T24 Kültür Sanat
ABD’li yazar, şair ve eleştirmen Edgar Allan Poe adına 1954 yılından beri verilen ‘Edgar Ödülleri’nin roman dalındaki son sahibi, The Stranger Diaries adlı eseriyle Elly Griffiths oldu.
Poe'nun ilk kitabı olan ve günümüze sadece 12 adedinin ulaştığı tahmin edilen "Timurlenk ve Diğer Şiirler", 2009 yılında New York Christie's Müzayede Evi’nde 662 bin 500 dolara satılarak, “Amerikan edebiyatı eserleri arasında en yüksek fiyat biçilen eser” (Wikipedia) oldu. 67 yıldır Amerikan Polisiye Yazarları Birliği (Mystery Writers of America) tarafından düzenlenen ve adını polisiye edebiyatın öncü ismi Edgar Allan Poe’dan alan Edgar Ödülleri’nde (The Edgars) her yıl en iyi polisiye eserler ödüllendiriliyor. 40 yaşında hayatını kaybeden yazarın adıyla düzenlenen ödüller, roman ve hikâye dışında TV, sinema ve tiyatro senaryosu alanlarında da düzenleniyor.
Polisiyenin kısa tarihi
Edgar Allan Poe'nun 1841 yılında yazdığı 'Morgue Sokağı Cinayetleri', -Gaston Leroux tarafından yazılan Sarı Odanın Esrarı ile birlikte- tarihte yayımlanan ilk dedektiflik öyküsü olarak niteleniyor. Polisiye edebiyatın ilk dedektifi olan C. Aguste Dupin, Poe’nun “Sağlam temellere yaslanan basit fikirler kimsenin ilgisini çekmez. İnsanlar dokunaklı ikilemlere bayılırlar” ifadesini de kullandığı 'Morgue Sokağı Cinayetleri’nde dünyaya geldi. Polisiye türünü büyük üne kavuşturan ise, Dupin'den rol çalan Sherlock Holmes'un yaratıcısı Arthur Conan Doyle oldu.
Ardından Agatha Christie, "fazla uzaklaşmış olamaz" diyerek, Hercule Poriot ile dedektiflik dünyasına sıkı bir giriş yaptı. Genel olarak İngiliz kır yaşantısında geçen ve içinde şiddet olmayan eserlerden sonra, suçu ilk defa gerçek bir suç üzerine oturtan, şiddet ve cinsellik de içeren eserleriyle Dashiell Hammett sahneye girdi.
“İnsanın mükemmel bir varlık olarak görüldüğü, kötülüğün sanata yansıtılmaması” inancının egemen olduğu Rönesans döneminde edebiyatın konusu olamayan polisiye, II. Dünya Savaşı'na kadar, genel olarak ikinci sınıf bir edebiyat türü olarak görüldü. İlk Türk polisiye
İlk Türk polisiye romanını 1884 yılında 'Esrâr-ı Cinâyat' adıyla yayımlayan Ahmet Mithat Efendi, eseri bugün Beyoğlu'nda bulunan Hazzopulo Pasajı'ndaki evinde yazdı. Peyami Safa, Server Bedi takma adı ile 'Cingöz Recai'yi yazarken, Kemal Tahir de F.M. İkinci takma adıyla Mike Hammer'ın dört yerli öyküsünü kaleme aldı. Edebiyat dünyasında bu dört yerli öykünün orijinallerinden de iyi olduğu görüşünü dile getirenler oldu. Nazım Hikmet’in ‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’ novellası da aslında bir polisiye olarak türün Türkiye’deki tarihine geçti. Türkçeye tercüme edilen ilk polisiye roman da, Fransız yazar Ponson de Terrail'den Ahmet Münif tarafından 1881 yılında çevrilen Paris Faciaları adlı eser oldu.
Ahmet Mithat Efendi
Edgar Ödülü kazanan romanlar
1954 yılından bu yana polisiye roman kategorisinde Edgar Ödülü’ne layık görülen romanların listesi şöyle:
1954 – Charlotte Jay, Beat Not the Bones
1955 – Raymond Chandler, The Long Goodbye
1956 – Margaret Millar, Beast in View
1957 – Charlotte Armstrong, A Dram of Poison
1958 – Ed Lacy, Room to Swing
1959 – Stanley Ellin, The Eighth Circle
1960 – Celia Fremlin, The Hours Before Dawn
1961 – Julian Symons, The Progress of a Crime
1962 – J. J. Marric, Gideon’s Fire
1963 – Ellis Peters, Death and the Joyful Woman
1964 – Eric Ambler, The Light of Day
1965 – John le Carré, The Spy Who Came in from the Cold
1966 – Adam Hall, The Quiller Memorandum
1967 – Nicolas Freeling, King of the Rainy Country
1968 – Donald E. Westlake, God Save the Mark
1969 – “Jeffery Hudson” (Michael Crichton), A Case of Need
1970 – Dick Francis, Forfeit
1971 – Maj Sjöwall & Per Wahlöö, The Laughing Policeman
1972 – Frederick Forsyth, The Day of the Jackal
1973 – Warren Kiefer, The Lingala Code
1974 – Tony Hillerman, Dance Hall of the Dead
1975 – Jon Cleary, Peter’s Pence
1976 – Brian Garfield, Hopscotch
1977 – Robert B. Parker, Promised Land
1978 – William H. Hallahan, Catch Me: Kill Me
1979 – Ken Follett, Eye of the Needle
1980 – Arthur Maling, The Rheingold Route
1981 – Dick Francis, Whip Hand
1982 – William Bayer, Peregrine
1983 – Rick Boyer, Billingsgate Shoal 1984 – Elmore Leonard, La Brava
1985 – Ross Thomas, Briarpatch
1986 – L. R. Wright, The Suspect
1987 – Barbara Vine, A Dark-Adapted Eye
1988 – Aaron Elkins, Old Bones
1989 – Stuart M. Kaminsky, A Cold Red Sunrise
1990 – James Lee Burke, Black Cherry Blues
1991 – Julie Smith, New Orleans Mourning
1992 – Lawrence Block, A Dance at the Slaughterhouse
1993 – Margaret Maron, Bootlegger’s Daughter
1994 – Minette Walters, The Sculptress
1995 – Mary Willis Walker, The Red Scream
1996 – Dick Francis, Come to Grief
1997 – Thomas H. Cook, The Chatham School Affair
1998 – James Lee Burke, Cimarron Rose
1999 – Robert Clark, Mr. White’s Confession
2000 – Jan Burke, Bones
2001 – Joe R. Lansdale, The Bottoms
2002 – T. Jefferson Parker, Silent Joe
2003 – S. J. Rozan, Winter and Night
2004 – Ian Rankin, Resurrection Men
2005 – T. Jefferson Parker, California Girl
2006 – Jess Walter, Citizen Vince
2007 – Jason Goodwin, The Janissary Tree
2008 – John Hart, Down River
2009 – C. J. Box, Blue Heaven
2010 – John Hart, The Last Child
2011 – Steve Hamilton, The Lock Artist
2012 – Mo Hayder, Gone
2013 – Dennis Lehane, Live by Night
2014 – William Kent Krueger, Ordinary Grace
2015 – Stephen King, Mr. Mercedes
2016 – Lori Roy, Let Me Die in His Footsteps
2017 – Noah Hawley, Before the Fall
2018 – Attica Locke, Bluebird, Bluebird
2019 – Walter Mosley, Down the River Unto the Sea
2020 – Elly Griffiths, The Stranger Diaries
