Çin’in yeni yapay zekâ modeli DeepSeek R1 teknoloji dünyasına bomba gibi düştü. Çip üreticisi Nvidia’nın hisseleri 600 milyar dolar değer kaybetti. Silikon Vadisi’nde DeepSeek’i “Yapay Zekânın Sputnik Anı” veya “Çin’in Amerikan teknoloji endüstrisini çökertme girişimi” olarak tanımlayanlar oldu. DeepSeek’in sansürcülüğü konuşulmaya başlandı. Peki, nedir bu DeepSeek?

1. DeepSeek nedir?

DeepSeek, elde ettiği başarıyla dünyanın en büyük çip üreticisi Nvidia’nın hisselerini çökerten Çinli yapay zekâ şirketinin ismi. Bir nevi Çin’in OpenAI’ı diyebiliriz. Şirketin başkanı Liang Wenfeng’e de “Çin’in Sam Altman’ı” diyorlar. DeepSeek henüz 1,5 yıllık bir şirket. 2023’ün mayıs ayında kuruldu ve geçen hafta yayınladıkları son büyük dil modeli (LLM) R1’e gelene kadar birkaç model yayınladılar fakat hiçbiri bu denli dikkati çekmedi. R1 modeli ise bütün teknoloji dünyasını elde ettiği başarıyla şoke etti. Zira hem çok ama çok daha ucuza mâl olmuştu hem de OpenAI kadar zekiydi.

2. Nvidia hisseleri neden çöktü?

DeepSeek’in yayınladığı son model, R1, yapay zekâ dünyasına tabiri caizse “bomba gibi” düştü. Zira ABD’nin Çin’e uyguladığı ambargo nedeniyle DeepSeek şirketinin son model Nvidia ve AMD çiplerine erişimi yoktu. Buna rağmen geliştirdikleri model tüm performans testlerinde ChatGPT’ye (modelin adı OpenAI o1) rakip olacak sonuçlar elde etti. Silikon Vadisi’nin önemli yatırımcılarından Marc Andreessen durumu “Yapay Zekânın Sputnik anı” olarak tarif etti. Yani Amerikalılar, bu kadar düşük bir teknolojiyle bu kadar başarılı bir uygulamayı en son Ruslar onlardan önce Sputnik’i uzaya fırlatmayı başardıklarında görmüşlerdi. Aşağıda DeepSeek-OpenAI karşılaştırma sonuçlarını görebilirsiniz.

Foto: DeepSeek1

3. Nvidia’nın zararı ne kadar?

Yaklaşık 600 milyar dolar! “Bu işler 30-40 bin dolarlık çipler olmadan da oluyormuş” algısı nedeniyle şirketin hisseleri yüzde 17 değer kaybetti. Bir diğer çip üreticisi AMD de yüzde 6 değer kaybetti. Düşüş sürecek mi, göreceğiz. Şöyle düşünün: Elon Musk en son bu çok pahalı çiplerden 100 bin tanesini birbirine bağlamıştı. Yeni açıklanan Stargate Projesi’nde 600 milyar doların büyük bir kısmı yine bu çiplere harcanacaktı. Şimdi tüm hesaplar değişti.

4. DeepSeek bunu nasıl başardı?

Şimdi önce başarıyı tam olarak tarif etmekte fayda var: Elimizde R1 isminde bir YZ modeli var ve Çinliler bunun sadece 5,6 milyon dolara mâl olduğunu söylüyor. Şu anda kadar YZ hakkında bildiklerimizle böyle bir bütçeyle bu başarıya ulaşmak imkansızdı! ABD’de bu rakamın bilerek “abartılı” derecede düşük gösterildiğini ileri sürenler var ve bu iddialarında haklı olmaları ihtimal dahilinde. Lakin uzmanlar bunun 10 katı daha maliyetli olması durumunda bile R1’in adeta “bedavaya” mâl edilmiş bir YZ modeli olarak görülebileceğini söylüyor. Çünkü ortada milyar dolarları bol keseden saçan üç oyuncu var: OpenAI, Google ve Meta. Sadece Meta bu yıl yapay zekâya 60 milyar dolar kaynak ayırdı. Düşünün!

5. DeepSeek sansürcü mü?

Tabii ki öyle. Öyledir yani. Çin’den çıkan hemen hemen her ürün gibi. Çin menşeli herhangi bir ürünün Tiananmen Meydanı katliamını size açık açık anlatmasını bekliyorsanız biraz naif olduğunuzu kabul etmelisiniz. Lakin şu aşamada DeepSeek’in sansürüne takılmak işin biraz popülist kısmı. Zira biz yine işimizi ChatGPT’yle sürdürürüz sürdürmesine ama çarpıcı olan şey Çin’in OpenAI kadar başarılı bir YZ modelini açık kaynak olarak piyasaya sürmüş olması. Yani herkes R1 modelini alıp geliştirebilecek. ABD’de Silikon Vadisi’nin dahi çocuklarının bu yüzden paçaları tutuşmuş durumda, hatta bunlardan biri DeepSeek’in “Çin hükümetinin Amerikan teknoloji endüstrisini yok etmek için hazırladığı detaylı bir komplo” olduğunu öne sürecek kadar ileri götürdü işi.

6. DeepSeek’i farklı kılan ne?

Bu aslında çok teknik bir soru ve yer yer benim boyumu da aşıyor ama en basit haliyle söylersek DeepSeek R1 modeli, “pekiştirmeli öğrenme / reinforcement learning” konusunda rakiplerinden daha başarılı. YZ modellerinin bu öğrenme biçimini daha önce AlphaGO gibi satranç ve go oyunlarında çok başarı sağlayan uygulamalarda görmüştük. Burada da bunun daha iyi bir versiyonuna ulaşıldığını söylüyor uzmanlar. DeepSeek mühendisleri işlemci gücüne yüklenmek yerine “daha ince bir mühendislikle” bu başarının sağlandığını söylüyor. Bu açıdan “oyunu değiştiren” bir başarıyla karşı karşıyayız: Zira şimdiye kadar “ne kadar işlemci o kadar zekâ” diyorduk. Şimdi artık milyar dolarlar olmadan da zekânın artabileceğini görmüş olduk.

7. ABD-Çin yarışı nelere mâl olabilir?

Yapay zekâ tehlikeli ellerde bir silaha dönüşebilir. Bunu hep söylüyoruz. Daha geçen hafta Davos Zirvesi’nde güvenlik konusu bir kez daha gündeme geldi. Burada iki tavır var: Bir grup bu teknolojilerin açık kaynak olmasını tehlikeli buluyor. Yani kötü insanların elinde bu teknolojinin çok büyük bir silah olabileceğini düşünüyor. Diğer grup ise açık kaynağa karşı çıkanları bu alanda tekelleşme istemekle suçluyor. Yani diyorlar ki, “siz bu işten milyar dolarlar kazanabilmek için açık kaynağa karşı çıkıyorsunuz.” İki tarafın da haklı ve haksız olduğu yanlar var. Lakin R1 gibi bir modelin açık kaynak olarak sunulması gösteriyor ki, ABD-Çin rekabeti kızıştıkça belki de gerçekten tehlikeli olabilecek teknolojiler ortalığa saçılmaya devam edecek. Göreceğiz.