan kaldıracaktır.