Haziran 2015 seçimlerinin yaklaşmasıyla Türkiye demokrasisi için önemli bir süreç başladı. Sandık demokrasi için tek belirleyici ve her şey olmamakla birlikte, halkın iradesinin yönetime yansıması için kritik öneme sahip. Bu ortamda iktidar oylarını korumak ve geçmiş faaliyetlerine halktan onay almak; muhalefet partileri ise güçlerini artırıp daha fazla vekil çıkarabilmek için seçim çalışmalarına başladı.
Seçimlerde halkın iradesinin Türkiye geneli ve iller bazında Meclis’e nasıl daha etkin yansıyabileceği üzerine çalışmalar yürüten Demokrasi Denetçileri Derneği, oyun gerçek değerini ortaya koyacak bir Seçim Simülasyonu hazırladı.
Demokrasi Denetçileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Mehmet Özkaya, Türkiye’de uygulanan D’hont sistemini iyi anlamak, anketlerde söylenen oranların kaç milletvekiline karşılık geldiğini görmek, il bazında analiz yapmak, en küçük oy oranlarının bile ne kadar önemli olduğunu anlamak açısından simülasyonun rehber görevi üstlendiğini söyledi. Özkaya, “Oyunun gerçek değerini bilmek isteyenleri Seçim Simülasyonu’nu kullanmaya davet ediyoruz” dedi.
En iyi anket seçimdir
Yüzde 10 gibi dünyada örneği olmayan yüksek bir baraj engelinin, seçmenlerin önemli bir kısmının iradesini meclis dışı bırakıldığını belirten Dr. Özkaya simülasyonla ilgili yaptıkları çalışmayı şöyle anlattı: “Demokrasinin tüm farklılıkları ve zenginlikleriyle yönetime yansımasını hedefleyen bir sivil toplum kuruluşu olarak biz de, Seçim Simülasyonu programımızla siyasi partiler, seçmenler, basın ve kamuoyunun geneli için faydalı bir çalışma hazırladık. Anket sonuçlarının fazlasıyla tartışıldığı bugünlerde, “en iyi anket seçimdir!” düşüncesiyle programda 2011 Genel Seçimleri ve 2014 Yerel Seçimlerindeki seçim sonuçlarını kullandık.
45 ilde son vekili başka partiler alabir
2011 ile karşılaştırıldığında 2014 seçimlerinde AK Parti’nin 85 bölgenin 81’inde oy kaybettiğini ve sadece 4 bölgede oylarını artırdığını görüyoruz. Hem MHP, hem HDP’nin 69’ar bölgede oylarını artırması yine dikkat çekici sonuçlardan. CHP ise 16 bölgede oyunu artırmakla birlikte, çok sayıda bölgede vekil çıkaracak oy miktarına oldukça yakınlaşmış durumda. 2011’de hangi ilde hangi partinin kaç vekil aldığını, muhalefet partilerinden herhangi birisinin kaç oy daha alırsa o ilde vekil çıkarabileceğini, iktidarın hangi illerde ezici bir üstünlüğe sahip olduğunu, hangi illerde oy kaybı yaşadığı ve daha birçok veriye rahatlıkla ulaşabiliyoruz. Örneğin CHP Adana’da oyunu sadece %0,3 artırırsa 2011’de son vekili alan AK Parti’yi geçip vekil çıkarabiliyor; İzmir 1. Bölgede bu oran %0,2’ye düşüyor. Ya da Bilecik’te oyunu %1,9 artırıp MHP’yi geçerek son vekili partisine kazandırabiliyor. Aynı şekilde MHP %0,5 oy artışıyla Kayseri’de AK Parti’den; %0,8 oy artışıyla da Mersin’de CHP’den vekil alabiliyor. AK Parti’nin Ankara 1. Bölgede 2011’de CHP’ye kaptırdığı son vekili almak için oyunu sadece %0,4 artırması yeterli oluyor. Çok sayıda ilde benzer oranlarla karşılaşmak, her parti için Haziran 2015’te küçük çabalarla büyük fırsatların kolayca yakalanabileceğini gösteriyor. 2011 seçimlerinde 45 ilde seçilen son vekili çok rahatlıkla farklı bir partinin alabileceğini görüyoruz.
HDP’nin barajı aşma sorunu
2011 seçimlerindeki %5,7’lik oyunu 2014’te %6,6’ya çıkarabilen HDP’nin ise bu haliyle barajı aşıp Meclise girmesi oldukça zor görünüyor. HDP’nin barajı aşamaması ihtimali diğer partiler için vekil sayısını artırma fırsatı; kendisi için ise seçmeninin iradesinin meclis dışı kalması tehlikesini taşıyor.
Baraja takılanların durumu
Demokrasimiz için önemli bir sorun olan “baraja takılan partiler” konusu da iller bazında ayrıntılı bir bakış açısıyla şaşırtıcı sonuçlar gösteriyor. Oy oranı düşük olduğu için mecliste temsil edilmeyen bazı partilerin, bazı illerde %20’lere yakın oy potansiyeli olduğunu görüyoruz. BBP’nin Sivas’ta %19,5, Ankara 2. bölgede % 8,8 ve Adıyaman’da %6,1; Saadet Partisi’nin Kırıkkale’de %13,2, Rize’de %11 Bayburt’ta %9,4; DSP’nin Ardahan’da %7,6, Edirne’de %4,2; LDP’nin Ağrı’da %4,7 ve DP’nin Ağrı’da %5,8 ve Muğla’da %4,4 oy oranına ulaşması gibi. Daha birçok ildeki benzer veriler, iktidar veya muhalefet partilerinin bu partilerle güçlü oldukları illerde bir araya gelip ittifak yapması halinde rahatlıkla vekil sayısını artırabileceğini gösteriyor. Ya da bu partilerin adayları için bazı illerde bağımsız olarak seçilebilmenin çok kolay olduğunu görüyoruz.
Temsil edilmeyen 13.2 milyon seçmen
Haziran 2015’te iktidar, muhalefet ya da meclis dışı partilerin tamamı için çok büyük fırsatlar var. Seçim 2015 Simülasyonumuz, halkın iradesinin meclise daha etkin yansıması için faydalı olacaktır. Böylece 2011 genel seçimlerinde oyları Meclis’te temsil edilmeyen 13 milyon 200 bin seçmenin iradesi de dikkate alınacak ve daha fazla demokrasi isteğimize bir adım daha yaklaşılacaktır.”
