Budan tam 80 yıl önce bugün, yani 6 Ağustos 1932'de Almanya'da ilk otobanın açılışı yapıldı. Ancak bu mutlu açılışı, trajik bir dönem takip etti. Otobanlar da Nazilerin propaganda emellerine alet edildi.
Günümüzde birçok insan sabah-akşam ulaşımı kolaylaştıran otobanları kullanıyor. Ancak yollarda kendini günün akışına kaptıran insanların aklına genelde otobanın tarihini düşünmek gelmez. Oysa otobanları ve otomobilleri ile ünlü Almanlar için bu yollar, bir karayolundan çok daha fazla şey ifade ediyor.
Almanya Federal Cumhuriyeti’nin ilk Başbakanı olan Konrad Adenauer, henüz Köln Belediye Başkanı olduğu 6 Ağustos 1932 tarihinde yeni bir ulaşım bağlantısının açılışını yaptığında “İşte geleceğin yolları böyle olacak” demişti. Adenauer o gün Almanya’nın ilk otobanının açılışını yapmıştı.
İlk motorlu taşıt yolu
Gerçi bundan 80 yıl önce açılan Köln-Bonn arasındaki 20 kilometrelik karayolunun adı 'motorlu taşıt yolu' idi ama hiçbir kavşak içermeyen ikişer şeritten oluşan çift yönlü ilk yoldu. Bugün A555 adlı otoyolda o dönem saatte 120 kilometre hızla sürat yapılmasına izin vardı. Ancak daha o yıllarda araçların çoğu saatte sadece 60 km hızla yol alabiliyordu.
Ancak bu otobanın açılışından 6 ay sonra iktidara gelen Nasyonal Sosyalistler, bu karayolunun adını ‘motorlu taşıt yolu’ndan ‘şose’ye çevirdi. Amaç, başta yapımına karşı oldukları ancak daha sonra propaganda amaçlı kullandıkları ‘otoban’ı ilk kendilerinin yaptığı iddiasında bulunmaktı.
O nedenle bugün hâlâ birçok yerde Hitler’in sadece otoban yapımını zorunlu kılmakla kalmayıp, ‘otoban’ı da keşfettiği gibi yaygın bir düşünce hâkim. Ancak tarihçilere göre bu sadece başarılı bir Nazi propagandasından ibaret.
Tozsuz, çamursuz yol özlemi
Zira daha 1909 yılında araba tutkunu sanayiciler ve nüfuzlu bir takım kişiler tarafından, otomobillerin toz ve çamura bürünmeden, fayton ve yayaların olmadığı bir karayolunda yol alması fikri doğmuştu. Bundan 4 yıl sonra da kısaca AVUS diye bilinen Berlin’deki karayolunun inşasına başlanmıştı.
Birinci Dünya Savaşı patlak verene kadar 10 kilometresi tamamlanan bu yol, dünyanın otoban benzeri ilk karayolu olarak kabul ediliyor. Savaş nedeniyle yapımına ara verilen AVUS, 1921 yılından itibaren daha çok yarış ve test sürüşleri için kullanılmaya başlandı.
Daha 1927 yılında Almanya içerisinde 22 bin kilometrelik çift şeritli bir otoban projesi geliştirildi. Ancak 1929 yılında ABD’de patlak veren Ekonomik Buhran, bu projeyi sadece dosyalar içinde bıraktı. 1933’te iktidara gelen Adolf Hitler, önce bu projenin yapımına karşı çıksa da bir süre sonra projenin bazı bölümlerini hayata geçirdi.
'Nazilerin otoban efsanesi'
Tarihçilere göre, Adolf Hitler dünya çapında giderek değer kazanan, artan mobilite hareketinin üstüne atlamış oldu. Gücünü sağlamlaştırmak için ilk başta anlamsız bulduğu bir imkânla halkı yanına çekebileceğinin farkına vardı. Zira o dönemde otomobil alabilecek Almanların sayısı çok azdı. Böylece Naziler ‘halkın mobilleştirilmesi” propagandasını başlattı. Sadece zenginler değil, geniş halk da seyahat edebilmeliydi. İşte “halk arabası” anlamına gelen “Volkswagen” fikri de böyle doğdu.
Hitler her yıl bin kilometre otoban inşa edilmesi emrini verdi. 1934 yılında çalışma seferberliği ilan etti ve işsizlik sayısını düşüreceğini söyledi. Ancak otoyol yapımına hastalık, ölüm, açlık ve sefalet damgasını vurdu. Grev yapmaya kalkışanlar Nazi toplama kamplarına gönderildi.
Ünlü Alman otobanları
Savaş yıllarında birçok tutuklu ve Yahudi zorla otoban yapımında çalıştırıldı. Eski çalışanların hepsi cephedeydi. 1941 yılına gelindiğinde Almanya, yaklaşık 3 bin 800 kilometre uzunluğunda otoyola sahipti. Naziler otoban efsanesi propagandasını yıllarca ayakta tuttu.
Bundan 80 yıl önce 20 km ile başlayan Alman otoban hikâyesi, bugün ülke çapında 12 bin 400 kilometreye ulaştı. Ülkenin ilk otobanı bugünkü adıyla A555 ise 1965 yılında 6 şeride çıkarıldı ve tabii yeşillendirilmiş orta refüjüyle birlikte.
Deutsche Welle Türkçe -Editör: Başak Sezen
