ABD Başkanı Donald Trump'ın 7 Aralık 2017'de Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tandığını ilan etmesinin ardından, ABD yönetimi bugün büyükelçiliğini Tel Aviv'den Kudüs'e taşıdı. Kudüs'te konuyla ilgili olarak gergin bekleyiş sürerken, Gazze'de ise protestolar başlamış durumda. Gazze'deki protestolarda, İsrail ateşi sonucu hayatını kaybeden Filistinli sayısı 60'a yükseldi. Protestolarda 2 bin 700'den fazla Filistinli de yaralandı.
Filistin yönetimi akşam saatlerinde yas amacıyla genel grev ilan etti.
TIKLAYIN - Gazze'deki protestolarda direnişin sembol ismi de öldürüldü
Batı Şeria'daki Filistin yönetimi, İsrail'i 'Gazze'de katliam yapmakla' suçladı. Filistin yönetimi sözcüsü Yusuf el Mahmud, "Uluslararası toplum Gazze'deki korkunç katliamı durdurmak adına derhal harekete geçmelidir" dedi.
İsrail gazetesi Haaretz, Gazze sınırındaki eyleme 10 bin Filistinlinin katıldığını yazdı. Filistinlilerin Batı Şeria'da ve Kudüs'te de sokağa çıktı.
İsrail helikopterleri attıkları bildirilerle Filistinlilere 'can güvenliği' uyarısı yaparak, gösterilere katılmamalarını istedi.
Arap Birliği ise Kudüs gündemiyle Çarşamba günü olağanüstü toplanma kararı aldı.
Büyükelçilik Kudüs'te açıldı
ABD'nin Kudüs Büyükelçiliği Türkiye saatiyle 16.00'da düzenlenen törenin ardından açıldı. Açılış törenine video konferans yoluyla katılan ABD Başkanı Donald Trump, “Bugün Kudüs’teki ABD Büyükelçiliği’ni resmi olarak açıyoruz. Tebrikler. Bunu uzun zamandır bekliyorduk. Uzun yıllardır, Kudüs’ün İsrail’in başkenti olduğu şeklindeki basit ve açık gerçekliği kabul etmekte başarısız olduk” ifadelerini kullandı.
Açılış törenine, ABD Başkanı Donald Trump'ın kızı Ivanka Trump ve damadı Jared Kushner'in de aralarında bulunduğu üst düzey ABD'li yetkililer katıldı.
Trump'ın büyükelçiliği Kudüs'e taşıma kararı Filistinlileri öfkelendirmişti.
Yeni Büyükelçilik binasının açılışı, İsrail'in 70'inci kuruluş yıldönümüne denk gelmesi için öne alınmıştı.
İsrail Kudüs'ü "ebedi ve bölünmez" başkenti olarak görürken, Filistinliler İsrail tarafından 1967 savaşında işgal edilen Doğu Kudüs'ü gelecekteki devletlerinin başkenti olarak kabul ediyor.
Trump'ın, Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma kararı, ABD'nin bu konuda onyıllardır yürüttüğü tarafsızlık politikasına son vermiş ve uluslararası toplumun büyük kesiminin bu konudaki tutumundan ayrılmıştı.
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, ABD'nin kararının kutlanması gerektiğini söyledi ve diğer ülkelere de Trump'ın kararını takip etme çağrısı yaptı.
Filistin Lideri Mahmud Abbas da büyükelçiliğin Kudüs'e taşınması kararını "yüzyılın tokatı" olarak tanımladı.
Kentte daha büyük bir yer bulunana kadar öncelikle ABD'nin Kudüs'teki mevcut konsolosluk binasının içinde geçici bir büyükelçilik açılacak.
ABD'den İsrail'e ilk eleştiri
ABD'de Demokratların önemli isimlerinden ve eski başkan aday adayı Vermont Senatörü Bernie Sanders, İsrail'in silahsız göstericilere ateş açmasına tepki gösterdi.
Twitter hesabından açıklama yapan Sanders, kısa süre içinde çok sayıda Filistinlinin İsrail askerleri tarafından vurulmasına dikkat çekti.
ABD Kongresinden Gazze konusunda İsrail'i eleştiren ilk isim olan Sanders, "Gazze'de bugün 50'den fazla kişi hayatını kaybetti ve 2 bin kişi yaralandı; geçen haftalarda da 41 kişi öldürülmüş ve 9 binden fazla kişi de yaralanmıştı. Bu sarsıcı bir rakam. Hamas şiddeti, İsrail'in silahsız göstericilere ateş açmasını meşrulaştırmaz" değerlendirmesini yaptı.
Suudi Arabistan'dan İsrail'e kınama
Suudi Arabistan İsrail askerlerinin silahsız Filistinilere gerçek mermilerle at açıp 55 eylemciyi öldürmesini kınadı. Kınamada ABD'nin büyükelçiliğini Kudüs'e taşıması konusunda bir ifade yer almaması dikkat çekti.
Suudi Dışişleri sözcüsünün açıklamasında "Suudi Arabistan işgalci İsrail güçlerinin onlarca Filistinli sivili öldürmesini ve yaralamasını kınıyor" dendi.
Şiddetin durması ve kardeş Filistin halkının korunması için uluslararası topluma sorumluluğunu yerine getirme çağrısı yapılan açıklamada, Suudi Arabistan'ın Filistin davasına değişmez yaklaşımı ve uluslararası meşru kararlar doğrultusunda haklarını talep eden Filistin halkına desteği vurgulandı.
Katar Dışişleri sözcüsü Lulwah al-Khater de 'Filistinililerin katledilmesini şiddetle kınadıklarını' duyurdu.
Khater uluslararası topluma eyleme geçme ve 'vahşi öldürmelere' son verme çağrısı yaptı.
Guatemala Büyükelçiliği Kudüs'te açılacak
Guatemala Büyükelçiliği Çarşamba günü Kudüs'te açılacak. Edinilen bilgiye göre açılışa Guatemala'nın daveti üzerine Panama Cumhurbaşkanı Juan Carlos Varela da katılacak.
AFP'nin aktardığına göre, açılış tarihi belli olmamakla birlikte Paraguay da büyükelçiliğini Kudüs'e taşıyacak.
Güney Afrika büyükelçisini geri çekti
Yaşanan şiddetli olayların ardından Gazze'nin güvenli olmadığı gerekçesiyle Güney Afrika büyükelçisini geri çekme kararı aldı.Kulislerde başka ülkelerin de büyükelçilerini ve vatandaşlarını çağırma kararı alacağı konuşuluyor.
Açılışa kimler katıldı?
ABD Başkanı Donald Trump'ın törende video bağlantısıyla bir konuşma yapması bekleniyor.
Ivanka Trump ve Jared Kushner'in dışında, ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin ve Dışişleri Bakan Yardımcısı John Sullivan da törene katılacak. Kushner daha sonra İsrail Başbakanı Netanyahu ile bir görüşme yapacak.
Avrupa Birliği, ABD'nin Büyükelçiliğini Kudüs'e taşıma kararına itiraz etmişti ve çoğu AB ülkesinin büyükelçisi törene katılmayacak.
Ancak, çok sayıda yabancı diplomatın törene katılacağı ve bunlar arasında, AB'nin bu konuda bir ortak açıklama yapmasını engellediği belirtilen Macaristan, Romanya ve Çek Cumhuriyeti temsilcilerinin de bulunduğu kaydediliyor.
Trump'ın açıklamasından sonra kendi büyükelçiliklerini de Kudüs'e taşıma kararı alan Guetamala ve Paraguay devlet başkanları da törende yer alacak.
Karar neden bu kadar tartışmalı?
Kudüs'ün statüsü, İsrail-Filistin sorunundaki en temel meselelerden biri.
İsrail'in Kudüs üzerindeki eğemenliği uluslararası toplum tarafından tanınmıyor ve 1993 İsrail-Filistin barış anlaşmasına göre, Kudüs'ün nihai statüsünün barış görüşmelerinin ileriki aşamalarında görüşülmesi gerekiyordu.
İsrail 1967'deki işgalinden bu yana Doğu Kudüs'te 200 bin dolayında Yahudi'nin oturduğu on kadar yerleşim ilan etti. Bu yerleşimler uluslararası hukuka göre yasa dışı.
Daha önce bazı ülkelerin Kudüs'te büyükelçilikleri bulunuyordu, ancak BM kararlarına karşın İsrail'in 1980'de çıkarttığı bir yasayla Doğu Küdüs üzerinde hak iddia etmesi üzerine birçoğu büyükelçiliklerini taşımıştı.
Durum neden bu kadar gergin?
Büyükelçilik açılış töreninin zamanlaması Gazze'de gerilimin artabileceği kaygılarını arttırdı.
Mart sonunda bu yana sınırdaki protesto eylemlerinde 40'ten fazla Filistinli öldürüldü.
İsrail'in kuruluş yıldönümünü kutlamasından bir gün sonra Filistinliler Nakba (Felaket) gününü anıyor. İsrail'in 1948'de kurulmasının ardından yüzbinlerce Filistinli evlerinden edilmişti.
Büyük Dönüş Yürüyüşü eyleminin organizatörleri, eylemin Salı günkü protestoyla sona ereceğini söylüyor.
BM İnsan Hakları Yetkilisi Zeid Ra'ad al-Hussein İsrail'i 'aşırı güç' kullanmakla suçlamıştı. İsrail ise sivilleri sınırı geçmeye çalışan militanlardan korumaya çalıştığını savunuyor.
