15 Ocak’ta 2014 Ocak-Aralık bütçe gerçekleşmeleri yayımlandı. Bu sayede 2014 Bütçesi’nin 12 aylık sonuçlarını da görmüş olduk. Sonuçlara bakarak, olumsuz bir tablo ile karşı karşıya olduğumuzu söylemek mümkün değil; ancak ayrıntıları irdeleyince önemli mali ipuçları karşımıza çıkıyor. 2014 bütçe sonuçlarına ilişkin verilere kısaca değinelim;  

Gelirler

Ocak-Aralık 2014 döneminde kümülatif “bütçe gelirleri” 2013’ün aynı dönemine göre %9,3 artışla 425,8 milyar TL olarak gerçekleşmiş. Her ne kadar revize hedefler tutturulmuş olsa da bu düşük artış oranı 2014 boyunca sıkça değindiğimiz, “bütçenin gelir performansındaki düşüklüğe” de işaret ediyor. Aynı dönemde “vergi gelirleri”nin de beklenen performansı tam gösteremediği belirtmemiz lazım. Vergi gelirlerinin artış oranı, genel gelir artış oranından daha kötü; %8,1’lik artışla 352,4 milyar TL’lik bir vergi geliri gerçekleşmesi var; ancak 2014 başında hedeflenen vergi gelirinin 348,3 milyar TL olduğunu da not edelim.

2014 için ithalde alınan KDV rakamları dikkat çekici. Bu yıl ithalde alınan KDV kümülatif olarak sadece %2,6 oranında artmış ve 64,4 milyar TL olarak gerçekleşmiş. İthalde alınan KDV ile “dış ticaret açığı ve cari açık” ilişkisini düşününce; bu rakamların, dış ticaret dengesi ve cari açık bağlamında oldukça olumlu bir işaret olduğunu söyleyebiliriz. Özetle 2014 sonu itibariyle cari açık rakamında bir sürpriz olmayacağını öngörmek mümkün. Diğer taraftan, üretimimizin hammadde ve aramalı bakımından, ithalata olan bağımlılığının yüksek olduğunu düşününce, ithalde alınan KDV verileri içeride ekonomik yavaşlamaya ve ihracat performansımızın düşebileceğine işaret ediyor olabilir.

“Dâhilde alınan KDV (%0,3 artış) ve ÖTV (%6,6 artış)” kanallarında yaşanan dikkat çekici oranda düşük performans 2014 sonu itibariyle dikkat çekiyor. Dâhilde alınan KDV 38,1 milyar TL ile bu yılbaşında hedeflenen 39,6 milyar TL’nin 1,5 milyar TL altında kalmış durumda. ÖTV ise 91 milyar TL ile yılbaşında belirlenen hedefi yaklaşık 1,5 milyar TL aşmış. Belirtelim, ÖTV’de bütçe hedeflerinin üzerinde gerçekleşen kalemler tütün mamulleri, MTV ve dayanıklı tüketim malları; petrol ve doğalgaz ürünler ile kolalı gazozlar ise hedeflerinin altında kalan kalemler.

Özetle, vergi gelirlerinin ana motoru olan ÖTV ve KDV kanallarında 2014’te iyi bir performans gördük demek oldukça zor. Belirtmemizde yarar var 2014 için belirlenen Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi hedefleri de yakalanmış durumda.

Giderler ve Bütçe Dengesi

2014 Bütçesi’nin asıl yıldızının “gider tarafı” olduğunu söylemek pek yanlış olmaz. “Bütçe giderleri” bu yıl %9,8 oranında artışla 448,4 milyar TL olarak gerçekleşmiş durumda. Giderler cephesinde, yılsonu bütçe hedefinin 436,4 milyar TL’den 448 milyar TL’ye revize edildiğini de belirtelim. Bir not daha ekleyelim, özellikle son yıllarda “bütçe dışı harcamalarda” hızlı bir artışın yaşandığı uzmanlar tarafından vurgulanan bir diğer önemli nokta. Bu durum karşımızdaki bütçe gider rakamlarının tam olarak reel durumu yansıtmadığı anlamına gelebilir; ancak biz yorumlarımızı resmi olarak açıklanan rakamlarla yapmak durumundayız.

Faiz dışı fazla konusunda geçen yıla kıyasla biraz daha kötü bir tablo var. 2014’te “faiz dışı fazla”  2013’e oranla %13,4 azalmış ve 27,2 milyar TL olmuş.

Özetleyelim, 2013 yılsonunda 18,5 milyar TL'lik bir “açık” veren Bütçe; 2014’te 22,7 milyar TL “açık” vermiş durumda. Bütçe açığı için revize yılsonu hedefinin 24 milyar TL olduğu düşünülünce, mevcut açığın tahminlerin ötesinde olumlu olduğunu belirtmek lazım; bunda bütçe giderlerindeki disiplin başrolü oynuyor. Bütçe açığı için belirlenen hedefin tutturulması da oldukça önemli başarı olacaktı; ancak bu noktada akıllara, neden aradaki 1,5 milyar TL’ye yakın kaynağı Ar-Ge veya yatırım teşvikleri gibi katma değeri yüksek kaynaklara aktaramıyoruz sorusu geliyor.

Kısacası, her ne kadar vergi gelirleri performansı beklenen potansiyelinin altında kalsa da “mali disiplinin” sürdürülmesi bakımından 2014’ün başarılı bir yıl olduğunu vurgulamak gerekli. Ekleyelim, vergi gelirlerinin istikrarını ve mali disiplini korumak için -ortasında bir de genel seçim yaşayacağımız- 2015 biraz daha çetin bir yıl olacağa benziyor.

(*) Bu makale www.KPMGvergi.com adresinde yayımlanmıştır.