Taliban rejiminden Türkiye'ye kaçan Afgan kadınlar anlatıyor. Türkiye'de dördüncü doz aşıya neden gerek duyuldu? ABD füzyonla enerji üretiminde kritik eşiğe yaklaştı ve daha fazlası. BBC Türkçe, Bundle okuyucuları için haftanın öne çıkan gelişmelerini derledi.
'Kızlarım benim yaşadıklarımı yaşamasın diye Afganistan'ı terk ettim'
2014'te memur olarak çalışırken Taliban'ın ofislerine düzenlediği saldırıda dokuz kurşunla yaralandıktan sonra çocuklarıyla birlikte Türkiye'ye kaçan Ferzane, BBC Türkçe'ye yaşadıklarını anlattı:
"Taliban geldiğinde 15 yaşındaydım. Bir gece duvarlarla çevrili bahçemizde oturuyorduk. Yan komşumuzun evinden araba sesleri ve ardından kadın çığlıkları gelmeye başladı. Ertesi gün öğrendik ki Taliban, evin bir genç kızını alıp götürmüş.
"Aylar sonra kızı hamile bir şekilde geri getirip babasının evine bıraktılar. Bir zindana götürüldüğünü ve gece gündüz farklı erkekler tarafından tecavüze uğradığını anlattı. En küçük bir ani hareketten korkar hale gelmişti."
Afganistan'da geçiş hükümeti kurulması ya da Taliban'ın doğrudan hükümetini ilan etmesi seçeneklerine göre "bekle-gör" politikası izleme eğilimindeki Ankara, yeni rejimi tanıma konusunda ise uluslararası toplumla birlikte hareket etmeyi planlıyor.
Taliban'la diyalog kanalları açık tutulmaya çalışılırken, hükümet kaynakları; yeni rejim şekillenene kadar, başta "göç sorunu" olmak üzere yeni dönemde yaşanacak sıkıntıları olabildiğince bertaraf etmek için şimdilik Türk askerinin çekilmesi konusunda harekete geçilmeyeceğine işaret ediyorlar.
NATO ve ABD'nin Afganistan'dan çekilme süreci tamamlanmadan, Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesi, ülkedeki Türk askerinin durumu ve Kabil Hamid Karzai Havaalanı'nın güvenliğini sağlama planı konusundaki belirsizlik sürüyor.
Afganistan'daki siyasi yapılanmanın nasıl oluşacağı konusunda şimdilik "bekle-gör" politikası izleyen Türkiye, Taliban'la da diyalog çabasını sürdürüyor.
Taliban'ın yönetimi ele geçirmesinin dünyada yansımaları
Diplomasi uzmanı Jonathan Marcus, hızlı geri çekilme kararının ABD'nin güvenilirliğine, sağlam bir ortak olduğu inancına ve dünya meselelerinde ahlaklı bir tutum aldığı fikrine büyük bir darbe vurduğunu belirtiyor.
Marcus'a göre demokrasi ve hukukun üstünlüğünü yaymayı hedeflediği söylenen Batı tarzı liberal müdahalecilik modeli Afganistan'da denenirken tahribata uğradı. Bundan sonra benzer girişimlere destek verilmesi zor gözüküyor.
Türkiye'de 3. ve 4. doz aşı uygulamalarının başlatılması temelde Çin aşısı Sinovac'ın kullanımıyla ilgili.
BBC Türkçe'ye konuşan virolog Semih Tareen bu durumu şu sözlerle anlatıyor:
"Sinovac gibi inaktif koronavirüs aşılarında etkililiği mRNA aşılarındaki gibi olmadığını görüyoruz. Bu halkımızın korkması anlamına gelmiyor. Aşıların amacı, ciddi hastalığı önlemek. Ama inaktif aşıların, mRNA aşıları kadar etkili olmaması sebebiyle, Delta varyantını Sinovac aşısına rağmen daha fazla görmeye başladık.
"Bu yüzden Türkiye dahil bazı ülkeler, iki doz Sinovac olanlara üçüncü doz hakkı açıldı. Ya BioNTech ya da Sinovac. Burada da şunu anlıyoruz: Yaşadığınız ülkede varyant, vaka sayıları, insanların davranışı ve yapılan aşıların cinsine göre bir kombine etkiyi görmek mümkün."
Covid-19 aşı sertifikası ve geçerli vizeye sahip olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, 20 Ağustos Cuma gününden itibaren, 27 Avrupa Birliği ülkesine sorunsuz şekilde seyahat edebilecek.
Geçerli sertifikaya sahip AB vatandaşları da, aynı şekilde Türkiye, Ukrayna ve Kuzey Makedonya'ya gidebilecekler.
Türkiye'de iki doz aşı olan kişiler "Covid-19 Aşı Kartını" e-Nabız üzerinden veya Hayat Eve Sığar (HES) uygulamasından temin edebiliyor.
Aşı sertifikasında; ad, soyad, TC kimlik numarası, doğum tarihi, uygulanan aşıların türleri, üreticileri ve aşılanma tarihleri gibi çeşitli bilgiler bulunuyor.
Ulusal Ateşleme Tesisi (NIF), hidrojen yakıtını ısıtıp, sıkıştırarak füzyon başlatmak için güçlü bir lazer kullanıyor.
Yapılan bir deney, füzyon tarafından salınan enerjinin, lazerin ilettiğinden daha fazla olduğu "ateşleme" amacına ulaşmanın çok yakın olduğunu gösteriyor.
Güneşe gücünü veren süreç olan füzyondan enerji elde etmek, sınırsız, temiz bir enerji kaynağı sağlayabilir.
Dünyanın farklı bölgelerinden 168 kültür ile ilgili bir araştırmaya göre insan toplumlarının yarıdan azı dudaktan öpüşüyor.
ABD'de Nevada Üniversitesi'nde antropoloji profesörü William Jankowiak, dudaktan öpüşmelerin sadece yüzde 46'sının romantik amaçlı olduğunu tespit etmiş.
İnsanların öpme ihtiyacına ilişkin iki teori, doğuştan gelen bir özellik olarak bebekken dudak temasından hoşlanıyor olmamız fikrine dayanıyor.
Bir teoriye göre, dudak temasını meme emmeye benzetiyor olabiliriz ve bu refleks herkeste doğuştan var.
Diğer bir görüşe göre ise anneler ve çocukları dudaktan öpüşme yoluyla yakın bağ kurarlar. Bu, "ağızdan besin aktarma"ya dayanan bir olgu.
