Türkiye son dönemde Rusya ile gerilim nedeniyle dış ticarette yaşanacak sıkıntılara odaklanırken Diyarbakır, Mardin, Batman ve Şırnak’taki bir süredir süren çatışmalar ve sokağa çıkma yasakları bölge esnafını zor durumda bıraktı. Diyarbakır Mali Müşavirler Odası’nın tespitine göre sadece Diyarbakır’ın Sur ilçesinde 500’e yakın işyeri kapandı, 50’ye yakın işyeri de şehrin başka bölgelerine taşındı. Doğu ve Güneydoğu İşadamları Dernekleri Federasyonu Başkanı Şah İsmail Bedirhanoğlu, “Ekspertizler mallara beşte bir değer biçiyor. Bankalar kredileri ertelemiyor. Herkes dibe vurmuş durumda. Artık dayanacak gücümüz kalmadı” dedi. Hürriyet'ten Şehriban Oğhan'ın haberine göre, bölge temsilcileri önümüzdeki hafta koltuklarına yeni oturan Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ile Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’ın kapısını çalacak.
Yansımaları çıkıyor
PKK ile güvenlik güçleri arasında 7 Haziran seçimlerinden sonra başlayan çatışmalı sürecin ekonomiye yansımaları ortaya çıkmaya başladı. Diyarbakır Mali Müşavirler Odası Başkanı Erkan Azizoğlu, vergi dairelerine yansıyan rakamlara göre sadece Sur bölgesinde 361 işyerinin kapandığını, 41 işyerinin de başka bölgeye nakil olduğunu söyledi. Bu rakamların 10 gün önceki rakamlar olduğuna işaret eden Azizoğlu, henüz bildirim yapmayanlarla birlikte kapanan işyeri sayısının bugün 500’e çıkmış olabileceğini ifade etti. Azizoğlu şunları söyledi:
Yüzde 10'u kapandı
“Sur içi, Diyarbakır’ın en eski ve en sabit esnaf ve tüccarının olduğu bölge. 40-50 yıllık esnaflar var. Ticaret ve turizm anlamında Diyarbakır’ın kalbi. Yaklaşık 5 bin mükellefin yüzde 10’u işyerini kapattı. Esnaf eski ve köklü olmasa ya da bu olaylar başka bir bölgede olsa tablo daha vahim olurdu. Eski esnaf hala direniyor. Çeklerini borç alarak, kredi alarak, özvarlıklarını harcayarak kapatmaya çalışıyor. İşçi çıkarmalar tam anlamıyla yansımadı. Ama birkaç ay daha böyle devam ederse asıl kötü tablo o zaman önümüze çıkacak.” Sokağa çıkma yasağının olmadığı zamanlarda bile işyerlerinin 15.00-16.00 saatlerinde kapandığını, o saatten itibaren bölgenin ölü şehir haline geldiğini belirten Azizoğlu altı ay öncesine göre cirolarda yüzde 70 kötüye gidiş olduğunu ifade etti.
Diyarbakır'ın en çatışmalı bölgesi Sur içinde kendisinin de bir oteli olan Doğu ve Güneydoğu İşadamları Dernekleri Federasyonu Başkanı Şah İsmail Bedirhanoğlu ise bankaların kredi ödemeleri için iyi niyet göstermemesinden ve malların ekspertizraporlarıyla beşte bir değer kaybetmesinden yakındı. Bedirhanoğlu şunları söyledi: “Barış sürecinde Sur içinde 100 yataklı bir otel açtım. 6 aydır işçi maaşlarını cepten ödüyorum. Sokağa çıkma yasakları ciddi şekilde olumsuz etkiledi. Yapımı sırasında 6 milyar liralık yatırım kredisi almıştık. Otel çalışmadığı için geri ödemelerde zorluk yaşıyoruz. Şu aralar bankalarla borçların ertelenmesini görüşüyoruz. Ben bir bankanın genel müdürüyle bile görüştüm. Neticede bir gelişme yok. Görüyorsunuz bölge kapalı ama iyi niyet göstermiyorlar. Düşünün ki ben bulunduğum konumla bunu aşamıyorsam normal bir işadamı bir esnaf nasıl aşabilir? Piyasa değeri 5 milyar lira olan üç katlı binamız var. Ekspertiz 2 milyar 680 milyon lira değer biçti. Bu ekspertizin Ankara’daki merkezi bunu 1.7 milyar lira civarına düşürdü, banka da bunu 1 milyar 33 milyon lira yaptı. Şimdi biz ne yapalım? 100 milyar ipotek versen ne olacak, biz buna yetişemeyiz ki? Bir iş insanı işini nasıl döndürecek? Batıda yeriniz yok mu deniyor; o zaman bizi batıya yatırım yapmaya, mal mülk almaya teşvik ediyorsunuz. Bu uygulamalar dayanılır gibi değil. Herkes dibe vurmuş durumda.”
TEMİNAT MEKTUBU İSTENİYOR
BEDİRHANOĞLU bölgede çok yönlü bir etkilenme bulunduğunu dile getirerek özellikle Mardin’de daha önceleri Kürt bölgesel yönetimiyle ticari ilişkileri olan, ancak oradaki savaş durumundan da kaynaklı ihracat yapamayan, ihracat yaptıysa da parasını alamayan, yıllık ihracatını onun üzerine kurgulamış, planlamasını öyle yapmış ama şu anda ciddi darboğaza girmiş iş insanları bulunduğuna dikkat çekti. “Bunun üstüne bir de ateşkesin bozulmasıyla bölgede yaşanan olaylar eklenince, mesela pazarlamacılar çevre illere mallarını pazarlayamıyor. Mal sevkiyatı yapamıyor. Batıdaki firmalar bu bölgede beraber çalıştıkları bayiler ve yerel çözüm ortaklarına dönük riskleri sıfırlamak için teminat mektubu isteme, fazla mal göndermeme yönünde pozisyon almaya başladılar” diyen Bedirhanoğlu bu durumun da bölgede yaşayan esnafı daha fazla cendereye soktuğuna işaret etti. Bedirhanoğlu “Temennilerle iş yürümüyor. Bölgedeki ekonomik sıkıntıları ötelemek için genelge mi çıkacak, yasa mı çıkacak, bu konuları görüşmek için Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’dan randevu isteyeceğiz” diye konuştu.
