UEFA 7 Nisan 2021’de Nyon’da yapılan toplantıda, Finansal Fair Play ve Kulüp Lisanslama konularında sürdürülebilirliği sağlamaya yönelik üç temel alanda önemli düzenlemelere gitti ve Finansal Fair Play’in yeni adı Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı “(FSCLR)” olarak değiştirildi.
UEFA finansal sürdürülebilirlik ve kulüp lisanslama ile neyi amaçlıyor?
UEFA bu talimatlar ve kurallar seti ile;[1]
1. UEFA kulüp müsabakalarının bütünlüğünü ve sorunsuz işleyişini korumayı,
2. Her kulübün kimliğini, tarihini ve mirasını korumayı,
3.Lisans verenler ve kulüpler arasındaki işbirliğini teşvik etmeyi,
4. Avrupa çapında finansal, sportif, yasal, futbol sosyal sorumluluğu, personel, idari ve altyapı ile ilgili kriterlerde kulüpler için kıyaslama geliştirmeyi ve rekabeti sağlamayı,
5. Futbolda sosyal sorumluluğu benimsemeyi,
6. Kulüpler ve taraftarlar arasında sağlıklı bir ilişkiyi teşvik etmeyi ve futbola erişilebilirliği artırmayı,
7. Bu düzenlemeler ile kulüp futbolu finansmanında daha fazla mali disiplin ve rasyonelliği teşvik etmeyi,
8. Kulüplerin ekonomik ve finansal sürdürülebilirliklerini iyileştirmeyi,
9. Kulüplerin şeffaflıklarını ve güvenilirliklerini artırmayı,
10. Alacaklıların korunmasına gereken önemi vermeyi,
11. Daha iyi maliyet kontrolünü teşvik etmeyi,
12. Kulüpleri kendi gelirleri temelinde faaliyet göstermeye teşvik etmeyi,
13.Futbolun uzun vadeli yararı için sorumlu harcamaları teşvik etmeyi,
14. Avrupa kulüp futbolunun uzun vadeli geleceği için ve sürdürülebilirliği korumayı amaçlıyor.
Futbol için finansal sürdürülebilirlik
Bu bağlamda UEFA organizasyonlarına katılacak kulüpler:
1) Ödeme Gücü,
2) İstikrar ve
3) Maliyet Kontrolü konularında kendilerini bu kural setlerine uygun hale getirmek zorundalar.[2]
Bu kuralların uygulamaya alınması ise Haziran 2022 olarak kararlaştırıldı. Yeni düzenlemelere kulüplerin üç yıl içinde kademeli uyum sağlamaları gerekiyor. Talimata getirilen ek maddelerde, bilançoların güçlendirilmesi, kulüp borçlarının azaltılması amaçlanıyor. Bu şekilde kulüplerin finansal sürdürülebilir kapsamında mali istikrarı yakalamaları bekleniyor.
Buna göre: [3]
- Ödeme gücü kuralı kapsamında kulüplerin futbol kulüplerine, kulüp çalışanlarına, sosyal/vergi makamlarına ve UEFA'ya vadesi geçmiş borçlarının olmaması gerekiyor.
- İstikrar kuralı kapsamında kulüplerin yıllık zararlarındaki “Kabul edilebilir sapma” tutarı üç yıl için 30 milyon Euro'dan 60 milyon Euro'ya yükseltildi. Ancak sürdürülebilir ve sağlıklı finansal yapıya sahip kulüpler için bu tutar ilave 10 milyon Euro ile 70 milyon euroya kadar çıkabilecek.
- Maliyet Kontrolü kuralı kapsamında kulüplerin transfer yaptığı giderleri, oyunculara ödedikleri maaşları ve menajerlere yapılan komisyon ödemeleri toplamı, kulüp yıllık gelirinin yüzde 70’inden az olmak zorundadır. Bu bağlamda sözü edilen harcamalar 2023/24 sezonu için kulüp gelirlerinin yüzde 90’nın, 2024/25 sezonu için yüzde 80’nin, 2025/26 sezonu için de yüzde 70’nin altında kalmak zorunda olacak.
Finansal yetersizlik rekabet gücünü düşürüyor
UEFA’nın finansal sürdürülebilirlik uygulaması, kulüplerin sağlıklı ve sürdürülebilir bir mali yapıya sahip olmalarını zorunlu kılıyor. Finansal sağlıklarını kaybetmiş olan kulüplerin kendilerine tanınan süreler içinde bu olumsuzluklarını gidermeleri bekleniyor.
Bu kapsamda değerlendirildiğinde kulüplerin net öz kaynaklarının pozitif olması en öncelikli finansal konu olarak karşımıza çıkıyor. Zira, öz kaynak açığı olan kulüplerin sürdürülebilir bir mali yapıya sahip olamamaları, zamanla onları ekonomik ve finansal yetersizliğe itiyor. Bunun kaçınılmaz sonucu ise kulüplerin rekabet güçlerini kaybetmelerine neden oluyor.
Dört kulübün de öz kaynakları negatif
Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı “(FSCLR)”, UEFA organizasyonlarına katılabilmek için pozitif öz sermaye ya da öz kaynağı bir gereklilik ve zorunluluk olarak kulüplerin önüne koymuş durumda.
Ne var ki, Avrupa’ya en çok giden ve gitme olasılıkları yüksek olan dört külümüzün de öz kaynakları negatif görünümde.
31/8/2022 finansal verilerine göre Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, ve Trabzonspor’un öz kaynak açıkları 4 Milyar 976 Milyon TL olarak gerçekleşti.
Öz kaynakların negatife dönmesinin temelinde ise kulüp zararları yatıyor. Bu bağlamda kulüplerin yıllar itibariyle birikimli zararları 7.8 milyar TL’ye ulaşmış durumda.
Aşağıdaki tablo kulüplerimizin genel finansal verilerini gösteriyor.[4] Tabloya göre dört kulübün toplam gelirleri 4.8 milyar TL civarındayken, toplam borçları 20.4 Milyar TL seviyesine gelmiştir. Toplam birikimli zararlar ise 7.8 milyar TL olarak gerçekleşirken, kulüplerin öz kaynak açıkları 5 milyar TL düzeyine ulaşmıştır.
Bu tablo kulüplerimizin finansal sürdürülebilirliği sağlayabilecek bir yapıdan uzakta olduklarını bize gösteriyor. İşte tam da bu noktada UEFA finansal sürdürülebilirliği sağlamaya yönelik kulüplerden pozitif öz sermaye (özkaynak) beklemektedir. Bu durumda kulüplerimizin UEFA Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisanslama Talimatı gereği bir an önce öz kaynaklarını artıya geçirmeleri gerekiyor. Bunun için dört kulübün 4.976 milyon TL, sermaye ve benzeri kaynak bulması gerekiyor. Bununla birlikte Kulüp Lisanslama kulüp öz sermayelerinde her dönem itibariyle yüzde onluk bir iyileşmeyi de lisans vermek için yeterli buluyor. Ancak, gerçekte kulüplerimizin pozitif öz kaynağa dönebilmeleri için zarar eden yapıyı ortadan kaldırmaları gerekiyor.
Kulüp lisanslama yeni dönemde kulüplerden pozitif öz sermaye bekliyor
UEFA Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı “(FSCLR)”’nın 69.maddesinde (TFF Kulüp Lisanslama Md.91) belirtilen Net Özsermaye Kuralı gereğince,[5]
(1) Lisans adayı, yıllık mali tablolarında veya ara mali tablolarında (lisans verene yapılacak başvurunun son teslim tarihinden önceki ve lisans kararları listesinin UEFA'ya sunulması için son teslim tarihinden önceki 31 Aralık tarihine en yakın) net öz sermaye pozisyonu;
a) Pozitif bakiye veya
b) Önceki 31 Aralık ile karşılaştırıldığında yüzde 10 veya daha fazla iyileşmiş olmalıdır.
(2) Net öz sermaye, kulübün yıllık finansal tablolarında veya uygun olduğu şekilde ara dönem finansal tablolarındaki varlık ve alacaklarından, tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıkları anlamına gelir. Bir lisans adayının (kulübün) varlıkları yükümlülüklerini aşarsa, lisans adayı net varlık pozisyonuna, yani pozitif öz sermayeye sahiptir. Bir lisans adayının borçları (yükümlülükleri) varlıklarını aşarsa, lisans adayı kulüp net bir yükümlülük pozisyonuna, yani negatif öz sermayeye sahiptir.
( 3) Lisans adayının 31 Aralık tarihi itibarıyla yukarıdaki 1. paragrafa uymaması halinde, lisans adayı en geç 31 Mart tarihine kadar Madde 91/1 (a) veya (b)'deki koşullardan birinin 31 Aralık/30 Kasım tarihinden bu yana gerçekleştiğini göstermek için yeni bir denetlenmiş bilanço sunabilir. (4) Bu kritere uyum amacıyla; en son sunulan mali tabloların raporlama tarihini takip eden 12 ay boyunca diğer tüm yükümlülüklere tabi olan ve faiz içermeyen sermaye benzeri borçlar/krediler; öz sermayeye eklenebilir.
Kulüp lisanslama ve finansal sürdürülebilirliğe göre dört kulüp
Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı “(FSCLR)”nı yukarıda detaylı olarak irdeledik. Şimdi, bu talimatı somut veriler üzerinden değerlendirmeye alırsak, dört kulübün de mevcut varlık ve alacakları toplamının, var olan yükümlülük ve borçlarını karşılamakta yetersiz kaldıklarını görürüz. Yani, Beşiktaş 2.3 milyar TL, Galatasaray 1.1 milyar TL, Fenerbahçe 936 milyon TL ve Trabzonspor’un da 535 milyon TL öz sermaye açıklarının olduğu tablodan net olarak görülüyor. Buna göre bu kulüplerimizin UEFA kulüp organizasyonlarına katılamamaları gerekiyor. Zira, talimat açıkça belirttiği üzere kulüplerden pozitif öz sermaye istiyor. Ancak, UEFA ve doğal olarak TFF, kulüplerin öz kaynak açıklarında, bir önceki döneme göre yüzde 10’luk bir iyileşme gözlenirse, buna göre kulüp lisansı ya da UEFA Lisansı alabileceğini ifade ediyor. Kulüplerin kısa vadede negatif öz kaynaklarını artıya geçiremeyeceğini gören UEFA ve TFF kulüp öz kaynaklarındaki olumluya gidişin yüzde 10 ve daha fazlası olması durumunda kulüplerin kendi organizasyonlarına katılabileceklerine izin veriyor. Bununla birlikte, kulüplerin negatif öz kaynaklarını ne zaman artıya geçireceklerine ilişkin bir son süre ise kurallar setinde görülmüyor.
Sonsöz
2016’da kaybettiğimiz futbol efsanesi Johan Cruyff’a göre “bir kulübün performansı: teknik+taktik+eğitim+ finansın toplamından oluşur”.[6]
Günümüz futbolun da sağlıklı ve sürdürülebilir bir finansal yapıya sahip olmadan bir kulübün sportif başarıya ulaşması son derece zordur. Kalıcı ekonomik ve sportif başarı bugün finansal sürdürülebilirlikle ancak mümkün olabilmektedir. Sportif başarı olmadan ekonomik ve finansal başarıya ulaşmak ise sadece tatlı bir hayaldir. Sportif başarının motorunu ise sağlıklı ve sürdürülebilir bir mali yapı oluşturuyor. Bugünkü futbol yapılanmasında ne yazık ki, sportif başarı finansal başarının bir türevi haline dönüşmüştür.
Bu bağlamda değerlendirdiğimizde, dört kulübün genel finansal durumunun önemli finansal yetersizliklere sahip olduklarını görüyoruz. Gelirleri giderlerini karşılamadığı için sürekli borçlanmak zorunda kalan, bunun sonucu önemli zararlara uğrayan, uluslararası sportif performansta gerileyen, mali disiplinden tamamen uzaklaşmış yönetsel, ekonomik ve finansal kulüp yapılarıyla karşı karşıyayız. Sürdürülebilir bir finansal yapı oluşturulamadığı sürece sorunların daha da giderek artacağını söylemek bir kehanet sayılmasa gerek. Sürekli zarar üreten bir yapı ile kalıcı performanslara ulaşmak günümüz finansal futbolunda mümkün görünmüyor. Bu çerçeve içinde bu kulüplerin kısa-orta ve uzun vadede finansal yükümlülüklerini nasıl yerine getirebilecekleri ise bir soru işareti.
[1] UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, https://documents.uefa.com/r/LjQqEb3_Iy8CFzkDqPkK2Q/85A_Z9DLHGdcyrjaTcpPZg
[2] UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, https://documents.uefa.com/r/LjQqEb3_Iy8CFzkDqPkK2Q/85A_Z9DLHGdcyrjaTcpPZg
[3] “UEFA Executive Committee approves new financial sustainability regulations”, Thursday 7 April 2022
https://www.uefa.com/insideuefa/news/0274-14d9f32dd3ea-b0b8ca4dca0a-1000--uefa-executive-committee-approves-new-financial-sustainability-/
[4] Tuğrul AKŞAR, “Bu mali yapılar başarı getirmez.”, 25 Ekim 2022, https://www.futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/mali/110-tugrul-aksar/5670-bu-mali-yaplar-baar-getirmez.html
[5] UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, “Article 69 Net equity rule” https://documents.uefa.com/r/LjQqEb3_Iy8CFzkDqPkK2Q/85A_Z9DLHGdcyrjaTcpPZg
[6] Tuğrul Akşar, Finansal Futbol, Literatür yayınları, İstanbul 2020, sh.7.
