Yazar yönetmen Elina Psykou'nun festivallerden dört ödülle dönen ve 14. Uluslararası Suç ve Ceza Film Festivali Uzun Metraj Film Yarışması'na aday hibrit belgeseli, Boşluktaki Bedenler (Stray Bodies), Avrupa Birliği ülkelerindeki kürtaj, tüp bebek ve ötanazi yasalarındaki açmazlar nedeniyle geçici ve mecburi ülke değiştirmek zorunda kalan kadınlara dair.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kadın Hakları Kulübü sayesinde haberdar olduğum Stray Bodies, temaya aşina olsam da ağırlığı, derinliği ve düşündürücülüğüyle beklentimin çok üstünde sarsıcıydı.

Yaşama ve ölüme ilişkin hakları, yıllara yayılan bir süreçte kadın hikayeler üzerinden anlatan Boşluktaki Bedenler, din, sivil toplum ve siyaset ekseninde zıt görüşlere yer veriyor. Belgesel, bireylerin haklar konusundaki duygusal, fiziksel, psikolojik zorluklarının yanında farklı dini, siyasi görüşler, yönelimler ve bakış açılarıyla ilerliyor.

Belgesel, kürtajın ve ertesi gün haplarının yasak olduğu Malta’dan operasyon için günübirlik Sicilya’ya seyahat eden genç bir kadının hikayesiyle başlayıp eşcinsel ve bekar olduğu için tüp bebekle üreme hakkı bulunmayan kadınların, tüp bebeğin yasal ve ticari bir sektör haline geldiği Yunanistan’a olan yolculuğuyla sürüyor.

Hikâyenin diğer ana konusu ötanazi ise annesinin acı içindeki son yıllarına tanık olmuş bir sağlıkçının, uygulamanın yasal olduğu İsviçre deneyimini yalın gerçekliğiyle aktarıyor. Ötanazinin kişilik hakkıyla birlikte, bakım yükü ve bakım veren birinci derece yakınlar için yarattığı çatışma felçli anneye uygulamayı yapması gereken evladın gözünden yansıtılıyor.

Boşluktaki bedenler, Türkiye’de hukuk çerçevesinde haklarla korunan kürtajın, uygulamada karşılaştığı güçlükler hali hazırda mevcutken konunun hukuk, inanç ve etik eksenindeki zorluğunun, Avrupa Birliği ülkelerindeki kadınlar için de ne denli derin olduğunu çok net ortaya koymuş.

Kadınların kendi bedeni üstündeki yasal hakları konusunda dahi hem fikir olamamış bir Avrupa Birliği var sahnede. Tüp bebekle üreme hakkı için de benzer çelişkiler geçerli. Cinsel yönelimden bağımsız olması gereken temel haklardan üreme hakkı, Türkiye gibi çoğu “çağdaş ülkede” evlilikle koşullanıyor.

Kürtaj Hakkı’nın dini açıdan sorgulandığı karelerde tek gecelik ilişkisinden hamile kalan bir kadının günah çıkarırken rahiple olan konuşması yer alıyor ve “Avrupa Birliği dini olarak da bir birlikse nasıl oluyor da yasal olarak bu hak eşit şekilde tanınmıyor” sorusu ile izleyiciyi baş başa bırakıyor.

Malta’ya birkaç saatlik mesafedeki Sicilya’da yani Katolik İtalya’da kürtaj yasal bir hakken Malta’da yaşayan kadınlar zoraki kürtaj yolculuklarına, aşırı maddi yüke veya merdiven altı kliniklere mecbur ediliyor.

Kürtajın yasal olduğu diğer ülkelerde de başka engelleyici/zorlaştırıcı ön şartlar mevcut ve uygulama politikaları farklılık gösteriyor. Örneğin; Fransa'da kürtaj için uygun gebelik süresi 16 hafta iken İspanya'da 14 hafta, İtalya'da 90 gün.

Gösterim sonrası yapımcı Ivan Madeo’yla olan söyleşi, 2017’de başlayıp pandemi, içerik ve ekonomik sorunlarla 2024’te tamamlanan belgeselin konusu kadar hayata geçirilmesinin de kolay olmadığını ortaya koydu. Bu süre zarfında dahi bazı hak ve sınırlar, değişen hükümetlerle beraber değişmiş.

Çekimler başladığında, Yunanistan’da yasak olan kremasyon (ölü yakma) hakkı çekimler devam ederken yasallaşmış. Yasadan önce kremasyon için mecburi seyahatler, Yunanistan’dan Bulgaristan’a doğruymuş. Ölen yakınınızın son arzusunu yerine getirmek için mezarını açtırıp, bedeninden kalanlarla yapmak zorunda olduğunuz bir ülkeler arası bir yolculuk burada söz konusu olan. Türkiye de ise kremasyon hakkı hukuken var fiilen yok.

Tüm süreci değerlendirdiğinde, yapımcının kendi payına çıkarımından anlıyoruz ki; temel haklarımız içinde mücadeleden vazgeçmemiz ve umudumuzu yitirmemiz asal şart. Her şeyden önce bunu kendi eşsizliğimize ve birbirine benzemeyen yaşamlarımıza borçluyuz. Aksi halde kadınlar için başka bir dünya mümkün görünmüyor.