T24 Dış haberler
Derleme: İsmail A. Yeniçeri
İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin ABD tarafından öldürülmesinin ardından, Irak'taki ABD üslerine İran tarafından balistik füzelerle saldırı düzenlendi. Uzmanlar, İran'ın saldırısının sıcak çatışmaların başlangıcı mı yoksa İran'ın intikamını aldığı yeterli bir misilleme mi olduğunu yorumladı. Saldırının kapsamlı sonuçları olabileceği belirtilirken, Süleymani'nin 'kanlı mirası'nın zaman içinde kıtaları kapsayan bir duruma dönüşebileceği konuşuluyor.
İranlı komutan Süleymani'nin ABD'nin saldırısıyla öldürülmesinin ardından bölgede gerilim artarken, son olarak İran Devrim Muhafızları tarafından ABD'nin Irak'taki askeri üslerine füze saldırısı gerçekleştirildi. Ölü veya yaralının olmadığı saldırı, bazı uzmanlar tarafından yapısı bakımından "Tahran'ın ABD Başkanı Donald Trump'ı silahlı çatışma için kışkırtmadan misilleme yapmak için düzenlediği" şeklinde yorumlandı.
TIKLAYIN - İran, Irak'taki ABD üslerini vurdu
Irak topraklarında gerçekleştirilen bu füze saldırısının devamında ne olacağı merak edilirken, Foreign Policy'den Zach Dorfman, eski ABD istihbaratı yetkililerinin yaşananlara ilişkin açık ve net bir öngörüsü olduğunu söyledi: "Bazıları Amerikalı olmak üzere daha fazla ölüm."
"İran'ın en istemediği şey tansiyonu yükseltecek bir operasyon"
AFP'nin aktardığına göre, Londra'daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nün kıdemli danışmanı John Raine, İran'ın misillemesine ilişkin ,"İran yönetimi, intikam duygusunun gücü göz önüne alındığında hızlıca bir şeyler yapma baskısı altında. Bu noktada derhal karşılık vermelerinin önemi devreye giriyor. Ancak şimdilik en istemedikleri şey tansiyonu önemli ölçüde yükseltecek bir operasyon yapmak" dedi.
Raine, İran'ın saldırı stratejisinin daha farklı olmasını beklediğini vurgularken, "Orta Doğu'nun başka bölgelerinde ve özellikle İran'ın operasyonel erişime sahip olduğu ülkelerde ABD'nin menfaatlerine karşı daha önemli saldırılar planlamalarını beklerdim" ifadelerini kullandı.
"Saldırılarda 'bir süre daha' süreklilik olacak"
İtalya'daki Uluslararası Siyasi Araştırmalar Enstitüsü'nden Annalisa Perteghella ise, "Tahran füze saldırılarıyla ABD'nin saldırılarına yanıt verme kapasitesini ve hazırlığını gösterdi, böylelikle itibarını kurtardı. Yine de can kaybına neden olacak hedeflerden kaçınarak Trump'ı kışkırtmayı önledi" dedi.
İran'ın saldırıyı İranlı milisler aracılığıyla değil, bizzat ordu vasıtasıyla geleneksel silahlar kullanarak yapması dikkati çekti. Ayrıca saldırıda sivil kayıpların olmayacağı askeri hedefler seçildi.
Perteghella, saldırılarda 'bir süre daha süreklilik' olacağını kabul ederken, "'ABD'ye karşı direnç' mesajını güçlü tutmak için İran tarafından çok sert söylemler duyacağız" açıklamasında bulundu.
"İran'ın tarzı uzun süreli cevaplar; daha fazlası gelecek"
Paris'teki Stratejik Araştırmalar Vakfı'ndan Francois Heisbourg, "İranlılar, Trump'ın 'karşılık veririz' vaadini kışkırtması pek de olası olmayan orantılı bir saldırı gerçekleştirdi. İran tarafı, bu saldırıyla yükselen gerilimi durdurmak için açıkça bir işaret yaptı. Şimdi asıl soru Trump'ın ne yapacağı" dedi.
Saldırılardan neredeyse 17 saat sonra kameraların karşısına geçen ABD Başkanı Donald Trump, ılımlı tondaki açıklamasında "Saldırıda zarar gören Iraklı ve ABD'li yok. Geçtiğimiz hafta kararlı adımlar attık ve büyük bir teröristin ABD'lilerinin hayatını tehdit eden terörist ortadan kaldırıldı. Süleymani'yi ortadan kaldırmamızla diğer teröristlere de mesajımız gitti. İran bir şey yaparsa karşılık vereceğiz, yaptırımlarımız olacak" dedi.
TIKLAYIN - Trump'tan ılımlı mesaj: İran'ın doğal düşmanı IŞİD'i ortadan kaldırdık, birlikte çalışmalıyız
Uzmanlar, tahriklere uzun süreli ve asimetrik cevapların daha İran tarzı olduğunu belirtirken, Raine "İranlılar karakteristik olarak tekil saldırılardan ziyade kampanyalarını düşünüyor" dedi. "Washington'ın misliyle karşılık vermesi de olası değil" diyen Raine, "Kişisel görüşüm, daha fazlası gelecek" dedi.
"Bazıları Amerikalı olmak üzere daha fazla ölüm"
Foreign Policy'ye yazan dış ilişkiler uzmanı Zach Dorfman ise, Zarif'in 'orantılı adım' açıklamasına rağmen İran'ın füze saldırısının bir başlangıç olduğunu söyledi. "Süleymani'nin öldürülmesi Orta Doğu'da belki de on yıllarca yankılanacak" diyen Dorfman, ABD istihbarat yetkililerinin bu olay için çok açık sonuçlar öngördüğünü söyledi: Bazıları Amerikalı olmak üzere daha fazla ölüm.
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, saldırılar sonrası Twitter hesabında paylaştığı mesajında "İran, vatandaşlarımıza ve üst düzey yetkililerimize korkakça düzenlenen silahlı saldırının ardından Birleşmiş Milletler Anlaşması'nın 51. maddesine göre meşru müdafaa adına orantılı adımlarını atmış ve tamamlamıştır. Gerilimi tırmandırmak ve savaş istemiyoruz, ancak kendimizi herhangi bir saldırıya karşı koruyacağız" ifadelerini kullanmıştı.
Süleymani'nin intikamının alınması için İran tarafından birçok farklı yok kullanılacağını söyleyen Dorfman, ABD Savunma Bakanlığı ve istihbarat yetkililerinin, 'üst düzey bir İranlı yetkiliye suikast düzenlemenin, dünyanın her yerindeki ABD askerlerini İran'ın veya Hizbullah'ın ölümcül misillemesine maruz bırakacağının farkında olduklarını' aktardı.
"Bildiğiniz şeytan bilmediğiniz şeytandan daha iyidir"
İstihbarat yetkilileriyle konuya ilişkin görüşme gerçekleştiren Dorfman, eski bir istihbarat yetkilisinin, Süleymani'nin öldürülmesiyle ilgili "Bildiğiniz şeytan bilmediğiniz şeytandan daha iyidir. Çizgiyi aştık" dediğini aktardı. İstihbarat yetkililerinin durumdan dolayı tedirgin olduğunu belirten Dorfman, CIA'in eski üst düzey yetkililerinden Douglas Wise'ın "Bu adaletten öngörülemeyen bir kaos gelecek" dediğini söyledi.
Öte yandan bazı istihbarat yetkilileri Irak'ın yeniden iç savaşa sürüklenmesinden endişe ederken, bazıları ise Orta Doğu'da yükselen ABD karşıtlığından ve ABD'nin Irak'tan askerlerini çekmek zorunda kalabileceğinden endişeli. Dorfman'a göre, çoğu istihbarat yetkilisi, Trump yönetiminin savaşa yol açabilecek türden önemli bir karar verirken önceden planlama ve müzakere eksikliği yüzünden şok olduklarını belirtti.
"Öyleyse, uzun ve kanlı bir savaş olacak"
"Süleymani Irak'ı İran dini lideri Ali Hamaney'in onayıyla yönetti" diyen başka bir yetkili ise, "Demek Süleymani'yi öldürdün. Hamaney ona kendi uzantısı olarak mı bakıyordu? Eğer öyleyse, uzun ve kanlı bir savaş olacak" dedi.
Daha fazla kan dökülmesinin kaçınılmaz olduğunu düşünen Dorfman, istihbarat yetkilileriyle yaptığı görüşmelerden şunları paylaştı:
"Orta Doğu ve terörle mücadele deneyimine sahip CIA yetkilisi Marc Polymeropoulos, 'İran'ın belki de küresel olarak seçtiği bir yerde ve zamanda ABD'ye misillemede bulunacağı konusunda hiçbir şüphe yok' dedi. Eski CIA Başkanı Michael Morell ise "Bunun sonucunda ölen Amerikalılar olacak, ölen sivil Amerikalılar olacak" açıklamasında bulundu."
Kıtaları kapsayan 'tam bir savaş değil ama barıştan da uzak' bir durum
İran'ın ABD'nin ezici bir askeri müdahalesine maruz kalmamak için, 'düşük profilli' hedeflere de odaklanabileceği değerlendiriliyor. Misilleme olarak ABD'li bir üst düzey isme suikast düzenlenebileceği de konuşulanlar arasında.
Dorfman, Süleymani'nin kanlı mirasının zaman içinde kıtaları kapsayan bir duruma dönüşebileceğini, sert misillemenin 'tam bir savaşa değil ama barış durumundan da uzak' bir duruma evrilebileceğini söyledi.
