Case Western Reserve Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan araştırmada, kemirgenlerin beyinlerindeki hippokampus bölgesinden izole edilmiş dokulardaki kısa süreli bellek laboratuar ortamında saklandı.
Araştırmayı yürüten Dr. Ben Strowbridge, “Bilgiyi, doğrudan beyindeki bilgi dizinleri ve uyarı modelleri olarak birkaç saniyeden uzun süre saklamanın yolu ilk kez bulundu. Bu bulgunun ışığında, beyindeki belli devrelerin kısa süreli belleğin oluşumunda oynadığı rolü daha kolay anlayabileceğiz” açıklamasını yaptı.
Bellek türleri, bildirimsel bellek ve örtülü bellek olmak üzere ikiye ayrılıyor: Bunlardan ilki olan bildirimsel bellek, isimleri ve yerleri öğrenme gibi uzun ve kısa süreli bilgi depolamasında görev alırken; ikincisi olan örtülü bellek ise piyano çalmak gibi becerilerin öğrenilmesinde rol oynuyor.
Nature Neuroscience dergisine yayımlanan araştırmada, bir telefon numarasını ya da e-posta adresini anlık olarak hatırlamaya yarayan kısa süreli bildirimsel belleğin altındaki mekanizma incelendi.
Maymun deneylerine benzer sonuç
Farelerin izole edilmiş beyin dokularıyla yapılan deneyde, dört bellek yolundan biri aktif kılınarak bir bellek oluşturulabileceği ortaya kondu. Beynin hafıza oluşumunda rol oynayan hippokampus adlı kısmından alınıp izole edilen kesitlerdeki sinir devrelerine gelen uyarılar, burada 10 saniyeden uzun bir süre boyunca tutuldu. Devam eden beyin aktivitesindeki değişiklikler sayesinde hangi bellek yolunun uyarıldığı açıkça gözlemlendi.
“İzole edilmiş beyin dokularında harekete geçirdiğimiz aktiviteler, daha önce yapılmış olan kısa süreli bellek araştırmalarında, maymunlara öğretilen görevlere benziyor” diyen Robert A. Hyde, her iki deneyde de, kısa süreli bellekle ilgili her iki aktivitenin değişiminin ortalama 5 ila 10 saniye sürdüğünü söyledi.
Araştırmacılar, sadece belli bir bellek yolunun tek başına uyarılması veya farklı girdiler sonucu farklı bellek yollarının sırayla aktif olması gibi, deneyde spesifik bağlamlar için de bellek oluşturabileceklerini gösterdi. İncelenen hippokampus sinirlerindeki devam eden aktivite değişimi, birbirini takip eden iki uyarı olduğunu açıkça gösterdi. Birbirini takip eden bu uyarıların, insanlar iki farklı şarkının melodisini birbirinden ayırt ettiği zamanlarda beyinlerinin algıladığı farklı uyarı dizilerine benzediği ifade edildi. Dr. Strowbridge ve grubu tarafından yaratılmış olan yapay bellekler, uyarılar arasındaki süreler değiştiğinde bile her uyarı dizisini algılamayı başardı.
Göz ardı edilen hücre yine sahnede
Yapılan son araştırma, Dr. Strowbridge ve ekibinin 2010 yılında yaptığı başka bir araştırmanın devamı niteliğindeydi. Bir önceki çalışmada, izole edilmiş beyin parçalarına giren iki girdiden hangisi uyarılıyorsa onun saklandığı keşfedilmişti. Bu çalışmada ayrıca, 19’uncu yüzyılda yaşamış olan İspanyol anatomi uzmanı Santiago Ramón y Cajal tarafından keşfedilen ancak günümüzde göz ardı edilen oldukça ender rastlanan bir tip beyin hücresinin, hafıza üstünde önemli bir rol oynadığı tespit ortaya kondu.
Dr. Strowbridge yürüttüğü araştırmayla ilgili olarak “Sinir devrelerinin belirli bağlamlarla ilgili bilgi depolayabileceğini gösteren son keşfin sonucunda, hippokampustaki potansiyel ‘hafıza hücrelerine’ daha fazla odaklanılmasını bekliyoruz. Belleğin normal işlevinin anlaşılması, Alzheimer veya Parkinson hastalıkları gibi nörolojik dejeneratif hastalıkların hafızayı nasıl etkilediğinin anlaşılmasının temelini oluşturuyor. Ayrıca, yaşlanmaya bağlı hafıza bozukluklarına yeni ve daha etkili tedaviler bulunması için zemin hazırlıyor” dedi.
