Yargıda kritik yol ayrımı: Can Atalay için nasıl hareket edilecek, bu kez tahliye edilecek mi?

Anayasa Mahkemesi’nin Gezi davasında 18 yıl hapse mahkûm edilerek tutuklanan TİP Milletvekili Can Atalay için ikinci kez hak ihlali kararı vermesinin ardından gözler, daha önce bu kararı uygulamayan yerel mahkemeye ve Atalay’ın tahliyesini reddederken AYM üyelerini bu karar nedeniyle “suç işlemekle” itham eden Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne çevrildi. AYM’nin ilk kararından sonra Atalay’ı tahliye etmek yerine bir karar vermeden topu bir üst yazıyla Yargıtay’a atan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin bu aşamada nasıl hareket edeceği kritik önem taşıyor. Zira Anayasa Mahkemesi, ilk kararına uyulmamasını “hak ihlali” sayıp Atalay’a 100 bin lira tazminat ödenmesine karar verirken, kararlarına uyulmasının Anayasal hükümlülük olduğunu anımsatarak verdiği ikinci hükmü de yine 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Mahkeme, kararı uygulayarak Atalay’ı milletvekili seçilmesi nedeniyle tahliye etmek yerine, dosyayı yeniden Yargıtay’a gönderirse kriz derinleşecek. İlk karardan sonra AYM üyeleri hakkında “hak ihlali kararı vererek suç işledikleri” gerekçesiyle suç duyurusunda bulunan Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin ise oybirliğiyle aldığı bu pozisyonu değiştirmesi kolay değil. Daire, tıpkı AYM ve yerel mahkeme gibi kararında ısrarcı olursa Atalay dosyası düğüme dönüşecek. Bu durumda, bugüne kadar Yargıtay kararını Genel Kurul’da okutarak Atalay’ın vekilliğini düşürme yoluna gitmeyen Meclis Başkanlığı’nın da somut bir karar vermesi gerekecek. Meclis Başkanlığı bunu yapmaz; şu anda olduğu gibi bekleme pozisyonunda kalırsa AYM, yerel mahkeme ve Yargıtay’dan herhangi birinin kararından dönmemesi halinde durum iyice belirsiz bir hâl alacak. Kriz, ya olası bir AİHM kararına uyulmasıyla çözülecek ya da Anayasa’yı değiştirme tartışmaları sürerken Atalay, Anayasa’ya göre uyulması zorunlu AYM kararlarına rağmen cezaevinde tutulmaya devam edilecek.

Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Kurulu, Gezi davasından 18 yıl hapis cezası alan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay hakkında ikinci kez hak ihlali kararı verdi. Yüksek Mahkeme’nin hakkında verdiği ihlal kararına uyulmaması nedeniyle yaptığı ikinci başvuruyu inceleyen AYM, Anayasa'nın 67. maddesinde güvence altına alınan “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” ile 19. maddesinde güvence altına alınan “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı”nın ihlal edildiğine oy çokluğuyla karar verdi. Bu karara İrfan Fidan, Muhterem İnce ve Muammer Topal karşı oy kullandı. AYM, Anayasa'nın 148. maddesinde güvence altına alınan "bireysel başvuru hakkı”nın ihlal edildiğine ise oy birliğiyle karar verdi. AYM, ilk ihlal kararını 5'e karşı 9 oyla almıştı. İkinci ihlal kararında bu sayı 3'e karşı 11 oldu.

Hak ihlallerinin ortadan kaldırılması, yeniden yargılanmasına başlanması, infazın durdurulması, tahliyesinin sağlanması ve yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine oybirliğiyle karar veren Yüksek Mahkeme, Can Atalay'a da 100 bin lira tazminat ödenmesine de hükmetti.

AYM'nin kısa kararı ise infazı durdurarak tahliye vermesi beklenen 13. Ağır Ceza Mahkemesi'ne saat 15.05'te gönderildi. Atalay'ın avukatları Fikret İlkiz ve Deniz Özen, AYM'nin kısa kararının mahkemeye gönderildiğini bildirmesi üzerine tahliye için mahkemeye başvurdu. 

TIKLAYIN - AYM üyelerinin soruşturulması bilmeceye dönüştü: 15 üyeli AYM’de 9 üye incelenecek ancak Genel Kurul en az 10 üyeyle toplanıyor

Topu Yargıtay’a atan mahkemeye “Sen bakacaksın” denildi

Ancak Yüksek Mahkeme’nin ikinci kez verdiği hak ihlali kararını da 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne göndermesi kritik önem taşıyor. Zira, AYM’nin ilk ihlal kararına göre infazı durdurarak tahliye vermesi beklenen İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM kararına uymayarak üst bir yazıyla dosyayı sürpriz şekilde Yargıtay’a göndermişti.  İkinci hak ihlali kararını 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderen AYM, böylece Atalay hakkında karar vermek yerine topu Yargıtay’a atan yerel mahkemeye, “Sizin bakmanız gerekiyor. Tazminatı ödeyin ve gereğini yapın” demiş oldu.

Bu durumda gözler, Atalay hakkındaki yargı krizinin derinleşmesinin adımlarından birini atan 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yeniden çevrildi. Dosyayı Yargıtay’a havale eden yerel mahkemenin, AYM’nin ikinci hak ihlali kararına göre de Atalay’ın infazını durdurup tahliyesine karar vermesine gerekiyor.

Yerel mahkemenin üst yazısındaki gerekçe

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, kararı vermesi gerekenin Yargıtay olduğunu belirterek 31 Ekim’de dosyayı Yargıtay’a göndermişti. Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderilmek üzere, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na üst yazı yazan mahkeme, şu ifadeleri kullandı: “Anayasa Mahkemesince verilen bireysel başvuruya konu ihlal kararı Mahkememizin kararına ilişkin olmayıp, Yargıtay ilgili Ceza Dairesince verilen tahliye talebinin reddi kararına ilişkin olduğu, dosyanın ilgili Daire önünde bulunduğu sırada başvurucunun milletvekili seçildiği ve bireysel başvuruya konu ihlalin bu Dairenin kararından kaynaklandığı, ayrıca bireysel başvuru yapıldıktan sonra ilgili Ceza Dairesince dosyanın esastan incelendiği ve karara bağlandığı, bu sebeple oluşan yeni hukuki durum karşısında Yargıtay 3. Ceza Dairesince yeni bir değerlendirme yapılmasının zorunlu olduğu anlaşıldığından dosya Cumhuriyet Başsavcılığınıza gönderilmiştir."

TIKLAYIN | AYM'nin Can Atalay'ı tahliye kararını reddeden mahkemeden tarih skandalı: 25 Ekim tarihli AYM kararı için 13 Ekim tarihli karar paylaşıldı!

Daire karara uyulmamasına hükmetti, AYM üyelerine suç duyurusunda bulundu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ise Atalay’ın durumu ile ilgili mütalaasını, 3 Kasım’da 3. Ceza Dairesi’ne sundu.

Ardından Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Atalay için “hak ihlali” kararı vererek, tahliyesinin gerektiğine hükmeden Anayasa Mahkemesi (AYM) kararını değerlendirirken, tarihe geçecek bir hükme imza attı. Yargıtay, AYM kararına rağmen Atalay’ın tahliyesini reddederken, hak ihlali kararı veren Anayasa Mahkemesi üyelerinin yetkilerini aştığını belirtti. Yargıtay, AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunma kararı da aldı.

TIKLAYIN | Türkiye tarihinde bir ilk: AYM kararına uymayan Yargıtay, Can Atalay hakkında 'hak ihlali' kararı veren AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu!

Yargıtay mı, yerel mahkeme mi direnecek?

Yüksek Mahkeme’nin ikinci hak ihlali kararından sonra gözler yalnızca yerel mahkemeye değil, bu durumda Yargıtay’a da çevrilmiş oldu. Mahkeme, kararı uygulayarak Atalay’ı milletvekili seçilmesi nedeniyle tahliye etmek yerine, dosyaya yeniden Yargıtay’a gönderirse kriz derinleşecek.

Daha da önemlisi ilk karardan sonra AYM’nin Atalay hakkında verdiği ihlal kararına uyulmamasına hükmeden Daire, ihlal kararı yönünde oy kullanan AYM üyelerini “yargısal aktivizm” yapmakla suçlamış ve söz konusu üyeler hakkında suç duyurusunda bulunarak bir ilke imza atmıştı.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin oybirliğiyle aldığı bu pozisyonu da değiştirmesi kolay değil.

Yargı krizinin kritik dönemece girdiği bu durumda, yerel mahkeme mi yoksa Yargıtay mı kararında diretecek? İki taraf da ilk görüşünce ısrarcı olursa Atalay krizi düğüme dönüşecek.

Daire için de başka bir kriz: Heyet değişir mi?

Daha önce oybirliğiyle bu kararı veren Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nde 20’ye yakın üye bulunuyor. İlgili kararı daha önce 5 üye vermişti ancak yeniden bir değerlendirmeye giderek karar verecek olan Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nde yeni heyet oluşturulup oluşturulmayacağı belirsiz. Bu belirsizlik Yargıtay için de yeni bir kriz anlamına geliyor.

Yargıtay’ın işaret ettiği TBMM ne yapacak?

Yargıtay 3. Ceza Dairesi aynı zamanda Atalay'ın milletvekilliğinin de düşürülmesi işlemlerine başlanması için kararı Meclis Başkanlığı'na göndermişti.

Meclis Başkanlığı da Yargıtay’ın kararını şimdiye kadar Genel Kurul’da okumadı ve milletvekilliği henüz düşürülmedi. Ancak bu durumda, bugüne kadar Yargıtay kararını Genel Kurul’da okutarak Atalay’ın vekilliğini düşürme yoluna gitmeyen Meclis Başkanlığı’nın da somut bir karar vermesi gerekecek.

Meclis Başkanlığı hareketsiz kalmayı sürdürürse AYM kararına göre Can Atalay hak ihlaline uğramaya devam edecek. Bir yandan da milletvekili olmasında rağmen cezaevinden çıkarılmayacak.

AYM, yerel mahkeme ve Yargıtay’dan herhangi birinin kararından dönmemesi halinde de durum iyice belirsiz bir hâl alacak.

TIKLYIN - Can Atalay'ın avukatları harekete geçti: AYM kararının gönderildiği mahkemeye tahliye için başvuru yapıldı