Üretimi yükselen nişasta bazlı şekerin (NBŞ) yanı sıra yüksek yoğunluklu tatlandırıcının (YYT) ülkeye giriş rakamları ile pazar payı da arttı. Yüksek yoğunluklu tatlandırıcının 2006’da yüzde 6 olan pazar payı 2016’da yüzde 12’ye çıktı.
Birgün'den Nurcan Gökdemir'in haberine göre, kalp, yüksek tansiyon, migren, obezite, kanser gibi birçok hastalığa yol açtığı uluslararası kuruluşların raporlarıyla da kanıtlanan yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların Türkiye’ye girişi, hükümetin ithalat vergi oranlarını düşük belirlemesi nedeniyle kolaylaştığı iddia edildi. Buna bağlı olarak Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) istatistikleri ve Şeker Kurumu raporlarına göre, yüksek yoğunluklu tatlandırıcı pazarının dünyada yılda yüzde 4 oranında büyürken Türkiye’de bu rakamın yüzde 22’ye kadar çıktığı açıklandı. Yarısından fazlası Çin menşeli olan tatlandırıcıların son dört yıldaki ithalat rakamları da iki katına yakın arttı. TÜİK istatistiklerine göre, 2012 yılında 247 bin 580 ton beyaz şeker karşılığı bin 951 ton YYT ithal edilirken bu rakam 2016 sonunda 336 bin 227 ton beyaz şeker karşılığı 2 bin 963 tona çıktı.
"İthal amacı dışında da kullanılıyor"
Bu arada Sayıştay denetçilerinin, TÜRK ŞEKER ve bir OHAL KHK’si ile kapatılan Şeker Kurumu’nu denetim raporlarında ithalat vergi organlarını düşük tutularak piyasalara girişi kolaylaşan YYT’nin ilaç ve tıbbi malzeme gibi özel ürünlerde kullanılması gerekirken, ucuz olması nedeniyle yiyecek ve içecek üretiminde de yoğunlukla tercih edildiğini ortaya koydu. Raporlarda, ithalatın kolaylaşmasının yanısıra Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının “neotam” gibi 1 kilogramı 7 bin kilogram beyazşekere eşdeğer “yeni nesil” YYT’lerin gıdalarda kullanımına izin vermesi üzerine risklerin daha da arttığı bildirildi.
Sayıştay’ın, kapatılmasıyla YYT’nin ithalatını izleme görevi sona eren Şeker Kurumu’nu denetim raporunda yer alan tespitler özetle şöyle:
“Türkiye piyasasında içecek, tatlı ve birçok gıda ürününde YYT kullanılmakta olup ve bu ürünler, genelde, pancar şekeri kullanılan gıdalara göre daha ucuza satılmaktadır. YYT’ler diyabetik hastalar ve kilogram kontrolüne yönelik ürünlerde daha çok kullanılmakta olup, ithal amacı dışında da kullanıldığı görülmektedir. Bu durumun, şeker piyasasında önemli bir soruna yol açtığı düşünülmektedir.”
Gıdalarda kullanılabilecek tatlandırıcı çeşit ve miktarlarının Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddeleri Yönetmeliği’ne göre belirlendiği belirtilen raporda, “Şeker Kurumu’nca son yıllarda gerçekleştirilen izleme ve denetim faaliyetleri neticesinde, mamullerinde YYT kullanan üreticilerin bazılarının üretimlerinde Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği’ne aykırı YYT kullandıkları tespit edilmiştir” denildi.
Sayıştay, 2015 yılında yayımlanan “İthalat Tebliği” çerçevesinde ithaline izin verilen Yüksek Yoğunluklu Tatlandırıcıların ithal amaçlarının dışında da kullanıldığı ve piyasayı olumsuz yönde etkilediğinin altını çizerek, “Söz konusu maddelerin ithal amacı dışında kullanılmasını önlemek amacı ile gerekli tedbirlerin alınması önerilir” dedi.
Denetim raporunda,Şeker Kanunu’nun YYT’yi şeker ve şeker türevlerinin ikamesi olarak kabul etmediği de belirtilerek, şöyle denildi:
"YYT şeker değil"
“Mevzuat ile yasal kullanım limitinin aşılması, şeker yerine YYT kullanılması gibi suiistimallerin önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Gıda sanayi, ilaç sanayi, ağız ve diş sağlığı ürünleri ve metal sanayi gibi birçok alanda kullanılmakta olan yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların dünyada olduğu gibi ülkemizde de pazar payının artmasıyla, pancar şekeri ve nişasta bazlı şekerin pazar payı olumsuz etkilemektedir. Türkiye’de; 2006 yılında yaklaşık yüzde 6 olan YYT pazar payı, 2015 yılında yüzde 11,8, 2016 yılında ise yüzde 12 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye piyasasında içecek, tatlı ve birçok gıda ürününde YYT kullanılmakta olup ve bu ürünler, genelde, pancar şekeri kullanılan gıdalara göre daha ucuza satılmaktadır. Bu da şeker piyasası açısından önemli bir risk oluşturmaktadır.”
TÜRKŞEKER’in denetim raporunda da YYT’nin beyaz şekerin kullanıldığı hemen her tür üründe kullanımının mümkün olduğu vurgulandı. Şeker Kurumu’nca son yıllarda gerçekleştirilen izleme ve denetim faaliyetleri sonucunda üreticilerin yaklaşık yüzde 25’inin üretimlerinde yönetmeliğe aykırı YYT kullandıklarının tespit edildiği bildirildi. YYT’nin insan sağlığı açısından olumsuz etkileri olduğunun altı çizilerek, şöyle denildi: “Yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların kullanımının giderek yaygınlaştığı ve şeker sektörü açısından haksızrekabete yol açtığı dikkate alınarak; ilaç sektöründe kullanımı dışında yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithalatına sınırlama getirilmesi için alınan önlemlerin dikkatle izlenmesi ve yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların ithaline sınırlama getirilmesi konusunda ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması önerilir.’’
