Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 29 Ekim 2022'de Bursa'da seri üretime geçen Türkiye'nin ilk yerli otomobil markası Togg'un SUV modelinin yanında. (Fotoğraf: AA)

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "Rabbim tekerine taş değdirmesin" diyerek sunumunu yaptığı elektrikli otomotiv Togg'u ciddi endişeye sevk eden bir gelişmeyi yazacağım.

Togg'u meraklıları bilir. "Yerli ve milli" olmadığına yönelik eleştirilerin odağında Anadolu Grubu, BMC, Turkcell, Zorlu Holding ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) konsorsiyumu ile Bursa Gemlik'teki fabrikasını kurdu. Yeşil teknolojiye uygun olarak yapılan bu elektrikli otomobile Çinli rakip geliyor. Üstelik AKP iktidarının eliyle…

18 Temmuz'da TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilen ve Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından imzalanan torba yasa, dolaylı olarak Çinli bir otomobil firmasına gümrük muafiyeti getiriyor. Tabii ki yasada "Çinli" demiyor, ama öyle bir tarif yapıyor ki Çin menşeili elektrikli bir otomobil firması tarif ediliyor.

Firmanın adını TBMM tutanaklarından öğreniyoruz.

İYİ Partili Buğra Kavuncu'dan dinleyelim:

"Son günlerde Türkiye'de böyle inanılmaz bir Çinli yatırımcı modası var. İşte, belli bir alanda, otomotiv alanında Çinli BYD firmasına bir teşvik verildi ve Türkiye'de yatırım yapacaklar. … Verilen bu imtiyazlarla yaptığınız o Togg'la ilgili yatırım da çok büyük bir tehlike altına girdi."

İYİ Partili Dursun Ataş da şu konuşmayı yaptı:

"Çinli bir şirketin 100 bin aracı vergisiz Türkiye'ye getirmesini Meclis'e getirmişti. Bundan dolayı vazgeçilen vergi geliri ne kadar biliyor musunuz bilmiyorum ama ben söyleyeyim. 4 milyar doların üzerinde bir vergi gelirinden vazgeçilmiştir. Çinli şirket kâr edecek, vergi ödemeyecek, üstüne de reklamını yapa yapa bitiremedikleri yerli aracımız Togg büyük zarar görecektir."

Teklifin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, Togg üreticilerinden Türkiye ve Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) temsilcisi "Bu düzenlemeye göre 1. 600 cc altındaki hibrit aracın 1 milyon 350 bin TL altında olması durumunda ÖTV oranının yüzde 30 olarak düzenlenmesinin Togg'un lehine olmayacağını değerlendiriyoruz" yorumunu yaptı.

Çin'den ithal edilecek ve "Plug in" denilen, hem elektrikli hem de motorlu hibrit model 100 bin otomobilin üç yıl boyunca gümrük vergisi muafiyetine sahip olmasını komisyon görüşmelerine katılan İYİ Partili Ümit Özlale'ye de sordum:

 "Togg'un piyasa değeri şu an 1 milyon 700 ya da 1 milyon 800 bin TL civarında. Siz BYD otomobillerini TOGG'un altına bir fiyatla alabileceksiniz vergi muafiyetinden dolayı. Togg'u önemli ölçüde baltalıyacak. Devlet vergi gelirinden de olmuş olacak."

Çinli BYD firması 1995 yılında kurulmuş. Build Your Dreams (hayallerini yarat) sözcüklerinin kısaltması olan firma ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında Türkiye'de yaklaşık 1 milyar dolar değerinde yatırım yapılmasını öngören bir anlaşma imzalandı geçtiğimiz Temmuz ayında. Merkezi de Manisa olacak.

BYD, elektrik otomobil satışlarında Elon Musk'ın Tesla'sıyla dünya birinciliği için rekabet ediyor.

Türkiye, Haziran ayında Çin'de üretilen araçlara ek yüzde 40 gümrük vergisi getirse de 5 Temmuz'da yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla Türkiye'de yatırım yapanlar bu vergiden muaf tutuldu.

Çin bir anlamda ek vergi kararının arkasından dolandı. Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu durumu anlayacağınız.

Otomotiv endüstrisi uzmanı İskender Aruoba ile de konuştum olası Togg ve BYD rekabetini:

"BYD ne yaptıysa, ne verdiyse artık; AB, Çin otomobillerini sokmamaya çalışırken Çinli firma Türkiye üzerinden Avrupa pazarına girmeye çalışacak. Çinli arabalara Türkiye damgası vurulur, AB-Türkiye Gümrük Anlaşması çerçevesinde o otomobiller Avrupa'da satılır. Buna tepki olarak Bursa'daki Oyak Renault ve Fiat fabrikalarını kapatabilir Fransa ve İtalya. Otomotiv sektöründen ekmek yiyen irili ufaklı 34 bin yatırımcı zarar görür. İşçiler işsiz kalır. Dünyada 160 yıldır otomobil yapılıyor. Bugüne kadar 25 bin tane özel marka icat edildi. 25 bin markadan global manada 70 marka kaldı. Togg'un batmasıyla ölen markalara +1 eklenecek. Bu kadar fütursuz bu kabine… Ülke aleyhine böyle kararlar alabiliyorlar. Önlerinde bir seçim var farkında değiller mi? Farkındalar da başka bir önlem aldılar mı diye korkuyorum."

Hatırlanacağı üzere T24 yazarı Füsun Sarp Nebil, bilişim devi Meta'nın Instagram'ının Türkiye'de günlerdir kapalı olmasıyla ilgili bir spekülasyonu yazmıştı:

"AKP hükümetinin Çin yakınlığı da bir etken olabilir. Şöyle ki; Instagram üzerinde ciddi bir ticaret dönüyor. TikTok bunu almak için uğraşıyor ama zor olacak. Çünkü erken gelen oturur usulü, Instagram alanı kapmış durumda."

DEM milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu'nun Çin devletinin asimilasyon, baskı ve şiddetine maruz kalan Uygur Türklerini gündeme getirirken yaptığı bir hatırlatmayı ben de hatırlatayım bunlara ek olarak.

Dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 30 Temmuz 2019  tarihinde Çin ziyaretiyle ilgili "Çin Halk Cumhuriyeti'nin daveti üzerine Sincan'a bir gözlem heyeti gönderiyoruz" diye tweet atmıştı. Bildiğim kadarıyla öyle bir gözlem heyeti gönderilmedi Uygur Türklerinin yaşadığı Sincan bölgesine. Haziran ayında Çin'e giden ve Ankara'nın "Tek Çin" politikasını teyit eden Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın Uygur bölgesine ziyaretine izin verilmesi gözlem heyeti sıfatını taşır mı bilinmez ama Türkiye'nin ekonomik krize ve Orta Doğu'da olası savaşın olası sonuçlarına karşı Çin ve Rusya ile hemhal olması, vergi muafiyeti imtiyazlarına başka bir anlam katıyor.

Bu kez Togg'un ayağına taş değebilir.