Yaşamakta olduğumuz büyük felaket; din, dil, mezhep, bölge, aidiyet, sınıf, zümre ayrımı gözetmeden, Türk, Kürt, Sünnî, Alevî, şu partili bu partili demeden toplumu birleştirdi. Ülkemizden umudu kesme raddesine geldiğimiz bir dönemde, halk inanılmaz bir dayanışma ve özveriyle "biz" olabileceğimizi gösterdi, umut verdi.

İktidarlarının bekasını toplumu bölerek, farklı kimlikleri, farklı inançları, farklı yaşam biçimlerini, farklı siyasetleri birbirine düşman ederek sağlamaya çalışanlar en azından bu aşamada yenildiler. İyilik, vicdan, insanlık kötücüllüğe, vicdansızlığa galebe çaldı. İktidardakilerin kin ve nefret söyleminin, böl-yönet siyasetinin toplumun çoğunluğunu kirletememiş olduğunu gördük.

Yardımlaşmayı, dayanışmayı, ortaklaşmayı engellemeye çalışanlar, yardımlara ahlaksızca el koyanlar, iktidarın beceriksizliğini, çaresizliğini, yetersizliğini gözlerden saklamak için yardımları kendi partilerine mâl etmeye çalışanlar, devletin beceremediğini gerçekleştiren gönüllülere, gerçekleri halka ulaştırmaya çalışan medya mensuplarına saldıranlar da var. Yalan haberlerle halkın öfkesini, tepkisini yabancılara, özellikle Suriyelilere yöneltmeye çalışan provokatörler de var. Maddî manevî çıkarları uğruna kara propagandadan, yalandan kaçınmayan siyasiler, onların kuyruklarına yapışmış küçük iktidar sahipleri ve kandırılmış kitleler de var. Varlar ama felaketi bizzat görüp yaşamış insanları kandırmaları artık eskisi kadar kolay değil.

Siyaset halkın ortaklaşmasından ders çıkarabilecek mi?

Halk "biz" olmaya hazır ve istekli olduğunu gösterirken siyasî partiler, siyasî kimlikler en geniş birliklere, en geniş ittifaklara hazırlar mı? Sözüm öncelikle bu konuda son zamanlarda kötü sınav vermekte olan Millet İttifakı'na.

Günün acısı ve heyecanı içinde bir süreliğine unuttuk ama deprem felaketinin hemen öncesinde Millet İttifakı perişan durumdaydı. İttifak metni, tutum belgesi falan çıkarmışlardı ama İYİ Parti'nin tavrı, ittifak çatladı çatlayacak bir görünüm veriyordu. İttifakı dağıtmanın vebalini yüklenmenin faturasının ağır olacağını bildiklerinden "biz artık yokuz" diyemiyorlardı ama Cumhurbaşkanı adayı konusunda uzlaşma yollarını tıkadıkları, HDP ile ilişkilere ambargo koydukları, vb. herkesin malumuydu.

Ülkü Ocaklı delikanlı TKP çadırından dağıtılan çorbayı içerken, ben MHP'liyim ama bize terörist bellediğimiz TÖP yardım etti, diyen vatandaşın sesini duyarken, yardım edenler ve yardım alanlar sen Kürt müsün, Türk müsün, Alevi misin, Sünnî misin, Suriyeli sığınmacı mısın kentin yerlisi misin, AKP'li misin HDP'li misin diye sormazken, iktidara talip olanların kendi aralarında dalaşmaktan vazgeçmemeleri başlı başına bir siyasî aymazlık.

Yaşanmakta olan faciadan ders çıkarabilirler mi, halkın "biz" olmaya ne kadar yatkın ve yetenekli olduğunu görüp kendi ayrımcılıklarını gözden geçirirler mi, mesela demir parmaklıklar arkasındaki Selahattin Demirtaş'ın tavrından, üslubundan, vicdanından ve yurt sevgisinden ders alırlar mı, göreceğiz. Ama bu ders alınmazsa, muhalefetin ilk görevinin ülkede ortak yaşamı kurmak olduğu kavranmazsa iktidara gelmeleri, gelseler bile yönetebilmeleri hayaldir.

Facianın insanî, maddî, manevî boyutları, yıkımın çapı çerçevesi öylesine büyük ki, siyasî ve toplumsal en geniş birlik sağlanmazsa, kimse enkazın altından kalkamaz. İktidar; yıkımı, halkın kabaran öfkesini, gitgide yükselecek tepkisini baskıları artırarak, sesleri kısarak şiddet yoluyla bastırmayı deneyecek. Seçimlere bu koşullar altında girilecek. Muhalefetin öncelikle kazanmak ardından da yönetebilmek için elindeki tek araç, çeşitli muhalefet güçleri, muhalefet ittifakları arasında kurulacak geniş ve güçlü birlik. Sadece oy için, seçim kazanmak için değil; kitlelerin hak ettiği ve örneğini verdiği "biz" olma hissiyatını güçlendirerek herkese güven vermek için…

Ayrıştırma, cepheleştirme siyasetinden hâlâ vazgeçmeyen iktidara güvenin büyük ölçüde sarsıldığı şu günlerde, "birlikte üstesinden gelebiliriz, hepimiz fedakârlık edersek, ayrımsız hepimiz elele verirsek aşabiliriz" duygusunu ve güvenini vermek, kazanmanın da yönetebilmenin de, geleceğe umutla bakabilmenin de olmazsa olmaz koşulu.

Devlet efsanesinin çöküşü

Uğradığımız felaket devletin sorgulanmasına yol açtı. Devlet miti/efsanesi çöktü, en azından büyük yara aldı.

Devleti, toplum düzenini kurallar çerçevesinde sağlamak, çeşitli kurumları aracılığıyla, yurttaşı koruyup kollamak, insanlara hizmet vermek için var olan bir aparatın / aygıtın ötesinde yüce bir makam, bir tapınç nesnesi olarak gösteren yanılsamanın teşhir edilmesinin tam zamanı. Hani "devlet çöktü" deniyor ve de bunu söyleyip yazmak suç sayılıyor ya, çöken: devlet aygıtının vatandaşa hizmetle yükümlü kurumları. Çöküşün nedeni iktidardakilerin (yani devleti yönetmesi gerekenlerin) yönetim anlayışları, zihniyetleri, ideolojileri, kendi çıkar ve iktidarlarıyla sınırlı dar vizyonları.

Adı bile Devlet olan MHP Genel Başkanı'nın "dava arkadaşı" çetelere teslim edilmiş bir devletin bu çapta bir doğal afetin üstesinden gelmesini nasıl beklersiniz! Yıllardır iktidarını pekiştirmek için yürüttüğü savaşları (hani şu "sınır ötesi operasyon" dedikleri), yarattığı düşmanları, komşu ülkelere yağdırılan bombalara, devlet bütçesinden beslenen yabancı askerlere harcanan milyarları halka "beka meselesi" diye yutturan Erdoğan iktidarının çürüttüğü kurumlardan bu çapta bir facianın altından kalkmasını nasıl beklersiniz!

Devleti insanüstü, kurumlar üstü bir yüce varlık olarak göstermenin nedeni, muktedirlerin kendilerini bu zırhın ya da paravananın ardında korumaya almalarıdır. Devleti yücelten, dokunulmaz kılan bütün ideolojiler, her yerde, her zaman muktedirlerin ideolojisidir. Bu ideoloji topluma zerkedilir ve masum insanlar bu ideolojiye kapılarak ölürler, öldürürler. Devlet kutsallaştırması faşist, faşizan, otoriter, totaliter bütün rejimlerin sığındığı illüzyondur. Faşist, komünist, sağ veya sol diktatörlükler bu noktada birleşirler.

Önümüzdeki günlerde yıkımını ve dehşetini daha iyi göreceğimiz felaketten iki önemli ders çıkarabiliriz: Halkın dayanışma, ortaklaşma yeteneğinin gerisinde kalan, güçlü bir birlik, güçlü bir muhalefet cephesi kuramayan, birleşip ortaklaşamayan siyasetin yenilgiye uğrayacağı. Ve, halkın hizmetinde bir araç, bir hizmet aygıtı olmayan devletin muktedirlerin kandırmacasından ibaret olduğu.