Yasemin Giritli İnceoğlu
10 Nisan 2019 tarihli Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca, (1869-1939) yılları arasında yaşamış, ulusal uyanış hareketinin lideri, öncü düşünür ve devlet adamı Ahmet Ağaoğlu için doğumunun 150.yıldönümü münasebetiyle Azerbaycan’da eş zamanlı toplantılar düzenlenmekte. Jübile etkinliklerinden biri de, 2-3 Ekim'de ANAS Milli Azerbaycan Tarihi Müzesi'nde yapılacak olan uluslararası bir sempozyum. Sempozyumda; Ağaoğlu’nun Azerbaycan ve Türkiye’deki sosyal ve politik faaliyetleri, Türkçülük ideolojisinin oluşumundaki rolü, Doğu’daki modernleşme sorunları ile Ağaoğlu ailesinin Türkiye'nin sosyo-politik yaşamındaki izleri gibi konular etrafında tartışmalar yapılacak. Etkinliğe Azerbaycan, İran, Hollanda, Rusya ve Türkiye'den gelen bilim adamlarının yanı sıra, A. Ağaoğlu'nun Türkiye'de yaşayan akrabaları da katılacak. 2 Ekim’de, Azerbaycan Devlet Filarmoni Derneği’nin, Ahmet Ağaoğlu’nun doğumunun 150. Yıldönümü için ev sahipliği yapacağı ve kamuya açık olan konsere; hükümet yetkilileri ve bilginler katılacak. Ahmet Ağaoğlu fotoğraf sergisinin yanı sıra, "Millet fedaisi" adlı filmi de ilk kez gösterime girecek.
Etkinlik programı
2 EKİM
9.30-10.00 – Kayıt
10.00-10.50 – Sempozyum açılışı
Hoşgeldiniz Konuşmaları
10.50-11.10 – Kahve molası
11.10-12.30 – I.Oturum
Moderatörler:Fərhad Cabbarov (Doç. Dr.), Məsumə Daei (Doç. Dr.)
11.10-11.20 - Vilayət Quliyev (Azerbaycan Respublikasının Macaristandaki tam yetkili Sefiri, Profesör) – Ahmed Bey Agayev Paris matbuatında
11.20-11.30 - Yavuz Akpınar (İzmir Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Emekli Öğretim Üyesi) – Ahmet Ağaoğlu’nun Sırat-ı Müstakim, Sebilürreşad ve Türk Yurdu dergilerindeki yazılarının ışığında Türk dünyasının meseleleri
11.30-11.40 - Mübariz Süleymanlı (Azerbaycan Devlet Medeniyet Sanat Üniversitesi Prof.Dr.) Ahmed Bey Ağaoğlu'nun kültürel faaliyetlerinin modernleşme süreçleri bağlamında karşılaştırmalı analizi
11.40-11.50 - Aydın Balayev (AMEA Arkeoloji ve Etnoqrafya Enstitüsü, Dr.) – Doğu’daki Avrupalaşma hareketinin en samimi ideologu ("Üç medeniyet" eseri üzerinden)
11.50-12.00- İradə Bağırova (AMEA A.Bakıxanova adına Tarih Enstitüsü Müdürü, profesör) - Ahmed Bey Ağaoğlu’nun XX yüzyılın başlarında Azerbaycan’da içtimai-siyasi faaliyeti (1894-1908)
12.00-12.10 - Sevda Süleymanova (Bakü Devlet Üniversitesi profesörü) Azerbaycan’da Türkçülük akımının lideri Ahmed Bey Ağaoğlu
12.10-12.20 - Faiq Ələkbərli (AMEA Felsefe Enstitüsü, doçent) - Ahmed Bey Ağaoğlu’nun dini,siyasi ve çağdaşlaşmaya dair görüşleri
12.20-12.50 – Tartışmalar
13.00-14.00 – Öğle yemeği
14.00-16.40 – II.Oturum
Moderatörler : Mübariz Süleymanlı (Prof. Dr.), Yasemin Giritli İnceoğlu (Prof. Dr.)
14.00-14.10 - Masoumeh Daei (Tebriz Payame Nür Üniversitesi, Doç. Dr.) – Ahmet Ağaoğlu’nun İran-Şii Sentezi
14.10-14.20 - Nəsiman Yaqublu (Bakü Devlet Üniversitesi, Prof.Dr) – Ahmed Ağaoğlu'nun mirasında yeni değerler: Azerbaycan'ın sosyo-politik çevresini etkileme fırsatları
14.20-14.30 Hilmi Ozan Ozavcı (Utrecht- Üniversitesi) Prof. Dr.) – Devrimin Gölgesinde: Rus Kafkasyasın'da İç Savaş ve Difai Hareketi, 1905-1907
14.30-14.40 - Solmaz Rüstəmova-Tohidi (AMEA Z.BünyadovŞarkiyat Enstitüsü, Prof.Dr.) - Ahmed Bey Ağaoğlu’nun İranlı kimliği ve onun kaynakları
14.40-14.50 - Məmmədəli Babaşlı (AMEA Ziya Bünyadov Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü Anabilim Dalı Başkanı, Doç.Dr.) -Ahmed Bey Ağaoğlu'nun ulusal istihbarat ile ilgili toplantıları
14.50-15.00 - Elmira Muradəliyeva (Bakü Devlet Üniversitesi, Prof.Dr.)
– Balakhany-Sabunchu Emniyet Müdürlüğünün kurulması, Azerbaycanlıları sınır dışı etmeye teşebbüs etme ve Ahmed Bey Ağaoğlu'nun bunu önlemedeki rolü
15.00-15.10 - Yasemin Giritli İnceoğlu (Prof. Dr.) – Sıra dışı, abide bir şahsiyet: Süreyya Ağaoğlu
15.10-15.20 - Mehdi Genceli (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kafkas Dil ve Kültürleri Anabilim Dalı Başkanı, Dr. Öğr. Üyesi) – Ahmet Ağaoğlu’nun Malta Mektupları
15.20-15.30 - Fərhad Cabbarov (AMEA Milli Azerbaycan Tarihi Müzesi, Doçent) –Ermeni yazar Alexander Shirvanzade, Bakü'deki Şubat 1905 katliamının arifesinde A. Ağaoğlu'nun faaliyeti hakkında
15.30-15.40 - Rəna Mirzəzadə (AMEA Felsefe Enstitüsü Müdürü, Prof.Dr.) – Ahmed Bey Ağaoğlu’nun görüşlerinde kadın sorunu
15.40-15.50 - Lalə Hacıyeva Kıdemli Araştırmacı, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Ofisi, Filoloji Felsefesi Doktoru) - Ahmet Bey Agayev'den Türkiye'den mektuplar
15.50-16.00 - Dilqəm Əhməd (İstanbul Üniversitesi doktora öğrencisi) – Ahmed Bey Ağaoğlu’nun 1930-1939 yılları arasında Cumhuriyet gazetesindeki siyasi faaliyetleri
16.00-16.40 - Tartışmalar
19.00- Ahmed Bey Ağaoğlu’nun doğumunun 150. Yılına İthafen M.Maqomayev Azerbaycan Devlet Filarmoni Orkestrası Konseri
3 Ekim
11.10-12.30 – III.Oturum
Moderatörler: Lalə Hacıyeva (Doç. Dr.)
10.30-10.40 - Aytək Məmmədova (AMEA Felsefe Enstitüsü, Doçent. Dr) – Türk dünyasının iki dahi şahsiyeti – Ahmed Bey Ağaoğlu ve Hilmi Ziya Ülken
10.40-10.50 - Cavid Bağırzadə (Gəncə Devlet Üniversitesi Doçent.Dr.,) – Ahmed Bey Ağaoğlu'nun Haziran 1918 krizini yenmedeki siyasi etkinliği
10.50-11.00 - Bəhman Kərimov (AMEA Milli Azerbaycan Tarihi Müzesi, Doçent) - Teymur bey Bayramalibeyov’da kadın eğitimi konusu
11.00-11.10 Esmira Vahabova (AMEA A.Bakıxanov adına Tarih Enstitüsü Doç.Dr..) – Ahmet Bey Ağaoğlu: Müslüman Şarkının modernleşmesinin ideologlarından biri
11.10- 11.20 - Əli Fərhadov (AMEA Milli Azerbaycan Tarihi Müzesi , Felsefe doktoru, – Ahmed Bey Ağaoğlu: Dini reform örneği
11.20-11.30 - Səbirə Nemətzadə (Bakü Deveət Universitesi Doçent Dr.),– Ahmed Bey Ağaoğlu’nun felsefi görüşünde millet ve din faktörü
11.30-11.40 - Afaq Yusifli (Gəncə Devlət Üniversitesi, Doçent. Dr) - Ahmet Ağaoğlu; Doğu edebiyatındaki tarihsel gerçekliğin karşıtlığı hakkında
11.40-11.50 - Pərixanım Mikayılqızı (“Bilim ve Eğitim gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni) – Ahmed Bey Ağaoğlu’nun və çağdaşlarının kadınların din özgürlüğüne dair farklı görüşleri
11.50-12.00 - Nihad Yaqublu (Bakü Devlet Üniversitesi doktora öğrencisi) – Ahmed Bey Ağaoğlu ve liberal değerler (“Serbest insanlar ülkesinde” eseri üzerinden )
12.00-12.10 - Zöhrə Fərəcova (AMEA Nizami Gəncəvi Edebiyat Enstitüsü doktora öğrencisi) – Ahmed Bey Ağaoğlunun gazetecilik faaliyetinde “İrşad” evresi
12.10-12.20- Həmidə Xəlilova (M.Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi) – Ahmed beyin “İslama göre ve İslamiyette Kadın” eserinde örnekleyici modelleme yöntemini ifade eden sözcükler
12.20-12.50 - Tartışmalar
Ahmet Ağaoğlu kimdir?
1930 yılında Türkiye’nin ilk çok partili hayata geçiş denemesinde Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın teorisyeni olarak üstlendiği rol ile Türk siyasetinde etkin olmuş, liberal ve Türkçü bir siyasetçidir. Siyasetçiliğin yanı sıra profesyonel gazetecilik, akademisyenlik gibi alanlarda da faaliyet gösteren Ağaoğlu, 1930 öncesinde de Türk düşünce ve siyasi hayatında etkin olmuş bir isimdir.
Hayatının on yıllık Bakü döneminde Azerbaycan Türklerinde milliyetçilik ve Türkçülük bilincinin gelişmesine çalışmıştır.
İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a gelip Türk Yurdu ve Türk Ocağı cemiyetlerinin kurucuları arasında yer almış; Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi isimlerle birlikte Türkçülük akımının önderleri arasına girmiştir.
Kurtuluş Savaşı döneminde Ankara’ya giderek mücadeleyi destekleyen; TBMM’de II. ve III. dönem milletvekili olarak görev yapan Ahmet Bey, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu sırasında devletin kurucusu Mustafa Kemal’e devrimler konusunda danışmanlık yapmıştır.
1930'daki Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın içindeki ağırlığı, görüşleri ve faaliyetleri ile partinin kurucusu Fethi Bey’in yanındaki en önemli isimdir. Parti kapandıktan sonra aktif siyasetten çekilen Ahmet Ağaoğlu, ölümüne kadar yazılarıyla milliyetçiliği ve liberal düşünceyi savunmaya devam etmiştir.
