Hazine ve Maliye Bakanlığı

Kamu açıklarının nasıl ortaya çıktığı, nasıl finanse edildiği (vergi, borç vb.), finansmanda kullanılan borçların kaynağı ve risk unsurları ekonomik göstergeler üzerinde derin izler bırakır. O nedenle borcun hangi kaynaklardan (iç ya da dış) elde edildiği, faiz, döviz, vade gibi unsurlarına ilişkin etkin borç yönetiminin gerçekleştirilip-gerçekleştirilmediği tüm ekonomik göstergeleri etkiler. Riskleri düşürülemeyen bir borçlanma stratejisi de borç yükünü arttırarak ülke refahının azalmasına yol açar.

İç borçlar, Hazinenin devlet iç borçlanma araçları (DİBS) ihracıyla yurt içi kaynaklardan (bankalar, kurumsal tasarruflar, kamu kurumları, firmalar vb.) aldığı borçlardır. O nedenle iç borç dendiğinde merkezi yönetimin iç borcu anlaşılır. Merkezi yönetim iç borç stoku da Hazinenin daha önce iç piyasalara ihraç ettiği borçların anapara ödemeleri başta olmak üzere, proje finansmanı, garantili borç vb. yükümlülüklerinin belirli bir tarihteki anapara tutarıdır. Dış borçlar ise Hazinenin dış piyasadan tahvil ya da kredi ile sağladığı borçlardır. Ancak dış borç stoku için genellikle brüt dış borç stoku ifadesi kullanılır. Brüt dış borç stoku sadece kamu sektörünün değil, aynı zamanda özel sektör ve TCMB borçlarının toplamıdır.

Türkiye’de iç borç stoku hızla artıyor. 2017 sonunda 574 milyar TL olan iç borç stoku 2021’de 1,2 trilyon TL’ye ulaştı, 2024 ilk çeyrekte 4,5 trilyon TL’yi aştı. İç borç stoku kısa sürede ikiye, üçe katlanmış oldu. Milli gelirin dörtte birine yakın.

Hazine, iç borçlanma takvimine uygun şekilde mayıs ayı ihraçlarına başladı. Son iki günde beş ayrı ihraç gerçekleştirdi.

Bu ay Hazinenin 210,4 milyar TL iç borç bulması gerekecek. En önemli gerekçe de mayıs ayı iç borç servisini (anapara ve faiz ödemesi) gerçekleştirme zorunluluğu. İç borç servisinin toplamı 146,1 milyar TL. Bu tutarın 58,3 milyar TL’si anapara, 87,8 milyar TL’si de faiz ödemesi.

Sıkı para politikası, politika faizindeki yükseliş sonucu DİBS’lerin ortalama yıllık bileşik faizinde yükseliş devam ediyor. Bu durum Hazinenin faiz yükünü de etkiledi. Ödenecek anapara ile faiz ödemesi farkı, anapara aleyhine giderek yükseliyor.

Nisan ayıyla karşılaştırırsak, Hazine bir ay öncesine göre hem miktarsal olarak daha fazla borçlanıyor hem de ortalama yıllık bileşik faizde yükseliş kendisini göstermiş durumda.

• Hazine 6 Mayıs’ta 11 ay vadeli Hazine Bonosu ihraç etti, ortalama yıllık bileşik faizi yüzde 50,52’ye kadar yükseldi. Aynı DİBS 15 Nisan’da da ihraç edilmişti, onun ortalama yıllık bileşik faizi yüzde 49,41’di.
• Yine 6 Mayıs’ta ihraç edilen 2 yıl vadeli Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin ortalama yıllık bileşik faizi yüzde 45,09 oldu. 15 Nisan’daki aynı DİBS ihalesinde faiz yüzde 44,55’ti.
• Ayrıca 7 Mayıs ihalesinde ihraç edilen TÜFEX için faiz yüzde 3,73 iken, 16 Nisan ihalesinde bu faiz yüzde 2,58’de kalmıştı.

Hazine iki günde beş ihraç ile 96 milyar TL borçlandı, hala 114 milyar TL daha borç bulması gerekecek. O nedenle mayıs ayı ihraçları son iki günkülerle sınırlı değil.

20-23 mayıs tarihleri arasında beş ihraç daha var. Bunlar içinde dikkat çeken enstrümanlar bulunuyor. Doğrudan satış yöntemiyle ihraç edilecek Avro Cinsi Devlet Tahvili ve Avro Cinsi Kira Sertifikası. Bir süreliğine ara verilen bu senetlere geri dönüldüğü anlaşılıyor. Oysaki iç borç stokunda döviz kuru riski hâlâ yüksek.

İç borçlanmada altın riskine de dikkat edilmeli. Nisan ihraçlarında Hazine Altın Tahvili ve Altına Dayalı Kira Sertifikası ihracıyla 18,5 ton altın karşılığı borçlanmıştı. Oysaki Hazine 2023’te bu iki enstrümanı kullanmamıştı.

Hepimiz dört gözle kamuda tasarruf beklerken, gördüğünüz gibi Hazine yoğun bir şekilde borçlanmaya devam ediyor, edecek de.