Güneydoğu’da 80'ler ve 90'larda yaşanan faili meçhul cinayetlerin ve zorla kaybedilmelerin izini süren İnsan Hakları Derneği (İHD), ayrıntılı bir toplu mezar raporu ve interaktif toplu mezar haritası oluşturdu.
İHD Diyarbakır Şubesi'nin internet sitesinde yer alan interaktif haritada, zorla kaybettirilen ve öldürülen vatandaşların sonradan çeşitli yollarla keşfedilen mezarları işaretlendi.
İHD Diyarbakır Şubesi Hukuk Komisyonu Üyesi Avukat Rahşan Bataray, şu bilgiyi verdi: “Bu haritayı herkes derneğin sayfasında görebilir. Haritada, açılan toplu mezarlarda kaç kişinin kemiklerinin çıkarıldığına ilişkin bilgiler var. İnternet üzerinden toplu mezar iddiası başvurusu yapılabiliyor. Araştırmalar sonucunda 253 toplu mezar tespit ettik. Bu toplu mezarlarda 3 bin 248 kişi bulunduğu yönünde iddialar var.
29 toplu mezar, savcılığa yaptığımız başvurular sonucunda açıldı. Bulunan kemiklerin kayıt altına alınması ve DNA incelemesi için DNA bankası oluşturulması gerekli.”
'40 bin insanımızın yaşamını yitirdiğinden bahsedilmektedir'
İHD Diyarbakır Şube Sekreteri Raci Bilici, 20 ilde, yapılan çalışmalarda 253 toplu mezar noktasının tespit edildiğini belirterek, "Bu toplu mezarlarda 3 bin 248 kişi yatıyor" dedi.
İHD Diyarbakır Şube Sekreteri Raci Bilici, yaşanan ölümler sadece istatistikî veri olarak işlendiğini belirterek, "40 bin insanımızın yaşamını yitirdiğinden bahsedilmektedir. Ancak istatistikî veri olarak önümüze sunulan rakamların her birinin altında; genç yaşta ölen militanlar, annelerinin bağrından koparılarak askere alınan gencecik askerler, faili meçhule kurban giden masum siviller ve yakınlarının hala bir umutla eve dönmesini beklediği binlerce kayıp insanın acısı vardır" dedi.
'Kimi dar ağacında kimi toprak altında'
İstatistikî veri olarak önlerine sunulan 40 bin kişiden çoğunun mezarı dahi bulunmadığını öne süren Bilici, "İtiraflar, toplu mezarlarla ortaya çıkan bu vahşetin bir devlet politikası olduğunu gözler önüne sermiştir. Binlerce insan toplu halde halen toprak altında. Kimi bir dağın yamacında, kimi bir derenin kenarında, kimi yakılan ormanlık alanlarda ya da sahipsiz bir mezarlıkta. Kimi ise Bitlis'te olduğu gibi insanlık onurunu ayaklar altına alan bir şekilde çöplüklerde ortaya çıkıyorlar."
'DNA veri bankasının oluşturulması lazım'
Türkiye'nin toplu mezar gerçeği ile yüzleşmesi gerektiğini kaydeden Bilici, "Bu iş birkaç savcının iyi niyetli çalışması ile sonuçlandırılacak bir çalışma değildir. Açılacak toplu mezarlar sağlıklı bir şekilde yapılmadı. Ayrıca kimliklendirme yapılabilmesi için de başka yerlerde kullanılmaması kaydıyla bir DNA veri bankasının oluşturulması lazım. Yine delillerin kaybolmasının engellenmesi için mezar açımları sırasında Minnesota Protokolü'nde teknik ayrıntıları belirtilen hususlara uyularak mezarlar açılmalı" dedi.
Toplu mezarların bulunduğu iller
İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi'nin yaptığı araştırmalar sonucu elde ettiği veriler ışığında var olduğu iddia edilen ve bir kısmı da açılan toplu mezarların listesi şöyle;
Diyarbakır: Toplu mezar sayısı 30, kişi sayısı 298
Siirt: Toplu mezar sayısı 36, kişi sayısı 376
Bitlis: Toplam mezar sayısı 35, kişi sayısı 485
Hakkari: toplam mezar sayısı 33, kişi sayısı 347
Bingöl: toplam mezar sayısı 33, kişi sayısı 468
Van: toplam mezar sayısı 18, kişi sayısı 257
Şırnak: Toplam mezar sayısı 14, kişi sayısı 204
Batman: Toplam mezar sayısı 11, kişi sayısı 198
Mardin: Toplam mezar sayısı 14, kişi sayısı 98
Tunceli: Toplam mezar sayısı 5, kişi sayısı 259
Elazığ: Toplam mezar sayısı 3, kişi sayısı 55
Ağrı: Toplam mezar sayısı 2, kişi sayısı 53
Iğdır: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 14
Ardahan: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 19
Kars: Toplu mezar sayısı 1, kişi sayısı 17
Adıyaman: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 17
Malatya: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 5
Gaziantep: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 10
Hatay: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 8
Şanlıurfa: Toplam mezar sayısı 2, kişi sayısı 16
İHD tarafından ilk kez çıkartılan toplu mezar haritasında toplu mezarlarda halen 3 bin 248 kişi bulunurken, bugüne kadar 29 toplu mezar açıldı, açılan mezarlardan 190 kişiye ait kemik çıktı.
İHD Diyarbakır Şubesi'nin hazırladığı toplu mezar haritası için tıklayınız
