Geçen yıl pandemi ile birlikte baş gösteren fiyat artışları ve stokçuluk üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugün olduğu gibi, ülkemizde faaliyet gösteren 5 marketin fahiş fiyat artışları sonucunda vatandaşların perişan olduğunu, bu marketlerle mücadele edeceklerini açıklamıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu açıklaması üzerine Rekabet Kurumu ülke genelinde faaliyet gösteren 5 market ve 24 tedarikçi firma olmak üzere 29 şirket hakkında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunu ihlal edip etmediklerinin belirlenmesi amacıyla soruşturma başlatmıştı.
Soruşturma pandemi ile başlamıştı
Rekabet Kurumu 7 Mayıs 2020 tarihli toplantısında; gıda, temizlik ve hijyen ürünlerinin üretim ve ticareti ile iştigal eden teşebbüslerden bazılarının özellikle fahiş fiyat artışı davranışlarının rekabet hukukunu ihlal eder nitelikte olabileceğine dair ciddi ölçüde kanaate vardığı gerekçesiyle bu şirketler hakkında soruşturma kararı verdiğini açıklamıştı. Kaldı ki, zincir marketlere yönelik eş zamanlı yürüyen bir sektör incelemesi de devam ediyordu.
Rekabet Kurumunun o günkü açıklamasında bugüne kadar hiçbir şekilde rastlamadığımız “Söz konusu soruşturmanın normal süreçlerden daha hızlı tamamlanacağı” cümlesi dikkatimi çekmişti. Rekabet Kurumu bu açıklama ile şunu demeye çalışıyordu: “Kanun, soruşturma süresini 6 ay olarak belirliyor. Genelde bu süre yetmez 6 ay daha ek süre verilir. Ama biz bu sürelere de uymayacağız, soruşturmayı kanunda belirtilen sürecinden erken tamamlayabiliriz.”
Kurumun o açıklaması çok talihsizdi çünkü soruşturma süreleri kanunla belirlenmiş. Kanunun belirlediği süreci nasıl kısaltacaktı çok merak ettim. Zira içinde 29 firmanın olduğu çok kapsamlı bir soruşturma. Bu soruşturma süresini nasıl kısaltacak, açıklamaya muhtaç yönü var bu düşüncenin. Nitekim soruşturma 1,5 yılını dolduruyor. Anlaşılan Ekim sonu soruşturma bitecek.
Belli ki, o tarihte konunun üzerine giden Cumhurbaşkanı Erdoğan’a şirin görünme adına, soruşturmayı açtık, süresinden önce de bunu bitireceğiz mesajı verilmek istendi.
Peki ne oldu?
Normal süreden önce bitmesini bırakın, normal süreyi 3’e katladı. Soruşturma 18 ay sürdü.
Bu işleyen süreç bana göre normal. Kaldı ki, kanunda belirtilen süreçlere uymadan kısaltarak soruşturmayı sonlandırıp karar verilseydi, bu karar usul yönünden Danıştay’dan dönerdi.
Soruşturma kapsamındaki şirketler
Soruşturmayı yürüten raportörün Başkanlığa sunduğu raporda rekabet ihlali yaptıkları yönünde görüş bildirilen 5 zincir market ve 2 Tedarikçi firma hangi gruplara ve kimlere ait bakalım:
- 1- MİGROS
- Anadolu Grubu
- 2 - CARREFOURSA
- Sabancı Grubu
- 3 - ŞOK
- Ülker Grubu
- 4 - BİM
- Mustafa Latif Topbaş
- 5 - A-101
- Turgut Aydın
- 6 - SAVOLA GIDA
- Suudi Arabistanlı Prens El Velid Bin Talal
- 7 -PROCTER&GAMBLE
- William Procter ve James Gamble ın kurucusu olduğu ABD şirketi
Soruşturmada karar aşamasına gelindi
7 Mayıs 2020 tarihinde başlayan ve 5 zincir marketi de kapsayan 29 şirket hakkında yürütülen soruşturma sona yaklaştı. Cuma günü soruşturma kapsamındaki firmalara 27 Ekim 2021 günü sözlü savunma yapılacağı bildirildi.
Soruşturma heyeti, soruşturma kapsamındaki 29 şirketten 5 zincir market ile bu marketlerin tedarikçileri arasında yer alan Yudum zeytin yağlarını üreten Savola Gıda ve Tic. A.Ş ile Procter&Gamble Tüketim Malları Sanayi A.Ş’nin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 4. maddesini ihlal ettiği yolunda görüş belirtilen, 5 zincir market ile 2 tedarikçi firma Rekabet Kurulu'na 27 Ekim 2021 günü son olarak bu kez “sözlü savunma” verecek.
Rekabet Kanunu'nun 48. maddesine göre, “sözlü savunma” yapıldığı gün veya en geç 15 gün içinde gerekçesi ile birlikte karar açıklanır.
Rekabet Kurumu’ndan zincir marketlere yeni soruşturma yok gibi
Gündemde olan fiyat artışları için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sert çıkışı ve sonrasında Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında başlattığı denetimle birlikte, zincir marketlerin fiyat birlikteliği ve arz planlaması nedeniyle gözler Rekabet Kurumuna çevrilmişti. Muhtemeldir ki, Rekabet Kurumu bugünkü iddialar üzerine zincir marketlere yeni bir soruşturma açmayacak, yürüyen soruşturmayı sonuçlandıracak ama bugünkü ihlal iddialarını da kararına yansıtacak biçimde alt sınırdan uzaklaşarak bir idari ceza verecek. Ben böyle bir karar verilebileceğini düşünüyorum.
Bugünkü iddialar mevcut soruşturmaya yansıtılamaz, gerekiyorsa yeni bir soruşturma açılmalı
Kurul, böyle düşünüp kararı bu düşünceden hareketle verirse yanlış karar vermiş olur. Çünkü karara bağlanacak soruşturma, bu teşebbüslere soruşturma açılan tarihteki ihlal iddiaları üzerinde yürümüş, savunmalar o iddialar üzerine yapılmıştır. Dolayısıyla şu anki konjonktürün etkisi altında kalınarak bugünkü iddiaların yürüyen soruşturma kararına yansıtılması doğru olmaz.
Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün için dile getirdiği hususlar için rekabet ihlali olup olmadığı araştırılacaksa, Rekabet Kurulu’nun yeni bir soruşturma açması gerekir.
Rekabet Kurumu’nda belirlenen görüşe göre, “Sözlü Savunma” toplantısından sonra kararın açıklanması için 15 gün de beklenmeyecek. Ya ertesi gün, ya da en geç üç gün içinde karar açıklanacak.
Bekleyip göreceğiz.
Prof.Dr. Aydın Ayaydın
Rekabet Kurumu Kurucu Başkanı
