2012 yılının Kardeş Türküler (KT) açık hava konserleri ayındayız.
Linda ve ben Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Sahnesi'nde (KT) ekibini izliyoruz.
İkimiz de Ermeniyiz
Linda'nın anadili Kürtçe.
Benimki Ermenice.
Sahnede 'klam'larıyla Kürt Kadın dengbejler var...
İçten içe sesleri yankılandıkça konser alanında insanlar anlamasalar bile bir hüzün kaplıyor etrafı.
Linda birden ağlamaya başladı.
“Bizimkilerin hikâyesini anlatıyorlar” dedi...
Bizimkiler dediği “Kürtçe konuşan Ermeniler” ve şimdiki Kürdistan'ın asıl sahipleri...
O an aklıma gelen ilk şey.
Karapetê Xaço oldu...
Kürtçe konuşan Ermenilerin müzikteki iki simge isimden biri.
Diğeri de Arame Tigran.
Kürt dilinin şarkılarda yaşamasına vesile olan yıllarca Kürtlerin Yerevan Radyosu'ndan dinleyerek Kürtçe şarkı öğrendikleri...
Her sözü geçtiğinde saygıyla anmaları...
Kendi kendime diyorum kendi dilimiz kadar başkalarınınkine değer vermişiz ki sahiplenmişiz, yaşatmışız...
Seviniyorum bir yandan.
Bir yandan da üzülüyorum.
O yanık sesiyle kim bilir ne güzel Ermenice türkü de yakardı.
Karapetê Xaço...
Bugün Usta'nın ölüm yıldönümü.
Kürt dengbêjlik geleneğinin önemli isimlerinden Karapetê Xaço'nun asıl adı Garapet Khaçaturyan'dı.
1900’lerin başında, bugünkü Beşiri ilçesine bağlı Bilêder köyünde, Ermeni bir ailenin dört çocuğundan biri olarak dünyaya geldi.
1915'te Soykırım'ı yaşadı.
Gözlerinin önünde anne ve babası öldürüldü.
3 kardeşiyle birlikte Xerzan ovasında dilencilik yaparak ayakta kalmaya çalıştı.
Dengbejlik serüveni de bu günlerinde başladı.
Ünlü bir aşiret beyi olan Fîlîtê Qûto’nun ölümü için ona adadığı 'stran'la hayatı değişti.
O kadar içten ve güzel söylüyordu ki Fîlît Ağa’nın oğlu Hesê Bey, onun, yanında kalmasını rica etti. O da kaldı. O yıllarda daha fazla stran ezberler ve söyledi ve kayda geçirir.
1925'te, Şêx Said İsyanı'nın da ortasında kalır genç dengbej.
Bu kez kendisini Suriye’de bulur. Qamişlo’da (Kamışlı).
Kamışlılı bir Ermeni aile olan Azizyan ailesinin kızı Yeva ile evlenir...
4 kızı olur bir de oğlu...
Düğünlerin aranan dengbêjidir artık.
Suriye’deki Fransız Lejyonu’na katılır.
15 yılını geçirir lejyonda.
Meşhur Yerevan radyosu macerası bu 15 yılın sonunda başlar.
1946'da Sovyet Ermenistan'ından gelen çağrı ile hayatı boyunca gitmek istediği Ermenistan'a taşınır. Artık Yerevan'dadır...
Yerevan Radyosu, methini duyduğu Karabetê Xaço'yu Kürtçe bölümüne kadrosuna dahil eder.
Kürt çoğrafyası üzerinde Kürtçe dinleyen birçoklarının rüyalarındaki Karabetê Xaço efsanesi böyle başlar.
Artık sesi radyo sayesinde tüm Kürt coğrafyasına ulaşır.
2005'te, 100 yıllık hayatını, Solxoza çaran köyünde noktaladı.
Karapetê Xaço'dan bugüne unutulmaz sesiyle anlattığı “Lawıke Metini”, “Filite Kuto” gibi onlarca stran ve klam kalır.
Karapete Xaço işte bölye bir insandı.
Biz Ermenilerin hüzünlü hikayesinin bir başka hüzünlü parçası...
Bugün ölüm yıldönümü olan Karapete Xaço'nun anısına Xaço'nun ünlü klam'ı 'Lawike Metini'nin davulla yorumunu Gevende'den Gökçe Gürçay çaldı.
Çalanların ve hazırlayanların emeğine sağlık.
Buradan Karapetê Xaço'ya selam olsun....
Yazıya Kaynakça: Bir Çığlığın Yüzyılı: Karapetê Xaço, Si Yayınları, İstanbul, 2002
