Dr. Bader Arslan’ın 15 Temmuz’da T24’teki “İstihdam piyasası ne alemde?” başlıklı yazısından öğreniyoruz ki 2012 Nisan’da 2 milyon 425 bin olan işsiz sayımız bu Nisan 2 milyon 641 bine yükselmiş yani işsiz sayımız 216 bin artmış durumda; ancak Dr. Arslan önemli bir noktaya dikkat çekiyor “Bugün itibarıyla Türkiye’de çalışan sayısı 25 milyon 691 bin kişi ve bu şu ana kadar görülen en yüksek istihdam düzeyi.”Anlaşılan istihdam piyasasındaki tablo henüz o kadar karamsar değil; ancak ekonomik tablo içerisinde istihdam rakamlarının istikrarı, hem ulusal hem de uluslararası aktörler için çok önemli. İşte geçtiğimiz Pazar 2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile şekillendirilen yeni istihdam teşviklerine de bu pencereden bakmak lazım.

Bakanlar Kararı sürpriz değil; çünkü Karar’a kaynaklık eden hükmü barındıran 6486 sayılı Kanun Mayıs sonuna doğru TBMM’de kabul edilmiş ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa istihdam piyasasına ilişkin önemli iki teşvik mekanizması eklenmişti.

·        İstihadama ilişkin getirilen birinci teşvik “yurtdışında işçi çalıştıracak işverenler için” oldukça önemli. Buna göre, yurtdışında çalıştırılmak maksadıyla yurt içinden götürülen sigortalılar için ödenecek işveren priminin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından karşılanması hükme bağlanmış oldu.

·        İkinci ve en önemli teşvik ise geçtiğimiz yılsonunda teşvik süresi dolan 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Hakkında Kanun Kanunun yerine konumlanacak olan teşvik modeliydi. Buna göre, 10 ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerinde, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi dikkate alınarak, işveren payının Hazine tarafından karşılanacak tutarı 6 puana kadar arttırılabilecek ve puan arttırılacak bu illeri ve uygulama süresini ise Bakanlar Kurulu tespit edecekti.

2013/4966 sayılı BKK bu tespitleri yaptı. Buna göre, Karar’a ekli (I), (II) ve (III) sayılı listelerde belirtilen yerlerde faaliyet gösteren ve 10 ve üzerinde sigortalı çalıştıran özel sektöre ait işyerlerine, sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanmak üzere 6 puan ilave sigorta primi teşviki sözkonusu olacak.

Teşvik Afyonkarahisar, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize, Sivas, Trabzon ve Uşak'taki iş yerleri için 31 Aralık 2016'ya; Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yozgat'taki iş yerleri için 31 Aralık 2017'ye ve Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van, Bozcaada ve Gökçeada’daki iş yerleri için ise 31 Aralık 2018'e kadar uygulanacak.

İstihdam teşviklerinin, Ekonomi Bakanlığı tarafından başarılı şekilde idare edilen, “Yeni Yatırım Teşvik Sistemi”nin en önemli bir parçası olan “Bölge Esası” üzerine konumlandığını görüyoruz. Diğer bir anlatımla, istihdam teşviklerinde 2013/4966 sayılı BKK’na eklenen 3 Bölge, yatırım teşvik sistemindeki 4, 5 ve 6. Bölgeler ile örtüşüyor. İki istisnayla; Trabzon ve Uşak. Bu iki il yatırım teşvik sisteminde 3. Bölgede yer almalarına rağmen, istihdam teşvikleri kapsamına sokulmuş durumdalar. 

Bu istihdam teşvikinin, başta 6. Bölge teşvikleri olmak üzere, 2012 Haziranından beri uygulanan yeni yatırım teşvik sisteminin etkinliğini azaltacağı iddia edilebilir. Aşağıda verdiğimiz tablo incelenirse bu kaygının çok da yerinde olmadığı görülecektir; çünkü 6. Bölgede yapılan ve Ekonomi Bakanlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlara birçok ciddi teşvik verilmekte.

Yatırım teşvik sistemi kapsamında istihdam edilen personel için sağlanan “Sigorta Primi İşveren Hissesi, Gelir Vergisi Stopajı ve Sigorta Primi İşçi Payı Teşvikleri” 6. Bölgede yapılacak yatırımların operasyonel maliyetlerini azaltmak için oldukça önemli fırsatlar olarak dikkat çekiyor. Buradan bakınca, Pazar günü 2013/4966 sayılı BKK ile çerçevesi çizilen ve 5084 sayılı Kanun’un varisi olan istihdam teşvik modelinin, yeni yatırımlara Ekonomi Bakanlığı tarafından verilen teşvikleri etkilemediği gibi; bu teşviklerin yanında -operasyonel maliyetleri düşürmek bakımından- oldukça cılız kaldığı da söylenebilir; ancak yine de istihdama verilen bu teşviklerin oldukça önemli ve faydalı olacağının altını çizmemiz gerekli.

Twitter: @AKIN_EMRAH

Dr. Bader Arslan’ın yazısı:

http://t24.com.tr/yazi/istihdam-piyasasi-ne-alemde/7059