T24 Kültür Sanat
Gündemi yorumlayan çizgileri ile bilinen, Türkiye’nin dünyada da tanınan karikatür sanatçısı ve T24 çizeri Tan Oral’ın 70’li yıllarda kaleme aldığı özel bir mektubun ve hikâyesinin ele alındığı ‘Yapraklı Mektuptan Çiçekli Mektuba - Bir Sonbahar Hikâyesi’ başlıklı sergi yarın (30 Eylül Cuma) açılıyor. Mektup yazmanın nostaljisini İBB Bebek Sarnıcı Galerisi’nde yeniden hatırlatan sergi 31 Ocak 2023 tarihine kadar görülebilecek.
Sahibine ulaşamayan bir mektubun hikâyesi
1970’lerde bir sonbahar günü sevgiliye gönderilen bir kuru yaprakla başlayan hikâyenin kahramanı Tan Oral, sadece minik çiçeklerden oluşan bir mektup hazırlar. Mektup, sevgiliye gidecektir ama o yıllarda fotokopi alıvermek şimdiki gibi kolay değildir. Mektubu o kadar sever ki sevgiliye gönderemez. Ancak hikâye burada bitmez…
Yaratıcısının elinde kalan bu mektup o yıllarda çok sevilir, pek çok dergide, kitapta kullanılır. İlk kez, 12 Mart 1971 ara rejiminin baskılı günlerinde Bülent Ecevit’in çıkardığı ‘Özgür İnsan’ (1973) dergisinin “umut” temalı sayısında yayımlanır.
Bülent Ecevit'in 1973'te çıkardığı 'Özgür İnsan' dergisi
Büyük ilgi gören mektup kartonlara basılıp siyasal toplantılarda dağıtılır. Almanya’da yayımlanan, karikatürlerle Türkiye’nin yakın tarihini anlatan Karikatürkei’nin (1981), sonra da Carigrafia (1995) adlı bir başka kitabın önsözü olur. Posta Kutusu Dergisi’nde (2003, Sayı 1) hikâyesi ile birlikte yayımlanır. Defalarca sergilerde yer alır, kopyaları çoğaltılır. Hatta ipliklerle bir gömleğin sırtına bile işlenir.
50 yıldır çizen Oral’ın, yarın (30 Eylül Cuma) Bebek Sarnıcı’nda açılacak ve Aralık 2022’ye kadar görülebilecek bu serginin çıkış noktasındaki mektubun bir kısmı şöyle:
“Tam oldu işte diyorsun, tam istediğim gibi, tam zamanında, tam tamam diyorsun... Bi de bakıyorsun nereden geldiği, neden geldiği, ne zaman ve nasıl geldiği belli olmayan bir sorun, bir sorum ya da bir sorumsuz, seni, dünyanı, hayatını tersyüz etmiş, altını üstüne getirmiş, mahvetmiş, ışığını karatmış. Ama yine de küçük bir söz, minik bir not, ince bir duruş, zarif bir bakış, hafif bir dokunuş, tepetaklak olmuş dünyayı bir anda yerli yerine oturtuverir; güneş çıkar, kuşlar öter, çiçekler açar, serin bir yel saçları uçurur, bir el bir ele değer yeniden tutuşur. Ama bazen de, bazen de hiç öyle olmayabilir, hem de nasıl bakın.”
TIKLAYIN | Tan Oral 'yer çekimsiz' çizgisini anlatıyor: Yandaş yaratma problemi değildir çizgi
Cemal Süreya’nın kaleminden Tan Oral
Türkiye’de şiire damga vuran ve İkinci Yeni akımında sembol isimlerden olan Cemal Süreya’nın en bilinen düz yazıları olan “portreler” serisinde Tan Oral da yer almıştı.
Süreya’nın, 1988 yılında 2000’e Doğru dergisinde yazdığı, daha sonra “99 Yüz” kitabında toplanan portrelerinde, Tan Oral ve çizgisi için kullandığı bazı ifadeler şöyle:
“Tan Oral ın çizgisinin altında çok derin bir araştırma çalışması var. Öbür sanatlarla, düşünce yapıtlarıyla, dille iyi beslenmiştir. Bu da o çizgiye usta işi olmanın ötesinde bir kıvam kazandırmıştır.
Yumuşak çizgi. Sanki Tan Oral çıkıyor, minareden aşağı bir çamaşır ipi bırakıyor. Yerçekimi de azalmış sanki. O ip nasıl oynar havada, işte öyle bir çizgi. Yumuşak, ama hiçbir zaman gevşek değil. Gereğinde aynı çamaşır ipi kendini aşağıya bırakanın eline hızla dönecektir. Hem de, sözgelimi, kement kıvamına girmiş olarak. Tan Oral da nesneler ve kişiler benzer yanlarıyla baş döndürücü biçimde yan yana gelir.
Modern hayat gereçleri, entelektüel nesneler sürekli çoğalıp durur. Turhan Selçuk’ta üçgen, Ferruh Doğan’da dörtgen, Semih Balcıoğlu’nda daire önemli. Tan Oral ın çizgisi bir çokgenin aile üyesidir. Belirsiz bir çokgen. Çeşitli geometrik biçimlere dönüşebilir.
Tan Oral birkaç çeşit karikatürü birden yürütmekte. Zaman zaman gençlik yapıtlarını yayımladığına da tanık oluruz. Hepsinde damgası vardır. Yine de formülü çıkarılamaz. Bu yüzden taklidi de çok zor. Formülü çıkarılamayan bir sanatçı da Ali Ulvi. Onun en belirgin özelliği de desen gücü ve titizliği. Çamaşır ipinin cinsini de araştırır.”
|
Tan Oral kimdir?
1937’de Amasya Merzifon’da doğan, 1963'te Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık bölümünden mezun olan Tan Oral, Türkiye’de mimarlık eğitimi ve uygulamalarının büyük hocalarından Sedat Hakkı Eldem’in asistanlığını yaptı. Çizgisinin özgünlüğü, bu dönemdeki mimari birikiminden de beslendi.
Oral, üç yıl mesleğini icra ettikten sonra karikatür, film ve çizgi film konularıyla ilgilenmeye başladı. 1969 yılında Sanatçılar Birliği’ne üye olan Oral, 1971'de bu oluşumun başkanlığını yaptı. Bu süreçte Ant, Yeni Gün, Yansıma, Özgür İnsan gibi dergi, gazete, sendika yayın organlarında karikatürleri yayımlandı. Dostlar Tiyatrosu için filmler hazırladı.
2015 TÜYAP Kitap Fuarı Onur Çizeri ilan edilen Oral, bu bağlamda pek çok röportaj, panel ve söyleşiye katıldı, sergilerin yanı sıra TÜYAP iki tane kitap da hazırladı; bunlardan bir tanesi Faruk Şüyun’un onunla yaptığı söyleşilerden oluşan “Kafa Kâğıdı”, diğeri de yaklaşık 300 karikatürün yer aldığı “Aydın Okumaları” kitabı. Yapı Endüstri Merkezi de şehircilik, mimarlık, kentsel dönüşüm gibi konularda Tan Oral’ın çizdiklerinden bir seçkiyi “Başımı Sokacak Bir Yerim Olsun Yeter” adıyla yayımladı.
“Sansür” adlı kitabı ile çocuklar için hazırladığı “Bu Kitabın Kuyruğu Var” Evrensel basın yayın’dan çıktı. Aydın Engin tarafından hazırlanan “Tan Oral Kitabı - Kitabın Adı Budur” isimli biyografik söyleşi kitabı, 2006 yılında İş Bankası Kültür Yayınları’nın “Nehir Söyleşiler” dizisi kapsamında yayımlandı. Son kitaplarından “01 Adana: 80’li Yıllarda Adana” 2018 yılında yayımlandı.
“Sus ve Dinle: Müzikal Karikatürler”; “Yaza Çize, Çocuk Şarkıları”; “Babam Resim Yaptı”; “Yüzyüze”; “Pencereler” gibi kitapları, çeşitli dergilerde çizgileri yayımlanan Tan Oral, günlük olarak Cumhuriyet ve Taraf gazetelerinde çizdi. Temmuz 2014’ten itibaren T24’te çizen ve yazan Oral, “Uluslararası Aydın Doğan Karikatür Yarışması”nda seçici kurul üyeliği de üstlendi.
TIKLAYIN | Hakaretten uzak, nezakete bir o kadar yakın Tan Oral
|
