IŞIL ÖZ
Türkiye kuş türlerinin yarısından fazlası olan 240 türün eşsiz yaşam alanının sular altında kalacağından, Türkiye’de her gün artan çevre yıkımının bu sefer de Doğu Anadolu’da en çok kuş türünün görüldüğü alan olan Aras Nehri Yukarı Çıyrıklı Kuş Cenneti’ni hedef aldığından haberdar mısınız?
Türkiye kuş türlerinin yüzde 51’i olan 240 kuş türü, son 7 yılda KuzeyDoğa Derneği ve Kafkas Üniversitesi tarafından yapılan bilimsel kuş halkalama çalışmaları esnasında Tuzluca Yukarı Çıyrıklı Köyü ve çevresindeki Aras kıyılarında tespit edildi. Bu türler arasında olan şikra atmacası (Accipiter badius), Türkiye’nin kuş envanteri için yeni bir tür olarak Türkiye kuş türü sayısını 469’a çıkardı.
Aras Vadisi’nin önemi
Iğdır ili sınırları içinde yer alan Aras Vadisi, önemli doğa alanı olmanın yanında dünyanın en önemli kuş yollarından biri olan Afrika-Avrasya kuş göc rotası üzerinde yer alıyor. Her ilkbahar ve sonbaharda yüzbinlerce ötücü ve yırtıcı kuş Aras Vadisi boyunca göç ederek ilkbaharda üreme bölgeleri olan kuzey ülkelerine, her sonbaharda ise kışlama bölgeleri olan Afrika ülkelerine göç ediyorlar. Bu göç esnasında onbinlercesi bu vadide konaklıyor, besleniyor ve yollarına devam ediyorlar.
Konu ile ilgili, KuzeyDoğa Derneği Başkanı ve Utah Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, 2006’da Aras Vadisi’ndeki Tuzluca ilçesi Yukarı Çıyrıklı köyünde kurulmuş olan Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’nin, KuzeyDoğa Derneği tarafından yapılan bilimsel çalışmaların merkezlerinden biri olduğunu hatırlattı ve “Bu halkalama çalışmalarında ortaya çıkan sonuçlara bakıldığında, çalışılan alanın kuş göç yolu üzerinde olduğu kanıtlandı, 3 kıtada halkalanan kuşlar burada tekrar yakalandı ve Aras Nehri Yukarı Çıyrıklı Kuş Cenneti’nin kuşların konaklayarak beslendikleri en önemli bölgelerden biri olduğu saptandı. Dünya çapındaki uluslararası öneminden dolayı, bu bölgenin kesin koruma altına alınması ve ekolojik ve ornitolojik araştırma çalışmalarının bu bölgede devam etmesi çok önemlidir” dedi.
Sadece 7 yılda Aras Nehri Yukarı Çıyrıklı Kuş Cenneti’nde tespit edilen 240 kuş türünün, Türkiye kuş türlerinin yarısından fazla ve 74 yıldır araştırılan Manyas Kuş Cenneti’nde tespit edilen 255 kuş türüyle neredeyse aynı olduğunu öğrendim. 200 kat daha büyük olan Van Gölü’nde bile 212 kuş türü tespit edilmişken, Doğu Anadolu’nun en zengin sulak alanlarından olan Aras Nehri Yukarı Çıyrıklı Kuş Cenneti’nin yıllardır teknik olarak “Sulak Alan Kategorisi” kategorisine dahi alınmamasının nedeni ise muallakta. Kuş cenneti şimdi de Tuzluca Barajı’nın suları altında kalarak yok olma tehlikesi ile karşı karşıya.
Doç. Dr. Şekercioğlu’na göre, Aras Nehri’nden regülatörle su alarak ve Iğdır’da pilot projesi başarılı olan damlama sulama yapılarak sulama barajına alternatifler sağlanabilir. Eğer bu sulama barajı projesi iptal edilmez ise yüzlerce kuş türü ve binlerce diğer canlı yaşam alanlarını yitirecek ve yok olacak.
Nesli tehlikede olan canlıların evlerine kilit vurulacak
“Barajın kapakları Ortadoğu’da sadece 1000 çift kalan ve dünyada nesli tehlike altında olan küçük akbabaların yaşamlarını sürdürdüğü, beslendikleri ve üredikleri yere yani Aras ve Arpaçay Nehirleri’nin birleşim noktasına yapılacak. Baraj yapılırsa bu nesli tehlikede olan canlıların evlerine de kilit vurulacak. Böylelikle bu türün ülkemizdeki en önemli üreme alanlarından birini de kendi elimizle yok etmiş olacağız. Oysa ki daha 3 ay önce KuzeyDoğa Derneği dünya çapında nesli tehlike altında olan 3 küçük akbabaya Tuzluca’da uydu vericisi takarak Orman ve Su İşleri Bakanlığı desteği ile izleme altına aldı. Akbabalar şu an Afrika Kıtası’na olan göçlerini tamamladılar ama tekrar
Tuzluca’ya döndüklerinde belki de üreme alanları sular altında kalmış olacak. Evinizden uzaklaşıp geri döndüğünüzde bulamasaydınız siz ne hissederdiniz?”
Koruma statüsü şart!
“Büyük önemine, kuş türü zenginliğine ve KuzeyDoğa Derneği’nin hazırladığı rapor ve başvurulara rağmen, Aras istasyonun yer aldığı 20 kilometrekarelik Aras Nehri sulak alanının herhangi bir koruma statüsü bulunmuyor ve hatta resmi olarak sulak alan olarak bile kabul edilmiyor. Öte yandan Aras Nehri üzerine kurulan barajlar, nehir yatağından alınan kum ve çakıllarla vadinin ekosistemi her geçen gün daha da bozuluyor. Şimdi de tüm bu alan Tuzluca Barajı’nın suları altında yok olmak üzere ve bu baraj, göç eden kuşların çok önemli bir vahasını yok edecek.
Bu vadiden göç eden ve kışın Kars, Ardahan, Erzurum ve Van Platoları’nda şiddetli kışlar geçerken bu vadiyi adeta doğal bir sığınak olarak kullanan milyonlarca kuşu kurtarmak istiyorsak bir an önce vadiyi korunan alan ve resmi Kuş Cenneti ilan edilmeli ve bölgedeki Tuzluca Baraj Projesi hemen iptal edilmelidir. Bu kuşların kullandığı yaşam alanları korunmalıdır. Aksi takdirde, diğer kaybedilen ve ekolojik soykırıma uğrayan pek çok alanımız gibi Aras Vadisi’nin kuşları ve diğer tüm canlıları da yok olacaktır.”
