* Doç. Dr. Murat Batı
15 Mayıs 2019 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’de yer alan 1106 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile döviz satışları üzerinden alınmak üzere binde 1 oranında BSMV getirildi. Bu getirilen verginin, birçok basın mensubu, TV Kanalları ve yazar tarafından “Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle” getirilemeyeceği bunun Anayasamızın 73’üncü maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile iptal edilmesi gerektiği yönünde yazılar yazıldı, beyanlar verildi. Ancak bu yazıların ortak yönü, “hukuki bir gaf” içeriyor olmalarıydı. Çünkü getirilen düzenleme Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile değil Cumhurbaşkanı Kararı ile yapıldı. Ne farkı var ki hoca diyeceksiniz şimdi. Duyar gibiyim. Konuyu çok basit bir şekilde şöyle anlatayım.
Cumhurbaşkanı Kararı önceki Bakanlar Kurulu Kararlarının yerine getirildi.
24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerden sonra Türkiye'nin yönetim sistemi değişmiştir. Bu değişiklikler ile parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçildi. Yeni sistemde, yürütme işlevi yalnızca Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilecektir. 9 Temmuz 2018 tarih ve 30473 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Danıştay Kanunu’nun 24’üncü maddesinde de “Bakanlar Kurulu Kararları” kısmı “Cumhurbaşkanı Kararları” olarak değiştirilmiştir. Böylece “Cumhurbaşkanı Kararları” önceki sistemde yer alan Bakanlar Kurulu Kararlarının yerine geçtiğinin başka bir göstergesidir.
“Cumhurbaşkanı Kararnameleri” önceki “Kanun Hükmünde Kararnamelerinin” yerine getirildi.
Kanun Hükmünde Kararname (KHK) uygulaması Anayasamızın kaldırılan (Mülga) 91’inci maddesinde yer alıyordu. KHK kullanılarak vergi ile ilgili düzenleme yapılabilmesi sadece OHAL, Savaş ve sıkıyönetim dönemlerinde mümkündü. Olağan dönemlerde KHK ile bir vergi düzenlemesi mümkün değildi. Savaş ya da sıkıyönetim dönemlerinde hükümetin bu maddeye istinaden bir KHK çıkarabilmesi için ayrıca bir de KHK’nin sınırlarını belirleyen bir “yetki kanunu” da çıkarması gerekiyordu. Ayrıca KHK’nin Resmi Gazete’de yayımlandığı gün TBMM onayına sunulması da işin ayrı bir prosedürüydü. Yeni düzenleme ile bunların hiç birine gerek kalmadan yani Cumhurbaşkanına tek başına “Cumhurbaşkanı Kararnamesi” çıkarma yetkisi verilmiş oldu.
Cumhurbaşkanı tek başına vergi kanunları ile ilgili ne yapabilir?
Vergilendirmeye yönelik ilkeler, Anayasa’nın 73’üncü maddesine dayanmaktadır. Anayasa’nın Dördüncü Bölümünün “Siyasi Haklar ve Ödevler” kısmının “Vergi Ödevi” kenar başlıklı 73’üncü maddesi sosyal hukuk devleti ilkesi kapsamında vergi ödevini düzenleyen temel anayasal kuralları düzenlemektedir. Anayasa’nın73’üncü maddesi “Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir” fıkraları ile her türlü mali yükümlüklerin ancak kanunla konulacağı, kaldırılacağı ve değiştirileceğine hükmetmiştir. Bu maddede dikkat çeken husus vergi kanunlarının verginin kanuniliği ilkesi gereği sadece kanunla konulacağı belirtilmekle beraber kanunilik ilkesine bir istisna getirilerek Cumhurbaşkanı’nın vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükleri ile ilgili “Cumhurbaşkanı Kararlarını” kullanarak düzenleme yapabilme yolu açılmıştır. Aynı şekilde Anayasanın 167’nci maddesinde de vergi ve benzeri yükümlülükler dışında “ek mali yükümlülükler” koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Cumhurbaşkanı’na yetki verilmiştir. Cumhurbaşkanına tanınan yetkilerin büyük bir bölümü mevcut had ve oranların artırılmasına yöneliktir.
Cumhurbaşkanı Kararnamelerinin “vergi düzenlemeleri” ile ilgisi nedir?
Anayasa’nın 104’üncü maddesi gereği olağan dönemlerde “Cumhurbaşkanı Kararnamesi” ile vergi konusunda düzenleme yapılması mümkün değildir. Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile vergi düzenlemesi yapılmasının tek yolu Anayasamızın “Olağanüstü Hal Yönetimi” başlıklı 119/6’ncı maddesi gereğince OHAL ve savaş dönemlerdir. OHAL ve savaş dönemleri dışında Cumhurbaşkanı Kararnameleri ile vergi düzenlemesi yapılması mümkün değildir. KHK uygulama döneminde ayrıca “sıkıyönetim” döneminde de Cumhurbaşkanı Kararnameleri çıkarılırken yapılan yeni düzenleme ile Cumhurbaşkanı Kararnameleri sadece OHAL ve savaş dönemlerinde çıkarılabilir.
Döviz satışına getirilen “vergi (BSMV)” kanun dışı mı?
Şu ana kadar yazılanlardan çıkan sonuç şudur; Cumhurbaşkanı Kararnameleri ile vergi düzenlemeleri ancak OHAL ve savaş dönemlerinde yapabilir. Ancak Anayasa’nın 73’üncü maddesi gereği muafiyet, istisna, indirim oranları ve kanunda belirtilmek şartı ile vergi oranlarını değiştirmeyi ve Anayasamızın 167’nci maddesi gereği vergi ve benzeri yükümlülükler dışında “ek mali yükümlülükler” koymayı ve bunları kaldırmayı Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Kararları ile yapabilir. Cumhurbaşkanı Kararnameleri ile değil.
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 28 ila 33’üncü maddeleri arasında düzenlenen ve 6 maddeden ibaret olan Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin 33’üncü maddesi vergi oranını göstermektedir. Bu oran, 31.03.2008 tarih ve 2008/13459 sayılı BKK ile “6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinde yer alan banka ve sigorta muameleleri vergisi nispetlerinin tespitine ilişkin 28/8/1998 tarihli ve 98/11591 sayılı Kararnamenin eki Kararın 1 inci maddesinin (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "e) Kambiyo muamelelerinde satış tutarı üzerinden sıfır," şeklinde sıfırlanmış idi.
İşte dayanağını Anayasa’nın 73’üncü maddesinden alarak 15 Mayıs 2019 tarihinde yürürlüğe giren 1106 sayılı “Cumhurbaşkanı Kararı” ile bu oran tekrar binde 1’e yükseltilmiştir. Bu durum kanunilik ilkesini zedelememektedir.
Bir kısım yazar, basın ve TV’ler hukuki gaf yapıyor
Basında, TV kanallarında ve özellikle sosyal medyada yazılanlar bu anlamda ciddi bir hukuki gaf içermektedir. Çünkü Gider Vergileri Kanunu’nun 33’üncü maddesinde yer alan kambiyo işlemlerinde BSMV oranı 31.03.2008 tarih ve 2008/13459 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sıfıra indirilmiş ve yıllar sonra yapılan Anayasal düzenlemeler ile BKK yerine Cumhurbaşkanı Kararları getirilerek Anayasa’nın 73’üncü maddesi gereği de bu oranlar 1106 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile değiştirilmiştir. Bu düzenleme bir kanun dışı işlem değildir. Anayasa’nın 73’üncü maddesi uyarınca da uygun bir işlemdir. Kanunilik ilkesi de çiğnenmemiştir.
Görüldüğü üzere Cumhurbaşkanı kararları ile Cumhurbaşkanı kararnamesi aynı şey değildir. Özellikle vergi hukuku alanında benzer gaflar sıklıkla yapılmaktır. Bunların ivedilikle azalması dileğiyle.
________________________________________________________________________________________________
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
