2015 Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi Belaruslu Svetlana Aleksiyeviç oldu.
Belaruslu, araştırmacı gazeteci ve yazar Svetlana Aleksandrovna Aleksiyeviç favoriler arasında görülüyordu. Adı geçen diğer yazarlar ise Japon Haruki Murakami, Kenyalı Ngugi wa Thiong'o ile ABD'li yazarlar Philip Roth ve Joyce Carol Oates olarak sıralanmıştı.
Svetlana Aleksiyeviç kimdir?
Wikipedia'da yer alan bilgilere göre Aleksiyeviç'in biyografisi şöyle:
Ukrayna'nın Stanislav (1962'den sonra adı Ivano-Frankivsk olan yerleşim birimi) şehrinde, Beyaz Rusyalı baba ve Ukraynalı bir annenden dünyaya geldi. Çocukluğu Beyaz Rusya'da geçen yazar, Beyaz Rusya Devlet Üniversitesi gazetecilik bölümünden 1972'de mezun oldu. Sonrasında bazı yerel gazetelerde çalıştıktan sonra, Minsk'te yayınlanan Neman isimli edebiyat dergisinin muhabiri oldu.
II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB'nin dağılması gibi dramatik olayları yaşamış, bu olaylara tanık olmuş kişilerle röportajlar yaptı. Bu insanlardan dinlediklerinin izlerini yazdığı kitaplarda kolayca görmek mümkündür. Yazıları Lukashenko rejimini rahatsız etti. 2000 yılında hakkında yasal kovuşturma başlatıldı.[3] Bunun üzerine ülkesini terk etti. Hayatının sonraki on yıllık kısmını, kendisine kucak açanParis,Gothenburg ve Berlin gibi şehirlerde, siyasi sürgün olarak geçirdi. Nihayet 2011 yılında ülkesine, Minsk şehrine geri döndü.[4][5]
Eserleri
Yazarın kitapları, SSCB'de yaşamış insanların, ülke dağılmadan önce ve sonrasındaki, duygusal hayatlarındaki değişimlerin edebi kroniği olarak tanımlanmaktadır. Sovyet-Afgan Savaşı'nın ilk ağızdan anlatıldığı Çinko Çocukları ve Çernobil kazasının ele alındığı Çernobil'den Sesler isimli kitapları en önemli eserleridir. Kitaplarında ele aldığı konuları şu şekilde tanımlamaktadır:
- SSCB dönemine ve sonrasına dönüp baktığımızda, tarihimizin koca bir mezar ve büyük bir kan banyosundan ibaret olduğunu görürüz. Kurbanlarla cellatlar arasındaki tükenmek bilmez diyalogları duyarız. Sürekli olarak karşımıza aynı lanetli sorunsallar çıkar: Ne yapmalı, suçlu kim? Devrim, toplama kampları, II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı sırasında halktan gizlenen gerçekler, büyük bir imparatorluğun çöküşü, devasa ölçekte bir sosyalist ütopyanın paramparça dağılması, yeni ortaya çıkan evrensel problemler, Çernobil faciası vs. Bunlar, Dünya üstündeki tüm insanların cevaplaması gereken sorulardır ki, tümü bizim kendi gerçek tarihimizdir. İşte tüm bu cehennemden çıkma soru ve sorunlar, benim kitaplarımın izleğini oluştururlar. »
Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü isimli ilk kitabını 1985 yılında yazdı. Kitap, kısa sürede birçok baskı yaparak, iki milyon adetten daha fazla satış rakamına ulaştı. Romanda, II. Dünya Savaşı daha önce çok da ele alınmayan yönleriyle, bir kadının monologları şeklinde anlatılmaktadır. The Last Witnesses: the Book of Unchildlike Stories (Son Tanıklar: Çocuksu Olmayan Öyküler) isimli kitabında, savaşı yaşayan çocukların anıları yer almakta, savaş kadın ve çocukların gözünden adeta yeniden anlatılmakta, yepyeni bir duygu dünyasına kapı aralamaktadır. 1993 yılında, SSCB'nin dağılması sonucunda umutsuzluğa kapılıp, intihara teşebbüs eden insanların öykülerinin anlatıldığı Ölümle Efsunlananlar (Enchanted with Death) isimli kitabını yayınladı. Gerçekten de kendilerini ve yaşam biçimlerini komünist ideoloji ile özdeşleştirmiş çok sayıda Sovyet vatandaşı, ortaya çıkan yeni düzeni kabullenmekte ve bu tarihsel gerçekliği algılamakta zorluk çekmişti.
Aleksiyeviç'in kitapları, aralarında Türkçenin de bulunduğu toplam 19 farklı dile çevrilmiştir. Kitapların yanı sıra 21 adet belgeselin metnini hazırlamış ve üç adette tiyatro oyununun senaryosunu yazmıştır. Tiyatro eserleri, Fransa, Almanya ve Bulgaristan'da sahnelenmiştir.
Ödülleri
Aleksiyeviç pek çok ulusal ve uluslararası ödüle layık görülmüştür.
- 1985 Nikolay Ostrovskiy Ödülü-SSCB
- 1985 Konstantin Fedin Ödülü-SSCB
- 1985 Komsomol Ödülü-SSCB
- 1996 Tucholsky-Preis (İsveç PEN)
- 1997 Andrei Sinyavsky Prize]
- 1998 Leipziger Book Prize on European Understanding
- 1998 Friedrich-Ebert-Stiftung-Preis
- 1999 Herder Prize
- 2005 National Book Critics Circle Award, Voices from Chernobyl
- 2007 Oxfam Novib/PEN Award
- 2011 Ryszard-Kapuściński-Preis (Polish)
- 2013 Peace Prize of the German Book Trade
- 2013 Prix Médicis essai, La Fin de l'homme rouge ou le temps du désenchantement
- 2014 Officier D'ordre Des Arts et Des Lettres De La Republique Francaise
Yazar, Lettre Ulysses Award komitesi üyesidir.
Kitapları
İngilizceye çevrilenler
- The Unwomanly Face of War, (extracts), from Always a Woman: Stories by Soviet Women Writers, Raduga Publishers, 1987.
- War’s Unwomanly Face, Moscow : Progress Publishers, 1988, ISBN 5-01-000494-1
- Voices from Chernobyl: The Oral History of a Nuclear Disaster (Dalkey Archive Press 2005; ISBN 1-56478-401-0)
- Zinky Boys: Soviet Voices from the Afghanistan War (W W Norton & Co Inc 1992; ISBN 0-393-03415-1) Another edition: Zinky boys: Soviet voices from a forgotten war (The ones who came home in zinc boxes), translated by Julia and Robin Whitby. London : Chatto & Windus, 1992, ISBN 0-7011-3838-6.
