BM: İnsan aktiviteleri iklimi binlerce yıldır görülmemiş biçimde değiştiriyor; hemen harekete geçilmezse hasar 'geri dönülmez' noktaya ulaşacak

T24 Dış Haberler

Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli(IPCC), dünyanın daha önce öngörüldüğünden daha hızlı ısındığını ve sera gazı emisyonlarını düşürmenin zamanının geldiğini söyledi. 

İklim bilimciler, insan aktivitelerinin şu anda iklimi binlerce yıldır "benzeri görülmemiş bir şekilde" değiştirdiğini ve şu anda harekete geçilmezse "kaçınılmaz ve geri çevrilemez sorunlar yaşanacağını" ifade etti.

IPCC raporuna göre önümüzdeki 20 yıl içerisinde sıcaklıkların sanayi öncesi dönemin 1.5 derece üzerine çıkması olası. Bu durum, Paris İklim Anlaşması'nın hedeflerine ulaşılamaması anlamına gelecek.

Rapora göre iklim değişikliğindeki bu büyük kırılma noktasının yaşanmasını önlemenin tek yolu önümüzdeki 10 yıl içerisinde sera gazı emisyonlarını hızlıca ve çok ciddi biçimde düşürmek. 

Hazırlanması 8 yıl alan bu raporda yüzlerce uzman görev aldı ve iklim değişikliğiyle ilgili en kapsamlı rapor kabul ediliyor. Çalışmalara göre insan aktiviteleri iklimin ani şekilde değişmesinde, su seviyelerinin artmasında, buzulların erimesinde, sıcak hava dalgalarında, sellerde ve kuraklıkta "kesin surette" rol oynuyor.

Küresel yüzey sıcaklığı 2011-2020 arasında 1850-1900 arasında olduğundan 1.09 derece daha yüksek kaydedildi. Son beş yıl 1850'den bu yana en sıcak dönemdi.

Son deniz seviyesi yükseliği oranı 1901-1971 verilerinin üç katı kaydedildi.

1990'dan bu yana buzulların erimesinin ve Arktik buzullarındaki azalmanın yüzde 90 oranında sebebi insan etkisi.

Aşırı sıcakların 1950'den bu yana daha sık ve daha yoğun yaşandığı neredeyse kesin. Soğuk olayları ise daha sık ve ağır gerçekleşiyor.

Raporu hazırlayan bilim insanları, küresel ısınmanın 2040 yılında "tüm senaryolarda"1.5 dereceye ulaşacağını öngördü. Emisyonların gelecek beş yıl içinde düşürülmemesi durumunda bu durumun daha erken yaşanacağı belirtildi.

197 ülkenin lideri bu Kasım ayında Glasgov'da Cop 26'da iklim görüşmeleri için toplanacak.

Rapordan öne çıkan noktalar şöyle:

-IPCC analizlerine göre 1,5°C eşiğinin aşılmadığı hiçbir senaryo yok. En iddialı senaryoda bile, bu eşiğin aşılmasından sonra ortalama sıcaklığın ancak yüzyılın sonuna doğru yeniden 1,4°C’ye doğru düşüş göstereceği tahmin ediliyor.

-Sıcaklık artışını 1,5℃ ile sınırlamak için, hükümetlerin emisyonlarını 2030 yılına kadar yarıya indirmesi gerekiyor. Bu nedenle, iklim planlarının daha iddialı hale getirilmesi ve net sıfır emisyon yol haritalarının, hızla gerçekleştirilecek emisyon azaltım çabalarının temeline koyulması gerekiyor.

-2019'da atmosferdeki CO2 konsantrasyonu, 2 milyon yıl içinde herhangi bir zamandan daha yüksek şekilde gerçekleşti. Önemli sera gazları olan metan ve azot oksit gazlarının konsantrasyonları, 800.000 yıllık zaman dilimindeki herhangi bir zamanından daha yüksek şekilde gerçekleşti.

-Bilim insanları, yakın vadede CO2 dışındaki, metan, SO2 (Kükürtdioksit) ve NO2 (Azotoksit) gibi sera gazlarıyla mücadele etme ihtiyacını net şekilde ortaya koyuyor.

-Deniz seviyelerindeki küresel ortalama yükseliş, 1900'den bu yana, son 3000 yıldaki herhangi bir zamandan daha hızlı artış gösterdi.

-Denizel ısı dalgalarının oluşma sıklığı, 1980'lerden bu yana iki katına çıktı.

-Buz tabakası süreçlerindeki belirsizlik nedeniyle, küresel ölçekte deniz seviyesindeki artışın 2100 yılında 2 metreye, 2150 yılında ise 5 metreye kadar olan olası aralığın üzerinde gerçekleşmesi, emisyonların en fazla arttığı senaryoda göz ardı edilemez hal alıyor.

-Deniz seviyesindeki yükselişin, iklim değişikliğiyle en iddialı şekilde mücadele eden yol haritalarında dahi yüz binlerce yıl devam etmesi öngörülüyor.

-Gezegenin büyük bölümü, sıcak hava dalgalarını içeren aşırı sıcaklara maruz kalıyor.
Son zamanlarda yaşanan aşırı sıcakların gerçekleşmesi, insan etkisi olmadığı durumda, son derece düşük bir ihtimal olarak değerlendiriliyor.

-Akdeniz, Güney Avustralya ile Kuzey Amerika'nın batı kıyılarının artan kuraklıklarla karşı karşıya kaldığını gösteren yeterli kanıt hali hazırda elimizde bulunuyor.

-Mevcut iklim politikaları ve Ulusal Katkı Beyanları doğrultusundaki en iyi tahmin ise, 2100 yılına gelindiğinde küresel ısınmanın 2,7°C'ye ulaştığı senaryo.

-Dünyanın yüzey sıcaklığının en son 2,5°C'nin üzerine çıkması (sanayi devrimi öncesindeki seviyelerle kıyaslandığında), 3 milyon yılı aşkın zamanda gerçekleşmişti. Bu sebeple gezegenin karşı karşıya olduğu ısınma seviyesi, eşi benzeri görülmemiş ölçektedir.

Raporla ilgili değerlendirmeler

Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden Dr.Semra Cerit Mazlum:
 
"Bu rapor, Türkiye'nin iklim değişikliği politika ihtiyaçlarını tüm açıklığıyla ortaya koyuyor. Rapor öncekiler gibi Akdeniz Havzasının kırılganlıklarını sergiliyor ve olası değişimleri daha ayrıntılı olarak görüyoruz. İklim değişikliğine adaptasyonun sosyo-ekolojik sistemlerin özelliklerini dikkate alacak biçimde planlanması ve adaptasyonun imkânsız hale gelebileceği koşullara karşı kayıp ve zarar için ulusal düzeyde mekanizmaların hazırlığına şimdiden başlanması önemli.  Devam eden orman yangınları adaptasyon planlamasının yalnızca ekosistem türleri ya da sosyo-ekonomik sektörler odaklı olmasının yeterli olmadığını gösteriyor. Raporun bulgularının önemli bir yansıması da, Türkiye'nin iklim politikasında emisyon azaltımının 1,5 derece hedefine göre yenilemesi ihtiyacının daha belirgin hale gelmesi. Bu bakımdan Paris Anlaşması'nın ulusal katkı belgesinin güncellenerek onaylanması önem taşıyor."

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Orman Fakültesi, Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Doğanay Tolunay:

"IPCC’nin 6. Değerlendirme Raporu, ülke görüşleri de dikkate alırak hazırlandığı için açık açık yazmasa da freni patlamış bir otobüsün içinde, son sürat uçuruma doğru gittiğimizi söylüyor aslında. Türkiye olarak bizler de bu otobüsün içindeyiz. Sadece bu yıl yaşadığımız seller, kuraklık ve son olarak orman yangınları gelecekte olabileceklerin göstergesi. Çünkü ülkemiz için yapılan tüm tahminler, modellemeler bu ve benzeri aşırı hava olaylarının şiddeti ve sıklığının gelecekte çok daha fazla olacağını ortaya koyuyor. İklim değişikliğini plansızlığımız, tebdirsizliğimiz ve bize bir şey olmazcılığımızı örtbas etmek için kullanıyoruz. Acilen birşeyler yapmalıyız. Bunun için de öncelikle sera gazı salımları için 2030 yılına kadar en az % 50 azaltım hedefi koymalı ve çok katı olarak uygulamalıyız. Bu da yetmez deyip yine acilen iklim değişikliğiyle şiddeti ve sıklığı artan aşırı hava olaylarına karşı uyum önlemleri almalıyız. Bunları yaparken de doğayı, ekosistemleri ve biyolojik çeşitliliği de korumalıyız."

Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı:

"Her yıl dünyada hava kirliliği nedeniyle 4.2 milyon kişinin ölümüne neden olan kirleticilerden bazıları Kükürt dioksit (SO2) ve azot oksit (NO2) gibi genellikle kentlerde yüksek seviyelerde bulunan gazlardır. Kara Rapor 2020 çalışması, hava kirliliği Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği seviyelere indirilebilseydi Türkiye’de 2017- 2019 yılları arasında trafik kazalarının en az 6 katı kadar ölümün engellenebileceğini gösteriyor. Hem iklim değişikliğine hem de reaksiyona girerek solunduğu zaman hava kirliliğine neden olan bu kirleticilerin hepsinin nedeni ise sanayi, ulaşım, enerji gibi faaliyetler için kullanılan fosil yakıtlar. İklim değişikliği ile mücadele aynı zamanda temiz hava hakkını da savunmak demektir, bu yüzden hükümetler tarafından acilen birlikte ele alınması gerekiyor." 

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi eski Genel Sekreteri ve Küresel İyimserlik (Global Optimism) girişiminin kurucu ortağı Christiana Figueres,
 
"Bu rapor, fosil yakıtları terk etmek ve daha temiz, daha yeşil büyüme modeline geçmek üzere küresel ölçekteki çabalarımızı hızlandırmamız gerektiğini bir kez daha hatırlatıyor. Bu amaçlara ulaşmak için Paris Anlaşması bize yol gösteriyor. İklim değişikliğinin hızla katlanan etkilerinden kaçınmak için ihtiyacımız olan her adım gerçekleştirilebilir nitelikte. Ancak buna yönelik atılacak adımlar, etkilerden çok daha hızlı şekilde hayata geçen çözümlerle ve 2030 yılına kadar küresel emisyonları yarıya indirmeye bağlı. 26. Taraflar Toplantısı karar anı olacak.” 

Taraflar Toplantısı’nın başkanlığını yürüten Alok Sharma:

Bilim, bizlere iklim krizinin etkilerinin tüm dünyada görüldüğünü ve bugün harekete geçmediğimiz durumda, bu krizin en olumsuz etkilerini yaşamlarımızda, geçim kaynaklarımızda ve doğal yaşam alanlarımızda görmeye devam edeceğimizi açıkça gösteriyor." 
 
Sharma, “Tüm ülkelere, hükümetlere, iş dünyasına ve toplumlara mesajımız, iklim değişikliğinin gidişatında belirleyici olan önümüzdeki on yılda, kararlarınızı bilime dayalı ve küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlandırma hedefini canlı tutmak üzere olan sorumluluğunuzu benimseyecek şekilde verin’.’ 
 
Sharma, “Bunu hep birlikte başarabiliriz. Başarının temelinde, yüzyılın ortasına kadar net sıfır emisyon hedefine dayalı yol haritasına sadık kalmak, 2030 yılına dair iddialı emisyon azaltım hedefleri taahhüt etmek ve uzun vadeli stratejileri öne çıkararak, kömüre dayalı elektrik üretimini sonlandırmak, elektrikli araçların piyasaya sürülmesini hızlandırmak üzere harekete geçmek, ormansızlaşmayla mücadele etmek ve metan emisyonlarını azaltmak yatıyor." 

BM İklim Eylemi ve Finans Özel Temsilcisi Başkanı Mark Carney

“IPCC'nin değerlendirmesi, iklim krizinin ölçeğini ve buna yönelik politika ve stratejik tepkileri anlamak için kritik önem taşıyor. Bu kapsamda politika, iş ve finans dünyasının vereceği kararlarının yönü, dünyanın hızla azalan karbon bütçesi gerçeğine ve insanlık ve gezegene yönelik hızla artan fiziksel riskleri de içerecek şekilde olmalı ve bilime dayanmalıdır. IPCC raporu, kurulların mutlaka okuması gereken bir rapordur. Bu raporun sonuçları, acil stratejik eylemlerin hayata geçirilmesinin zorunlu olduğunu gösteriyor."