23 Haziran Dünya Kadın Mühendisler Günü: Türkiye'nin ilk kadın mühendisi Sabiha Rıfat Gürayman ve Anıtkabir'le bütünleşen hikayesi

Sabiha Rıfat Hanım, Cumhuriyet'in ilk yıllarında erkeklerin tahakkümünde olan mühendislik mesleğinde bir dönüşüme öncülük edecektir.

Anıtkabir'le "bütünleşen" Sabiha Rıfat Gürayman'ın izini sürdük.

Sabiha Rıfat Hanım: Ailemde 'Başarabilir mi?' kuşkusu hiç oluşmadı

1910 yılında Makedonya'nın Manastır şehrinde doğan Sabiha Rıfat Hanım'ın babası Yüzbaşı Rıfat Bey görev için İstanbul'a gelince, aile Üsküdar'da yaşamaya başladı.

Annesi ve küçük kardeşi tüberküloza yakalanan Sabiha Hanım, genç yaşta annesini kaybetti.

Sabiha Hanım, savaş yorgunluğu ve hastalıklarla geçen yıllara rağmen ailesinin eğitimini hep desteklediğini anlatıyordu.

1991'de İTÜ Vakfı Dergisi'ne verdiği röportajda paylaştığı anıları şöyle:

"Benim ilk hocalarım annem ve babamdı. Daha ilkokula başlamadan okuma yazma öğrenmiştim. Babam 1906 yılında Harbiye'den mezun olmuş, birçok cephelerde savaşmış, yaralanıp esir düşmüştü. Savaş yıllarında yokluk, babamın asker olması, işgal kuvvetlerinin baskıları sık sık yer değiştirmemize sebep oldu.

"Aile içinde yaşadığımız büyük acılar nedeniyle savaşın bittiği yılların coşkusunu yaşayamadık bile. Bütün bunlara rağmen eğitimim yarıda bırakılmadı, bu konuda birçok kararı da kendim vermek zorunda kaldım. Onlarda da bana karşı 'Başarabilir mi?' kuşkusu hiçbir zaman oluşmadı. Ben de direncimi yitirmeden sonuna kadar dayandım."

Nişantaşı Kız Ortaokulu'nu bitirip İstanbul Kız Lisesi'ne kaydolan Sabiha Hanım, aynı öğretmenleri gibi matematiğe olan yeteneğinin de farkındaydı.

Atatürk'ün emriyle kız öğrencilerin de Mühendis Mektebi'ne alınacağını duyar duymaz Gümüşsuyu'ndaki mektebe koştu.

Yanında ne bir belge vardı, ne de para.

Nişantaşı'ndaki ortaokulunun yardımlarıyla son anda belgelerini toparlayıp başvuruda bulunan Sabiha Hanım, lise mezunları arasından sıyrılarak, ortaokul mezunu olmasına rağmen sınavı kazandı..

'Herkes ne yapıyorsa, biz de onu yapacağız'

1933'te ülkenin ilk kadın yüksek inşaat mühendisi olarak mektepten mezun oldu.

Erkek meslektaşları ile aralarında bir fark görmediğini yaşamı boyunca yineleyen Sabiha Hanım, beraber mezun olduğu arkadaşı Melek Hanım dönüp ona "Şimdi ne yapacağız şimdi?" diye sorduğunda "Herkes ne yapıyorsa, biz de onu yapacağız" yanıtını vermişti.

Sabiha Hanım, daha sonra Ankara'daki Nafia Müdürlüğü'nde (Bayındırlık Bakanlığı) çalışmaya başladı.

Meslek hayatına başladığı zamanlar adının "Mühendis Hanım"a çıktığını anlatıyordu:

"Çoğu zaman mühendis arayanlar odama girip bayan gördükleri zaman geri çıkıyorlar, telefonda bayan sesi duyanlar geri kapıyorlardı. Fakat zamanla bana alışıldı ve çevremde büyük bir sevgi ve saygı çemberi oluştu."

BBC Türkçe'ye konuşan Mühendis ve Eğitimci Doç. Dr. Günseli Naymansoy, "O zamanlar iyi okulların mezunları devlette yer alabiliyordu. Bayındırlık Bakanlığı'na müracaatı sonrası işe alınmış, ama masasında oturmak üzere alınmış" diyor.

Cumhuriyet döneminde bilim dünyasına öncülük eden kadınları anlatan kitapları bulunan Naymansoy, yıllardır Sabiha Hanım'ın hikayesini araştırıyor.

O dönem "ülke yeniden inşa edilirken" okulların, binaların, köprülerin de inşasının hız kazandığını, hatta mimarlar için yarışmalar düzenlendiğini belirten Naymansoy, "O da bu şantiyelerde görev almak istemiş ama izin verilmemiş. Dinlememiş, ben köprü inşaatlarına gideceğim diye tutturmuş" diye de ekliyor.

'Dağ başındaki şantiyede kadın mühendis olmaz'

Gerçekten de Sabiha Hanım'ı kimse tutamadı.

1936 yılında Ankara-Beypazarı karayolunun 86. kilometresine yapılan köprünün inşaatında aktif olarak görev aldı. Anadolu'da köprü inşa eden ilk kadın mühendis unvanını da böylece kazandı.

KAYNAK,SABIHA GÜRAYMAN'IN AILESI / GÜNESLI NAYMANSOY