2013 yılı Avrupa Birliği tarafından 'vatandaşlık' yılı olarak ilan edildi. Temel amaç Avrupa vatandaşlığı çerçevesinde bireylerin haklarının geliştirilmesi, hükümetler, sivil toplum ve özel sektör arasındaki diyalogun geliştirilmesi olarak tanımlanmış.
Genel olarak teknokratik ve bireylerin pasif ve edilgen olduğu sistemlerden kamu yararının bireyler üzerinden geliştirildiği, etken ve çoğulcu demokrasiye geçiş Avrupa Birliği’nin 2020 hedefleri arasında öne çıkmaktadır. Vatandaşlığın inşasında ve gelecek kurgusunda temel vurgu aktivistlere ve sivil toplum örgütlerine yapılmaktadır.
Sivil toplumun son yıllarda gelişmesi daha etkin bir rol almasını gündeme getirmiştir. Geleneksel yaklaşımların daha teknokratik ve bürokratik kurumlar yaratması, örgütlerin toplumdan kopmaları, aktivistlerin sistemin imkânlarından faydalandırılmamaları parçalı bir yapıyı gündeme getirirken günümüzde bu bütünlüğün bireyler ve örgütler açısından vazgeçilmez olduğu görülmeye başlandı.
Kamusal olanın yorumlanması, örgütlü bireylerin kamu politikalarına etki edebilmeleri ve STK’ların vatandaşlar, kamu kurumları ve özel sektör ile diyalogunun gelişmesi açısından yeni bir yaklaşım zorunlu olarak gündeme gelmiştir.
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu 2008 yılında başladığı sivil topluma danışma süreçlerini bu yıl Sivil Düşün AB Programı olarak başlattı. Sivil Düşün’ün önceki yıllarda uygulanan programlardan farkı katılımcı bir yaklaşımla 11 ilde 730 STK temsilcisi ve aktivistle yapılan görüşmelere dayandırılmasıdır.
Sivil düşün STK’ların, platform, çatı örgüt ve ağlarının destek ihtiyaçlarına hızlı, esnek, yapıcı ve yenilikçi bir yaklaşımla yanıt veriyor. Sivil Düşün Türkiye’de ilk defa aktivistlere ve tüzel olmayan sivil toplum aktörlerine destek çalışması başlatarak daha güçlü ve daha aktif bir sivil toplumla, geleceğin Türkiye’sine katkı vermeyi amaçlıyor.
Program çerçevesinde sivil topluma yönelik aşağıdaki desteklerin verilmesi planlandı:
- Aktivistler için esnek fonlar
- Sivil toplum örgütleri için küçük hibeler
- Sivil toplum Ağları ve Platformları için Çerçeve Ortaklık Anlaşmaları
- Bilgi, iletişim ve farkındalığın artmasını destekleyecek faaliyetler
Örgüt ve Örgütlenme
12 Eylül darbesinden sonra gündeme getirilen “örgüt” kötüdür yaklaşımı Türkiye’de örgütlenmenin gelişmesini engelleyen en önemli etkenlerden biri oldu. Son yıllarda sivil toplumun yeniden canlanışı ile örgütlenmeye duyulan ihtiyaç aşağıdaki tabloda verilmiştir.
|
Yıl
|
Kurulan Dernek Sayısı
|
Kapanan/kapatılan Dernek sayısı
|
Net Artış
|
Faal Dernek Sayısı
|
Dernek Üye Sayısı
|
|
2000
|
1.852
|
1.560
|
292
|
60.931
|
-
|
|
2001
|
4.812
|
1.424
|
3.388
|
64.374
|
-
|
|
2002
|
4.930
|
1.195
|
3.735
|
68.155
|
-
|
|
2003
|
4.880
|
1.248
|
3.632
|
71.832
|
-
|
|
2004
|
4.837
|
7.531
|
-2.694
|
69.439
|
4.738.414
|
|
2005
|
6.495
|
4.713
|
1.782
|
71.287
|
6.935.419
|
|
2006
|
7.828
|
5.837
|
1.991
|
73.378
|
7.674.066
|
|
2007
|
9.018
|
5.063
|
3.955
|
77.849
|
7.181.499
|
|
2008
|
7.612
|
4.764
|
2.848
|
80.200
|
7.559.754
|
|
2009
|
3.693
|
1.774
|
1.919
|
83.954
|
7.385.853
|
|
2010
|
-
|
-
|
-
|
86.324
|
8.228.319
|
|
2011
|
-
|
-
|
-
|
86.324
|
8.852.907
|
|
2012
|
-
|
-
|
-
|
93.480
|
-
|
|
Toplam
|
55.957
|
35.109
|
32.549
|
93.480
|
-
|
Değişimin hızlı olması sivil toplumun ihtiyaçlarının karşılanması açısından sorunları gündeme getirmiştir. Bu anlamı ile sivil topluma kaynak sağlayan kurumlar bürokratik süreçlerin yarattığı dışlanma olgusunu gündeme getirerek aktivistler ve hak temelli çalışan örgütler üzerinden sivil toplumun toplumsal ve kamusal karar alma mekanizmalarına etki etmeleri için politikalar geliştiriyorlar.
Sivil topluma danışma süreçleri her geçen gün önem kazanırken daha fazla kurum bu alana kaynak aktarmaya başlamıştır. Avrupa Birliği’nin politika değişikliği bu alanda radikal değişiklikleri gündeme getirirken İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı yeni yayınladığı hibe programı ile hak temelli çalışmalara destek vererek Türkiye’de sivil topluma yönelik politika değişikliklerini destekledi.
Her iki program da sivil toplum, kamu, özel sektör diyalogunun geliştirilmesine katkı verecek programlar olarak Türkiye’de örgütlü toplumun ve çoğulcu demokrasinin gelişmesine katkı verecektir.
